Cinsiyet Ayrımcılığı ve Şiddet Göstergeleri Karşısında (Yapay) Çevirmenin Tutumu

Year 2024, Issue: 21, 131 - 149, 18.12.2024

Didem Tuna Küçük

https://doi.org/10.26650/iujts.2024.1524516

Abstract

Cinsiyetçilik, ayrımcılığın bir uzantısı olarak gerçeklikten kurgusala sızmış ve çevrilerek farklı kültürel versiyonlarıyla tekrar tekrar yayılmıştır. Eşitsizliği inşa eden göstergeler aşırı sıradanlaştırma nedeniyle birçok durumda fark edilmeyecek derecede yazınla bütünleşiktir. Öte yandan, feminist eleştirinin olguya ve kurguya yöneltilmemiş olduğu evvel zamanlarda yazılan kimi yapıtlarda günümüzde görece örtükleşmiş şiddet göstergeleri yönünden bariz bir aleniyet söz konusudur. O. Henry’nin “A Harlem Tragedy” adlı öyküsü, fiziksel şiddete maruz kalmanın kadın karakterlerce gıpta ve kıvanç meselesi olarak işlendiği bir uçta olup, sessiz muamele, yoksunlaştırma, muhtaçlaştırma ve hizmetkârlaştırma gibi farklı şiddet türleri öyküye normalize formlarda serpiştirilmiştir. Diğer yandan, kadın karakterin bir başka kadına kendi yaşadığı travmayı yaşatma çabası üzerinden kadının kadına kırdırılması klişesi öyküde yeniden üretilmektedir. Bu çalışmada ayrımcılık ve şiddet göstergelerinin Türkçeye aktarımları, yayınlanmış çevirilerin yanı sıra DeepL ile elde edilen çeviriler üzerinden incelenerek bu göstergeler karşısında yapay ve insan çevirmenlerin tutumları çeviri göstergebilimi bakış açısıyla karşılaştırılmakta ve değerlendirme ölçütü olarak Çeviride Anlam Evrilmesi Dizgeselliği (Öztürk Kasar, 2021) kullanılmaktadır. Öte yandan, bağlamın tamamlayıcısı olarak Harlem ağzının, argo ve hakaret söylemlerinin çevirileri, farklı düzeylerde anlam evrilmeleri ve neden-sonuç ilişkiselliği üzerinden tartışılarak çeviri sonrası düzeltme gereksiniminin insan veya yapay çevirmene göre ne derece değişkenlik gösterebileceği değerlendirilmektedir.

Keywords

Çeviri göstergebilimi, Çeviride Anlam Evrilmesi Dizgeselliği, insan çevirmen, yapay çevirmen, çeviri sonrası düzeltme

Attitude of the (Artificial) Translator towards Signs of Gender Discrimination and Violence

Abstract

Sexism leaking from reality into literature as an extension of discrimination has been spread time and again through translation in different cultural versions. The signs constructing inequality are so integrated into literature that they commonly remain unnoticeable due to excessive ordinarization. O. Henry’s "A Harlem Tragedy" is an extreme case, where physical violence is treated as a matter of envy and pride by female characters. Silent treatment, deprivation, impoverishment, and servitude as forms of violence are interspersed in the story in normalised forms. Furthermore, the cliché of women being pitted against each other is reproduced through the female character’s attempt to make another woman experience the trauma she herself has gone through. In this study, violence and discrimination signs both in the published Turkish translations and the output from DeepL are analysed from the perspective of semiotics of translation to compare artificial and human translators’ attitudes towards these signs, using Systematics of Designification in Translation (Öztürk Kasar, 2021) as the evaluation criterion. Moreover, the Harlem dialect, slang, and invective discourses as complementary to the context are discussed on the basis of different meaning transformations and cause-effect relationality to evaluate the need for post-editing pertaining to artificial or human translators.

Keywords

Semiotics of translation, Systematics of Designification in Translation, human translator, artificial translator, post-editing

References

• Ahouandjinou, A. (2021). Hayatta kalmak için küçük felsefe seti (D. Tuna, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık. google scholar
• AmericanLiterature.com. (t.y.). A Harlem tragedy. Erişim: https://americanliterature.com/author/o-henry/short-story/a-harlem-tragedy#google_ vignette. google scholar
• Arslan, M. (2015). Argo. Türk dili dil ve edebiyat dergisi, CIX (767-768), 196-221. Erişim: https://tdk.gov.tr/wpcontent/uploads/2015/12/ 20151225Mehmet%20Aslan%20- %20Dilin%20Halleri%20Argo.pdf google scholar
• Beauvoir, S. de. (2020) İkinci cinsiyet II. (G. Acar Savran, Çev.). 2. bs. İstanbul: YKY. google scholar
• Bourdieu, P. (2023). Eril Tahakküm. (B. Yılmaz, Çev.). 6. bs. İstanbul: Bağlam. google scholar
• Coquet, J.-C. (1984). Le Discours et son sujet I. Paris: Klincksieck. google scholar
• Coquet, J.-C. (2007). Phusis et logos. Une phenomenologie du langage. Paris: PUV. google scholar
• DeepL. (t.y.). Erişim: https://www.deepl.com/tr/translator google scholar
• Green’s dictionary of slang. (t. y.). Erişim: https://greensdictofslang.com/entry/ct5x25y#sif267y. google scholar
• Greimas, A. J. & Courtes, J. Semiotique: Dictionnaire raisonne de la theorie du langage I. Paris: Hachette, 1979 google scholar
• Kuleli, M. (2021). Feminist okuma ekseninin yazın çevirisine izdüşümleri: Orhan Pamuk’un Veba Geceleri örneği. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (Ö9), 284-306. Erişim: http://dx.doi.org/10.29000/rumelide.984772 google scholar
• Memorial. (t.y.). Homeopati. Erişim: https://www.memorial.com.tr/tedavi-yontemleri/homeopati. google scholar
• Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı. (t.y.). Şiddetin Döngüsü. Erişim: https://morcati.org.tr/siddetin-dongusu/ google scholar
• O. Henry. (1945). Harlem’de bir facia. Hikâyeler II (N. Eren, Çev.) (s. 107-116). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. google scholar
• O. Henry. (1954). Harlem’de bir facia. Son Yaprak (M. Harmancı, Çev.) (s. 102-108). İstanbul: Varlık Yayınları. google scholar
• O. Henry. (1983). Bir Harlem trajedisi. Bankerin Aşkı (E. Esençay, Çev.) (s. 129-135). İstanbul: Deniz Kitaplar Yayınevi. google scholar
• Öztürk Kasar, S. (2009). Pour une semiotique de la traduction. C. Laplace, M. Lederer, & D. Gile (Ed.), La Traduction et Ses Metiers (s. 163-175) içinde. Caen: Lettres Modernes Minard, Coll.”Champollion 12”. google scholar
• Öztürk Kasar, S. (2017). Jean-Claude Coquet ve Söyleyenler Kuramı. İ. Onursal Ayırır & E. Korkut (Ed.), Prof. Dr. Ayşe Eziler Kıran’a Armağan (s. 183-199) içinde. Hacettepe Üniversitesi Basımevi. google scholar
• Öztürk Kasar, S. (2021). Çevirmek, anlamı eğip bükme sanatı mıdır?. D. Tuna & M. Kuleli (Ed.), Söylem, Anlam ve Çeviri Üzerine Disiplinlerarası Tartışmalar (s. 19-44) içinde. Ankara: Anı Yayıncılık. google scholar
• Red and White Kop. (t.y.). Teach yerself scouse. Erişim: https://www.redandwhitekop.com/forum/index.php?topic=115615.0. 29.04.2024. google scholar
• Şahin, M. (2023). Yapay çeviri. İstanbul: Çeviribilim Yayınları. google scholar
• Tuna, D. (2022). Kadınlara nasihatlar: Tembih, tenkit ve tehdit üzerinden tahakkümün propagandası. AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 10(32), 144-164. http://dx.doi.org/10.33692/avrasyad.1175406 google scholar
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri. (t.y.). Erişim: https://sozluk.gov.tr/ google scholar
• Tyson, L. (2006). Critical theory today. A user-friendly guide. New York: Routledge. google scholar