Avrupa Birliği (AB) ve Türkiye’de Döngüsel Ekonomi ve Sıfır Atık Yönetimi

Yıl 2022, Cilt: 23 Sayı: 1, 69 - 78, 31.05.2022

Aybike Mısır , Osman Arıkan

Öz

Sıfır atık yönetimi ve döngüsel ekonomiye geçiş hususunda Avrupa Birliği (AB) ve ülkemizde belirlenen politika ve stratejiler öncelikle atığın oluşmadan önlenmesi üzerinedir. Önlenemeyen kısmın yeniden kullanımı, geri dönüştürülmesi veya enerji geri kazanımı yoluyla döngü içinde kalmasının sağlanması esastır. AB’de 2035 yılına kadar kentsel (belediye) katı atıkların %90’ının düzenli depolama sahalarına kabul edilmeyeceği belirtilirken, Türkiye için ise 2035 yılına kadar kentsel katı atıkların %60’ının geri kazanılmasına yönelik altyapının kurulması gerekmektedir. AB’de ambalaj atıkları için toplam geri dönüşüm hedefi 2025 yılında %65, 2030’da %70 iken ülkemizde bu hedeflere ulaşmak için belirlenen tarihler sırasıyla 2026 ve 2031’dir. Avrupa Komisyonu ayrıca tek kullanımlık plastiklerin piyasaya arzının kısıtlanmasına yönelik de yasal altyapı oluşturmuştur. Ülkemizde 2017 yılında Sıfır Atık Projesi başlatılmıştır. Projede atık azaltımı ve geri dönüşümün önemine dikkat çekilmesiyle döngüsel ekonomiye geçişte de yol gösterici olunmuştur. 2019 yılında yayımlanan ve son revizyonu 2021’de yapılan Sıfır Atık Yönetmeliği ile de sistemin mevzuat altyapısı oluşturulmuştur. Atıkların üretim sürecine dâhil edilmesi, kaynak kullanımının azaltılması için Avrupa Komisyonu tarafından 2015 yılında Döngüsel Ekonomi Eylem Planı yayınlanmıştır. Planda birtakım revizyonlara gidilerek 2020 yılında Yeni Döngüsel Ekonomi Eylem Planı oluşturulmuştur. 2019 yılında Avrupa Komisyonu Yeşil Mutabakat Eylem Planı’nı yayınlamıştır. Planda 2050 yılında karbon-nötr hedefinin sağlanması amaçlanmaktadır. Ülkemizde de 2021 yılında Yeşil Mutabakat Eylem Planı yayımlanmıştır. Eylem planında başta iklim değişikliği ile mücadele olmak üzere atılması gereken adımlar yer almaktadır. 2019 yılında Türkiye Depozito İade Sistemi Projesi başlatılarak sistemin ülkemize uyarlanması için fizibilite çalışması yapılmıştır. 2016 yılında yürürlüğe giren Paris Anlaşması, 2021 yılı Ekim ayında ülkemizde de onaylanmıştır. Anlaşmanın amacı küresel sıcaklık artışının sanayi öncesi döneme kıyasla 2 °C’nin, mümkünse 1,5 °C’nin altında tutulmasıdır. Sıfır atık yönetiminin uygulanması ve döngüsel ekonomiye geçiş için küresel ölçekte adımlar atılmakta ülkeler kendilerine özgü aksiyon planlarını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sıfır atık, döngüsel ekonomi, sürdürülebilirlik, iklim değişikliği

Kaynakça

• (2021). Avrupa Yeşil Mutabakatı Döngüsel Ekonomi Eylem Planı Türk İş Dünyasına Neler Getirecek? TÜSİAD.
• China Integrated Waste Management (NAMA). (2019). Germany’s Waste Management Policy Development. Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH.
• csb.gov.tr. (2022, Mart). https://csb.gov.tr/bakan-murat-kurum-turkiyenin-ilk-iklim-surasinda-konustu-bakanlik-faaliyetleri-32051 adresinden alındı
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2020). SIFIR ATIK YÖNETİM SİSTEMİ UYGULAMA KILAVUZU.
• Döngüsel Ekonomi Platformu. (2022). 07 16, 2021 tarihinde https://donguselekonomiplatformu.com/hakkimizda.html adresinden alındı
• Döngüsel Ekonomi Platformu. (2022). 07 16, 2021 tarihinde https://donguselekonomiplatformu.com/knowledge-hub/article_5-hukumetler-ne-yapiyor_15.html?page=3#articlePageTitle adresinden alındı
• ellenmacarthurfoundation.org. (2022, Mart). https://ellenmacarthurfoundation.org/circular-economy-diagram adresinden alındı
• ellenmacarthurfoundation.org. (2022, Mart). https://ellenmacarthurfoundation.org/topics/circular-economy-introduction/overview adresinden alındı
• Europa. (2021). https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Municipal_waste_statistics adresinden alındı
• European Commission. (2018, 07 04). COUNCIL DIRECTIVE 1999/31/EC of 26 April 1999 on the landfill of waste.
• European Commission. (2018, 07 05). DIRECTIVE 2008/98/EC OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 19 November 2008 on waste and repealing certain Directives.
• European Commission. (2018, 07 04). EUROPEAN PARLIAMENT AND COUNCIL DIRECTIVE 94/62/EC of 20 December 1994 on packaging and packaging waste.
• European Commission. (2019). https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/european-green-deal/protecting-environment-and-oceans-green-deal_en adresinden alındı
• European Commission. (2019, 06 12). DIRECTIVE (EU) 2019/904 OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 5 June 2019 on the reduction of the impact of certain plastic products on the environment.
• European Commission. (2019). Europa. https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/european-green-deal_en adresinden alındı
• European Commission. (2020, 10 14). Chemicals Strategy for Sustainability Towards a Toxic-Free Environment.
• European Commission. (2020). Farm to Fork Strategy.
• European Commission. (2020, Mart 11). New Circular Economy Action Plan.
• European Commission. (2021, 04 19). ACTION PLAN FOR THE DEVELOPMENT OF ORGANIC PRODUCTION. https://ec.europa.eu/info/food-farming-fisheries/farming/organic-farming/organic-action-plan_en adresinden alındı
• European Commission. (2021, 05 12). Action Plan: 'Towards Zero Pollution for Air, Water and Soil'.
• European Commission. (2021). The EU Blue Economy Report 2021.
• European Commission. (2022). Europa. https://ec.europa.eu/food/horizontal-topics/farm-fork-strategy_en adresinden alındı
• Milliyet. (2021, 01 01). 07 16, 2021 tarihinde https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/son-dakika-plastik-posette-buyuk-tasarruf-yuzde-75-azaldi-6394741 adresinden alındı
• Sıfır Atık Mavi. (2022). 07 16, 2021 tarihinde https://mavi.sifiratik.gov.tr/ adresinden alındı
• Sıfır Atık Yönetmeliği. (2019). Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı.
• sifiratik.gov.tr. (2022, Mart). https://sifiratik.gov.tr/sifir-atik/sifir-atik-nedir adresinden alındı
• sifiratik.gov.tr. (2022, Mart). https://sifiratik.gov.tr/kutuphane/haberler/emine-erdogan-25-bin-kamu-kurumu-binasinda-sifir-atiga-gectik adresinden alındı
• SKD Türkiye. (2021, 06 08). 07 16, 2021 tarihinde http://www.skdturkiye.org/haber/sirketler-plastik-kirliligine-karsi-harekete-geciyor adresinden alındı
• (2019). The European Green Deal. European Commission.
• trthaber.com. (2021, Eylül). https://www.trthaber.com/haber/ekonomi/4-yilda-sifir-atik-sayesinde-kazanilanlar-611629.html adresinden alındı
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı. (2021). Yeşil Mutabakat Eylem Planı.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2021). Dış Ticaret İstatikleri. https://www.kmo.org.tr/resimler/ekler/d5e10e038d7b224_ek.pdf adresinden alındı
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2021, Şubat 26). TÜİK. https://data.tuik.gov.tr/Search/Search?text=madde%20ak%C4%B1%C5%9F&dil=1 adresinden alındı
• United Nations. (2015). Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi kapsamındaki Paris İklim Anlaşması.
• Zero Waste. (2022). https://zerowaste.co.nz/why-zero-waste/ adresinden alındı
• Zero Waste Europe. (2018). The Story of Bruge-Case Study.
• Zero Waste Europe. (2021). The State of Zero Waste Municipalities Report.
• Zero Waste Europe. (2022). https://zerowasteeurope.eu/ adresinden alındı
• Zero Waste Europe. (2022). https://zerowasteeurope.eu/our-work/eu-policy/product-redesign/prevention-and-reuse/ adresinden alındı
• Zero Waste Europe. (2022). https://zerowasteeurope.eu/our-work/eu-policy/product-redesign/packaging/ adresinden alındı
• Zero Waste Europe. (2022). https://zerowasteeurope.eu/our-work/eu-policy/product-redesign/food-contact-materials/ adresinden alındı