MODERN BELEDİYENİN KURULUŞUNDAN SONRA İSTANBUL'DA YOLLARI SULAMA ve YIKAMA HİZMETLERİ (1858-1914)

Year 2011, Volume: 61 Issue: 2, 323 - 356, 14.11.2011

Dr. Ali Öztürk

Abstract

Sokak temizliği, sağlıklı bir şehir hayatı için zorunlu olan hizmetlerden olup,
belediyelerin en temel görevleri arasında yer alır. Bu çalışmada, İstanbul’da
modern belediye teşkilâtının kurulmasından sonra, sokakların düzenli bir şekilde
sulanması ve yıkanması hizmetine geçilmesi ve bu hizmetin özel sektöre
gördürülmesi incelenmektedir.
İmparatorluğun başkenti İstanbul, Osmanlı’nın dışa açılan kapısı
olduğundan, şehrin temizlik ve estetiğine ayrı bir önem verilmekteydi. Bundan
dolayı, yapılan ayrı ve özel sözleşmelerle bu hizmet şirketlere ihale edilmişti.
Başlangıçta ana caddelerin sulanması söz konusu iken, payitahtta yapılan bu
belediye hizmetine hükümetçe önem verilmiş ve yeni yerler eklenerek belediyenin
yolları sulama ile ilgili harcama kalemi sürekli artmıştır. Ancak bir süre sonra,
İstanbul belediye idaresi (Şehremaneti) tarafından sulama otomobilleri ithal
edilmek suretiyle, bazı yerlerin belediye tarafından sulanmasına başlanmıştır.
Birinci Dünya Savaşı, birçok şeyin olduğu gibi, bu hizmetin de uzun süren bir
dönem için sekteye uğramasına yol açmıştır

Keywords

Sokakların yıkanması, belediye hizmeti, Dersaadet Su Şirketi, Üsküdar Kadıköy Su Şirketi, İstanbul Şehremaneti

References

• AKYÜZ, Vecdi (1996), “Selçuklularda Şehir ve Yerel Yönetim Hizmetleri”. İslam Geleneğinden Günümüze Şehir ve Yerel Yönetimler I. İstanbul: İlke yayıncılık, ss. 227-240.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), A. MKT.MHM, 227/4.
• BOA, A.MKT.MVL. 75/16.
• BOA, Cevdet Belediye (CB); 3945.
• BOA, CB, 1176.
• BOA, DH.MKT. 1444/80.
• BOA, DH.MKT, 1835/45.
• BOA, DH.MKT. 1882/14,
• BOA, DH.MKT. 199/64,
• BOA, DH.MKT. 1996/110
• BOA, DH.MKT. 2013/81,
• BOA, DH.MKT. 2013/90,
• BOA, DH.MKT. 65/20,
• BOA, DH.MKT. 39/8,
• BOA, DH.MKT. 685/9,
• BOA, İrade Meclis-i Vala (İMV); 24006.
• BOA, İMV: 7529.
• BOA, İMV: 5396.
• BOA, İrade Dahiliye (İD): 44220.
• BOA, Şurayı Devlet (ŞD): 985.
• BOA, Y.PRK.ŞH. 3/31.
• BOA, Y.PRK.ŞH. 13/20.
• BOA, Y.PRK.ŞH. 3/31.
• ERGİN, Osman Nuri (1996), İstanbul Şehreminleri, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı yayını, İstanbul.
• ERGİN, Osman Nuri (1995), Mecelle-i Umur-ı Belediye, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayını, İstanbul.
• ERGİN, Osman Nuri (1944), Türk İmar Tarihinde Vakıflar, Belediyeler, Patrikhaneler, Siyasi İlimler Mecmuası Yayını, İstanbul.
• GÜNALAN, Rıfat (2009), „Osmanlı Esnaf ve Toplumunda Temizlik Anlayışı: Belgeler Üzerine Bir Değerlendirme‟ Temizlik Kitabı, Ed. Emine Gürsoy Naskali-Salih Mehmet Arçın, Kitabevi yayınları, İstanbul, ss. 75-90.
• İLGÜREL, Mücteba (2009), “Subaşı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. XXXVII, İstanbul, ss. 447-448.
• İSTAÇ (2001), Orijinal Belge ve Fotoğrafların Işığında Osmanlı’da Çevre ve Sokak Temizliği, İstaç yayını, İstanbul.
• İstanbul Beldesi İhsaiyat Mecmuası (İBİM), Yıl: 1330, İstanbul.
• TOPUZLU, Cemil (1982), İstibdat-Meşrutiyet-Cumhuriyet Devirlerinde 80 Yıllık Hatıralarım, Hazırlayan: Hüsrev Hatemi, Aykut Kazancıgil, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayını, İstanbul.
• ORTAYLI, İlber (1996), “Osmanlı Belediyeleri ve Kent Hizmetleri”. İslâm Geleneğinden Günümüze Şehir ve Yerel Yönetimler I. İlke yayınları, İstanbul, ss. 395-405.
• RAYMOND, André (1996), “Osmanlı Devri Arap Kentlerinde Kamu Hizmetleri”. İslâm Geleneğinden Günümüze Şehir ve Yerel Yönetimler I, İlke yayınları, İstanbul, ss. 467479.
• Servet-i Fünun (1893), S. 154, İstanbul.
• TEKELİ, İlhan (1990), “Cumhuriyetin Altmış Yıllık Belediyecilik Deneyinin Değerlendirilmesi Üzerine” Türk Belediyeciliğinde 60 Yıl. Metropol A.Ş., Ankara, ss. 44-56.
• TOPRAK, Zafer (1982), Türkiye’de Milli İktisat (1908-1918), Yurt yayınları, Ankara.
• TÜMERKAN, Sıddık (1946), Türkiye’de Belediyeler (Tarihi Gelişim ve Bugünkü Durum), İçişleri Bakanlığı yayını, R. Zelliç Basımevi, İstanbul.