Hartmann Schedel’in İstanbul Görünümleri

Year 2019, Issue: 11, 13 - 46, 31.01.2019

Sedat Bornovalı

Abstract

Hartmann Schedel’in Dünya Tarihi matbaanın icat edildiği 15. yüzyılda üretilen baskı eserler arasında en tanınmışlardan
bir tanesidir. 1493 yılında sipariş üzerine Latince olarak kaleme alınmış, aynı yıl içerisinde Almanca çevirisi de
yayımlanmıştır. Bu kitabın içerisinde çok sayıda kenti betimleyen gravürler de bulunmaktadır. En gösterişli gravürlerden
birkaç tanesi de İstanbul’u yansıtmaktadır. Diğer yandan 1800’e yakın gravür arasında İstanbul’a gösterilen ilgi sınırlı
olmuş, bu görünümlerle ilgili az sayıda araştırma yapılmıştır. Türkçe olarak yayınlananların sayısı özellikle kısıtlıdır. Bazı
yayınlardaki yerleşmiş hataların da düzeltilmesi gerekmektedir. Liber Chronicarum İstanbul açısından çok erken ve önemli
bir görsel kaynak niteliği taşımaktadır. İstanbul hakkında farklı kaynaklardan edindiği bilgileri farklı kompozisyonlar içinde
yansıtması açısından daha da büyük önem arz etmektedir. Bu görünümler çeşitli araştırmacılar tarafından incelenmiş ve
yorumlanmış olmakla birlikte yapılan her araştırma yeni bilgiler katabilmektedir. Eserin 525’inci yılında Schedel’in Dünya
Tarihi, hala yeni bilgilerle araştırmalara katkıda bulunabilmektedir.

Keywords

Bizans, İstanbul, Incunabula, Gravür, Matbaa

Hartmann Schedel’s Istanbul Views

Abstract

Hartmann Schedel’s World History is one of the most renowned works of the printing art of the 15th century in which the
printing press was invented. In 1493, it was written on order in Latin and published in 1493. In the same year a German
translation was published, as well. The engravings the book contains reflects many cities of the known world. Some of
the most spectacular engravings depict Istanbul. On the other hand, the interest shown to Istanbul among the 1800
engravings was limited and few studies were conducted on these views. The number of those published in Turkish is
particularly limited. Liber Chronicarum is a very early and important visual source for Istanbul. It is even more important
in terms of reflecting the information from different sources about Istanbul in different compositions. Although these
views have been examined and interpreted by various researchers, every research can add new information and correct
some of the errors previous studied contained. In the 525th year of it publication, it is clear that Schedel’s World History
is still able to contribute to our knowledge.

Keywords

Byzantine, Istanbul, Engraving, Printing, Incunabula

References

• AKYÜREK, Engin, Khalkedon’lu (Kadıköy) Azize Euphemia ve Sultanahmet’teki Kilisesi, İstanbul 2002.
• BARDİLL, Jonathan, “The Palace of Lausus and Nearby Monuments in Constantinople: A Topographical Study”. American Journal of Archaeology, 101 (1), 1997, s. 67–95.
• BARSANTİ, Claudia, “Un panorama di Costantinopoli dal “Liber insularum archipelagi” di Cristoforo Buondelmonti” L’arte di Bisanzio e l’Italia al tempo dei Paleologi 1261-1453, Ed. A. Iacobini & M. Della Valle, Roma 1999, s. 35–54.
• BARSANTİ, Claudia, Costantinopoli e l’Egeo Nei Primi Decenni Del XV Secolo: La Testimonianza di Cristoforo Buondelmonti, Istituto Nazionale d’Archeologia e Storia dell’Arte, Roma 2001.
• BERGER, Albreht, BARDİLL, Jonathan, “The Representations of Constantinople in Hartmann Sehedel’s World Chronicle and Related Pictures”, Byzantine and Modern Greek Studies, V. 22 (1), s. 1-37.
• BULLEN, Henry Lewis, The Nuremberg Chronicle. The Book Club of California. San Francisco 1930.
• BYRD, Kimberly May, Pierre Gilles’ Topography o f Constantinople and its Antiquities: A New Translation with Commentary. The State University of New Jersey, NJ 2002.
• DUNIWAY, David Cushing, “A Study of the Nuremberg Chronicle”. The Papers of the Bibliographical Society of America, V. 35, 1941, s. 17-34.
• ERDOĞAN, Muzaffer, “Arşiv Vesikalarına Göre İstanbul Baruthâneleri”, İstanbul Enstitüsü Dergisi, (II), İstanbul 1956, s. 117-138.
• EYİCE, Semavi, “Aslanhane ve Çevresinin Arkeolojisi”, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Yıllığı, S. 11/12, İstanbul 1964.
• EYİCE, Semavi, “İstanbul’un En Eski İki Gravürü”, Antik Dekor, S. 21, 1993, s. 34-39.
• EYİCE, Semavi “İlk Kuruluştan Türk Devrinin Başlarına İstanbul”, İstanbul Armağanı Fetih ve Fatih, Ed. M. Armağan, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı, İstanbul 1995, s. 11-35.
• FÜSSEL, Stephan, The Book of Chronicles, Taschen, Cologne 2001.
• GEROLA, Giuseppe. “Le Vedute di Costantinopoli di Cristoforo Buondelmonti”, Studi Bizantini e Neoellenici, III, 1931, s. 249-279.
• GÜNSENİN, Nergis, “ ‘City’ Harbours from Antiquity through Medieval Times”, Twelth Symposium on Boat and Ship Archaeology, Ege Yayınları, İstanbul 2009, s. 99-105.
• HAITZ, Michael, Schedels Weltchronik, München 1899.
• INCHICHEAN, G., Ashkharhagrutʻiwn chʻoritsʻ masantsʻ ashkharhi: Asioy, Ewropioy, Apʻrikoy ew Amerikoy C. 2 – 5, Vēnētik 1804.
• KAFESÇİOĞLU, Çiğdem, Constantinopolis/Istanbul: Cultural Encounter, Imperial Vision, and the Construction of the Ottoman Capital. The Pennsylvania State University Press, University Park, Pennsylvania 2009.
• KREUER, Werner, Imago Civitatis: Stadtbildsprache des Spätmittelalters : Essener Bearbeitung der Authentischen Stadtansichten aus der Schedelschen Weltchronik von 1493, Selbstverlag des Institutes für Geographie der Universität GH Essen, Essen 1993.
• MAJESKA, George P., Russian Travelers to Constantinople in the Fourteenth and Fifteenth Centuries. Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Washington D. C. 1984,
• MANGO, Cyril, “Notes on Byzantine Monuments”, Dumbarton Oaks Papers, V. 23/24, 1969/1970, s. 369-375.
• MANGO, Cyril A., The Brazen House: A Study of the Vestibule of the Imperial Palace of Constantinople, I Kommission hos Enjar Munksgaard, Kobenhavn 1959.
• MANNERS, Ian, R., “Constructing the Image of a City: The Representation of Constantinople in Christopher Buondelmont’s Liber Insularım Archipelagi”, Annals of the Association of American Geographers, V. 87 (1), 1997, s. 72-102.
• MÜLLER WIENER, Wolfgang, “İstanbul’un Tarihsel Topografyası: 17. Yüzyıl Başlarına Kadar Byzantium- Konstantinopolis-İstanbul”, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2002.
• NECİPOĞLU, Gülru, “Virtual Archaeology” in Light of a New Document on the Topkapı Palace’s Waterworks and Earliest Buildings, circa 1509”, Muqarnas, V. 30 (1), 2013, s. 315-350.
• NECİPOĞLU, Gülru, 15. ve 16. Yüzyılda Topkapı Sarayı Mimari, Tören ve İktidar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2014.
• O City of Byzantium, Annals of Niketas Choniates, Çev. Harry Magoulias, Wayne State University, Detroit 1984.
• PANOFSKY, Erwin, The Life and Art of Albrecht Dürer, Princeton University Press., Princeton, New Jersey 1955.
• PHILIPPIDES, Marios, HANAK, Walter K., The Siege and the Fall of Constantinople in 1453, Routledge, London & New York 2011.
• RABY, Julian, “Mehmed the Conqueror and the Equestrian Statue of the Augustaion”, Illinois Classical Studies, V. 12 (2), 1987, s. 305–313.
• RESKE, Cristoph, The Production of Schedel’s Nuremberg Chronicle, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden 2000.
• SCHEDEL, Hartmann, Liber Chronicarum Translation Vol 1- 4 (Nuremberg Chronicle Translation), Ed. C. Hadavas ve S. S. Nahas, Selim S. Nahas Press, Boston 2012.
• STEPHENSON, Paul, The Serpent Column: A Cultural Biography, Oxford University Press, New York 2016.
• UNGER, Richard W., Ships on Maps Pictures of Power in Renaissance Europe, Palgrave Macmillan, New York 2010.
• WARD PERKINS, Bryan, “Constantinople: A City and its Ideological Territory”, Towns and Their Territories Between Late Antiquity and The Early Middle Ages, Ed. Gian Pietro Brogiolo, Nancy Gauthier, Neil Christie, Brill, Leiden, Boston, Köln 2000, s. 325-345.
• WESTBROOK, Nigel, DARK, Kenneth Rainsbury, VAN MEEUWEN, Rene, “Constructing Melchior Lorichs’s Panorama of Constantinople”, Journal of the Society of Architectural Historians, V. 69 (1), 2010, s. 62-87.
• YILDIRIM, Selcan Özgencil, Kentin Anlam Haritaları: Gravürlerde İstanbul, Kitabistanbul, İstanbul 2008.