Çanakkale Kara Savaşlarına Osmanlı-Alman Donanmasından Bir Katkı: Alman Deniz Yüzbaşı R. Firle’nin Terekesinden Goliath Zırhlısının Batırılışı

Yıl 2016, Sayı: 29, 31 - 46, 30.06.2016

Yusuf Ziya Altıntaş

Öz

Çanakkale zaferinde Osmanlı Donanması’nın önemli katkıları olmuştur. Bunlardan biri de kara savaşları devam ederken Goliath isimli İngiliz zırhlısının Osmanlı Muavenet-i Milliye muhribi tarafından başarılı bir operasyon neticesinde batırılmasıdır. Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla Osmanlı Donanması komutanlığına bir Alman amiralinin getirilmesinin yanında donanmaya ait gemilerde Alman subay ve denizciler görevlendirilmiştir. Bu makalede operasyon sırasında Muavenet-i Milliye’de görevli olan Alman Deniz Yüzbaşı Rudolph Firle’nin Alman Askeri Arşivi’nde [Bundesarchiv-Militärarchiv, BA-MA] bulunan terekesindeki evraklar ve sonraki yıllarda kaleme aldığı bir makalesinden hareketle öncesi ve sonrasıyla operasyon süreci özetlenecektir. Ardından meselenin tarih yazımında nasıl ele alındığıyla ilgili tartışmalara bazı örneklerle değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

R. Firle, Muavenet-i Milliye, Goliath, 1. Dünya Savaşı, Donanma, Çanakkale

The Contribution of the Ottoman-German Navy in the Gallipoli Land Battles: The Sinking of the Goliath Battleship in the Light of the Documents from the Estate of German Navy Lietuant R. Firle

Öz

The Ottoman Navy played a key role in the Gallipoli Campaign. One of its successes was that a torpedo boat of the Turkish Army named Muâvenet-i Millîye sank the pre-dreadnought battleship Goliath of the British Royal Navy as a result of a successful military operation while the land fightings continued on the Gallipoli peninsula. With the outbreak of the Great War a German admiral was appointed as the commander of the Ottoman Navy and German commanding officers and navy lieutenants were taken into service in the ships of the Ottoman Navy during the war. In this article, the sinking of the Goliath battleship –its background and aftermath- by the Ottoman Navy in the Gallipoli Campaign in the World War I will be analyzed through the documents of German Navy Lieutenant Rudolph Firle in the German Federal Military Archive in Freiburg [Bundesarchiv-Militärarchiv, BA-MA] and an article written by him after the WWI. After that, the discussions on how this operation has been treated in the historiography will be examined with some examples.

Anahtar Kelimeler

R. Firle, Muavenet, HMS Goliath, WWI, Navy, Gallipoli.

Kaynakça

• Alman Askeri Arşivi (Freibug)
• - BA, MA, N 155/21: Korvettenkapitaen Rudolph Firle: Erlebnisse bei der kaiserlichen Marine – Tagebuch.
• - BA, MA, N 155/24, Anlagen zum Tagebuch.
• - BA, MA, N 155/26.
• - BA, MA, RM 40/755 Kriegstagebuch der Mittelmeerdivision.
• Kitap ve Makaleler
• - Afif Büyüktuğrul, Osmanlı Deniz Harp Tarihi ve Cumhuriyet Donanması, c. 4, İstanbul: Deniz Basımevi, 1984.
• - Ahmet Esenkaya, “Çanakkale Savaşında Türk-Alman Birlikteliği”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Bahar-Güz 2008, sy. 6-7, s.15-42.
• - Ahmet Güleryüz, Osmanlı Donanması’nda Torpidobotlar ve Destroyerler: Sultanhisa&Muavenet, İstanbul: Denizler Kitabevi, 2009.
• - Amiral Lorey, Türk Sularında Deniz Hareketleri, Çeviren: Tekirdağlı H. Sami, İstanbul: Deniz Matbaası, 1936.
• - Ayhan Yüksel, “Çanakkale Savaşlarında Sultanhisar Torpidosu, Muâvenet-i Milliye Muhribi: Mürettebatı ve Faaliyetleri”, Osmanlı Araştırmaları, c. XXI, yıl 2001, s. 81-96.
• - Ersan Baş (haz.), Türk Deniz Harp Tarihinde İz Bırakan Gemiler, Olaylar ve Şahıslar: Muavenet-i Milliye ve Goliath’ın Batırılışı, İstanbul: İstanbul Deniz Müzesi Komutanlığı Piri Reis Araştırma Merkezi, t.y. -
• Eşref Bengi Özbilen (çev.), Denizlerde Yenilmediler - Cihan Harbi’nde Alman Bahriyeliler, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2011.
• - Fevzi [Kurtoğlu], Birinci Dünya Savaşı ve Çanakkale’de Türk Donanması, haz. Ali Fuat Örenç, Levent Düzcü, İstanbul: Zeytinburnu Bel. Kültür Yayınları, 2015.
• - Fevzi, Cihan Harbinde Deniz Muharebeleri: Türk Donanması Ne Yaptı?, İstanbul: Ahmet Kâmil Matbaası, 1928.
• - Figen Atabey, Çanakkale Muharebelerinin Deniz Cephesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
• - Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı, Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi VIII nci Cilt: Deniz Harekatı, haz. Saim Besbelli, Ankara: Gnkur. Basımevi, 1976.
• - Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı, Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi V nci Cilt Çanakkale Cephesi: 2 nci Kitap, Amfibi Harekat, haz. Remzi Yiğitgüden, Muhterem Saral, Reşat Hallı, Ankara: Gnkur. Basımevi, 1976.
• - Hermann Lorey, Der Krieg zur See 1914 - 1918 - Der Krieg in türkischen Gewässern - Band 1 - Die Mittelmeer-Division, Berlin, 1928.
• - İclal Örses, Tunca Örses, “Muavenet-i Milliye Goliath’a Karşı”, Çanakkale 1915, Aralık 2010.
• - Jehuda L. Wallach, Anatomie einer Militärhilfe: die preussisch-deutschen Militärmissionen in der Türkei 1835-1919, Droste Verlag, 1976.
• - Jehuda L. Wallach, Bir Askeri Yardımın Anatomisi, çev. Fahri Çeliker, Ankara: Genel Kurmay ATASE Yay., 1985.
• - Klaus Wolf, Gallipoli 1915: Das deutsch-türkische Militärbündnis im Ersten Weltkrieg, Report Verlag, 2008.
• - Klaus Wolf, Gelibolu 1915 - Birinci Dünya Harbi’nde Alman Türk Askeri İttifakı, çev. Eşref Bengi Özbilen, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
• - Liman von Sanders, Fünf Jahre in der Türkei, Berlin, August Scherl Verlag, 1920.
• - Mahmut H. Şakiroğlu, “Kurtoğlu, Hüseyin Fevzi”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), c. 26, s. 450-451.
• - Mustafa Çolak, “Çanakkale’de Yalnız Bırakılan Bir Müttefik: Almanya’nın Osmanlı İmparatorluğuna Yardım Çabaları”, Türkler, c. 13, Ankara 2002, s. 377-383.
• - Mustafa, Gencer, “Çanakkale Savaşlarında Alman Yardımı (1914-1916)”, I. Uluslar arası Tarihi ve Kültürel Yönleriyle Türk-Alman İlişkileri Sempozyumu, Konya: Konya Valiliği, 2010, 237-246.
• - Oğuz Atay, “İngilizlerin Goliath Zırhlısı Nasıl Batırıldı?”, Popüler Tarih, sy. 21, Mayıs 2002, s. 42-45.,
• - Osman Görür, Harbi Umumide Çanakkale’de Golyat Zırhlısının Nasıl Batırıldığının İçyüzü, İstanbul: Tecelli Basımevi, 1939.
• - Rekta Ragıb Önen, “Muavenet-i Milliye Muhribinin Torpido Subayı Ali Haydar Bey’in Anıları: Goliath’ı Ben Batırdım”, Yıllarboyu Tarih Dergisi, VIII/4, Nisan 1982, s. 4-7.
• - Rudolph Firle, “Die Vernichtung des englischen Linienschiffes Goliath”, Auf See Unbesiegt: Erlebnisse im Seekrieg – Erzaehlt von Mitkaempfern, Eberhard von Mantey (Hrsg.), 2. Baskı, Münih: J. F. Lehmanns Verlag, 1922, c. 1, s. 39-48.
• - S. Murad Hatip, “Birinci Dünya Harbi Çanakkale Savaşları’na Genel Bakış ve Az Bilinenler Çanakkale Savaşı Denizde mi Kazanıldı?”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Bahar 2015, sy. 18, s. 161-193.
• - Şemsettin Bargut, Birinci Dünya Harbi’nde ve Kurtuluş Savaşı’nda Türk Deniz Harekatı, Dz. K.K. Merkez Daire Başkanlığı Basımevi, 2010.
• - Tevfik İnci, Deniz Tarihimizin Şeref Sayfaları, İstanbul: Genelkurmay Başkanlığı Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, 1953.
• - Veli Yılmaz, 1’nci Dünya Harbi’nde Türk-Alman İttifakı ve Askeri Yardımlar, İstanbul: Cem Ofset Matbaacılık, 1993.
• - Yaşar Semiz, “Çanakkale Denizaltı Savaşı (Nisan-Mayıs 1915); Sultanhisar ve Muâvenet-i Milliye’nin Başarıları”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sy. 9, yıl 2001, s. 393-398.