Sömürge Dönemi Güney Asya’da Kur’ân Araştırmaları: Gelişim ve Entelektüel Dönüşümler

Year 2025, Volume: 15 Issue: 2, 507 - 534, 03.10.2025

Nur Uddin

https://doi.org/10.26650/iuitd.2025.1694475

Abstract

Ebü’l-Hasan Ali en-Nedvî’nin (ö. 1999) “Kur’ân Arabistan’da indirildi, Mısır’da okundu ve Hindistan’da anlaşıldı” ifadesi, Güney Asya’nın Kur’ân ilmi üzerindeki önemli rolünü vurgulamaktadır. Sömürgeci güç, Hint Alt Kıtası’ndaki Müslüman toplumun siyasi otoritesini derinden sarsmış ve toplumsal yapıyı çok boyutlu bir zayıflama sürecine sokmakla kalmayıp aynı zamanda entelektüel geleneklerin yeniden şekillenmesine de yol açmıştır. Bu süreçte Şah Veliyyullah ed-Dihlevî (ö. 1762) gibi mütefekkirler, Batı’nın epistemolojik nüfuzuna karşı Kur’ân’ın yeniden anlamlandırılmasını stratejik bir direniş aracı olarak öne çıkarmışlardır. Özellikle 1857 sonrasında, sonraki nesiller tarafından sistematik bir nitelik kazanan bu tecdit hareketi, Kur’ân’ın tarihsel bağlamla ilişkisini yeniden tesis etmeyi ve onun toplumsal canlılığını ihyayı hedeflemiştir. Bu dönemde, Kur’ân çalışmaları entelektüel elitlerin ötesine geçerek genişlemiş ve yerel dillere yapılan çeviriler, erişilebilirliği artırmıştır. Klasik tefsir gelenekleri sürdürülürken bazı yorumcular, Batılı epistemolojik ve metodolojik etkileri entegre etmeye başlamışlardır. Ayrıca bazı ulema, geleneksel İslami ilimleri çağdaş entelektüel çerçevelerle bütünleştirme çabasıyla, Kur’ân yorumlarını ince bir şekilde yeniden yapılandırmayı teşvik etmişlerdir. Bu çalışma söz konusu dönüşümlerin, değişen sosyo-politik yapıların ve Batılı epistemolojilerle olan entelektüel karşılaşmaların; Kur’ân’ın yorumlanması ve yayılması için yeni yaklaşımlar gerektirdiğini ve bunların sömürge ortamı ile derin bir şekilde bağlantılı olduğunu savunmaktadır. Makale, sömürgeciliğin Güney Asya’daki Kur’ân çalışmaları üzerindeki derin etkisini araştırarak bu ortamın Kur’ân düşüncesinin gelişimini nasıl şekillendirdiğini, yorumları nasıl etkilediğini ve Müslüman ilim dünyasının entelektüel manzarasını nasıl dönüştürdüğünü analiz etmektedir.

Keywords

Kur’ân , Tefsir , Güney Asya , Sömürgecilik , Ulema , Siyaset

Qur’anic Studies in Colonial South Asia: Evolution and Intellectual Transformations

Abstract

Abul Hasan Ali Nadwi’s (d. 1999) statement, “The Qu’ran was revealed in Arabia, recited in Egypt, and comprehended in India,” highlights South Asia’s pivotal role in Qur’anic scholarship. The colonial power not only greatly weakened the political authority of the Muslim community in the Indian Subcontinent, but also deeply affected its social structure. This led to a transformation in intellectual traditions over time. In this context, thinkers such as Shah Walī Allāh al-Dihlawī advocated the reinterpretation of the Qur’an as a strategic means of resisting Western epistemological influence. Particularly following 1857, this tajdid movement, systematized by subsequent generations (specially Deoband-rooted ʿulamāʾ, sometimes Aligarh and Ahl-i Hadith rooted ʿulamāʾ), sought to restore the Qur’an’s connection to its historical context and to revitalize its social relevance. During this period, Qur’anic studies expanded beyond the intellectual elite, with translations into vernacular languages enhancing accessibility. While classical exegetical traditions continued, certain interpretations began to incorporate Western epistemological and methodological influences, particularly those of Sayyid Ahmad Khan and his followers. Moreover, some ʿulamāʾ actively sought to integrate traditional Islamic scholarship with contemporary intellectual frameworks, fostering a nuanced reconfiguration of Qur’anic interpretations. This study contends that these transformations were intrinsically linked to the colonial milieu, wherein shifting socio-political structures and intellectual encounters with Western epistemologies necessitated novel approaches to Qur’anic interpretation and dissemination. This article explores the profound impact of colonialism on Qur’anic studies in South Asia, analyzing how the colonial environment shaped the development of Qur’anic thought, influenced interpretations, and transformed the intellectual landscape of Muslim scholarship.

Keywords

Qur’an , Interpretation , South Asia , Colonialism , ʿUlamāʾ , Politics

References

• Adam, William. Third Report on The State of Education in Bengal. Culcutta: Bengal Military Orphan Press, 1838. google scholar
• Ahmad, Aziz. Studies in Islamic Culture in the Indian Environment. Oxford: Oxford University Press, 1964. google scholar
• Ahmad, Zubaid. The Contribution of India to Arabic Literature. Lahor: Maktaba-i Din-O-Danish, 1946. google scholar
• Alavi, Seema. ‘Siddiq Hasan Khan (1832-90) and the Creation of a Muslim Cosmopolitanism in the 19th Century’. Journal of the Economic and Social History of the Orient 54/1 (2011), 1-38. https://doi. org/10.1163/156852011X567373 google scholar
• Amritsan, Thana’ullah. Tafsîr-i Thanâ'ı. Lahore: Maktaba-i Quddusiyya, 2002. google scholar
• Azad, Abul Kalam. Tarjuman Al-Qur’an. Lahor: Islami Academy, 1976. google scholar
• Azimi, Enayatullah. Şah Veliyyullah Dihlevî ve Ailesinin Tefsir İlmine Katkısı. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi University, PhD Dissertation, 2025. google scholar
• Azimi, Enayatullah - Tok, Fatih. ‘The Tafsir Methodology of the Indian Scholar Shah Abdulaziz Dehlawi’. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/1 (15 March 2025), 163-185. https://doi. org/10.51702/esoguifd.1561581 google scholar
• Bashir, Kamran. The Qur’an in South Asia: Hermeneutics, Qur’an Projects, and Imaginings of Islamic Tradition in British India. London: Routledge, 2021. https://doi.org/10.4324/9781003185208 google scholar
• Bashir, Kamran. The Qur’an in South Asia: Hermeneutics, Qur’an Projects, and Imaginings of Islamic Tradition in British India. London-New York: Routledge, 2022. google scholar
• Belmekki, Belkacem. ‘The impact of British Rule on the Indian Muslim Community in the nineteenth Century’. ES: Revista de filologa inglesa 28 (2007), 27-46. google scholar
• Birışık, Abdulhamit. Hind Altkıtası Düşünce ve Tefsir Ekolleri. İstanbul: M.Ü. İFVY, 2019. google scholar
• Birışık, Abdulhamit. Oryantalist Misyonerler ve Kur’ân: Batı Etkisinde Hint Kur’ân Araştırmaları. İstanbul: İnsan Yayınları, 2004. google scholar
• Birışık, Abdulhamit. Sosyalist Müfessir Ubeydullah Sindi’nin Dini-Siyasi Düşüncesi ve Tefsiri. Bursa: Emin Yayınları, 2012. google scholar
• Coffey, D. O. AdmittedTruths in Muslim-Christian Dialogue: A Study of William Muir, Sayyid AhmadKhan and William Goldsack in 19th Century India. Great Britain: University of Edinburgh, 2003. google scholar
• Dihlavi, Shah Wali Ullah. Fath Al-Rahman Bi-Tarjamat al-Qur‘an. Karachi: Nur Muhammad Aasih al-Matâba ve Karkanah Ticaret-i Kutub, 1980. google scholar
• Faruqi, Imadulhasan Azad. The Tarjuman Al-Quran: A Critical Analysis of Maulana Abul-Kalam Azad’s Approach to the Understanding ofthe Quran. New Delhi: Vikas Publishing House, 1982. google scholar
• Güvel, Orhan. Hamîduddîn El-Ferâhî (ö. 1930) ve Nizamu’l-Kur’ân ve Te’vîlu’l-Furkan Bi’l-Furkan Adlı Tefsiri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2019. google scholar
• Hasan, Mahmud - 'Uthmânî, Shabbîr Ahmad. Tafsîr-i Uthmanî. Karachi: Darul Isha’at, 2007. google scholar
• Hasan, Tariq. The Aligarh Movement and the Making of the Indian Muslim Mind. New Delhi: Rupa, 2006. google scholar
• Hâşimî, Şâh Muînuddîn - Hâşimî, Cüneyd Ahmed. ‘Eşref Ali (Tehanevî) Tânevî’nin Reformist Düşüncesinde Tasavvuf’. trans. Yakup Yüksel - Muhammet Ali Tekin. Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (NKUIFD) 3/2 (15 December 2017), 333-364. google scholar
• Hazewell, Charles Creighton. ‘British India’. The Atlantic I/I (November 1857), 85-93. google scholar
• Jalbani, G. N. Teachings of Shah Waliyullah of Delhi. Lahore: Ashraf Press, 2nd Ed., 1973. google scholar
• Kalhoro, Javed Ali. ‘Historical Evolution of Educational System in the Pre-Partition Indian Subcontinent’. Pakistan Journal ofHistory & Culture 39/1 (2018), 159-183. google scholar
• Khan, Abbas Ali. Banglar Musulmander Itihash (History of Bengal Muslims). Dhaka: Bangladesh Islamic Center, 1994. google scholar
• Khan, Kamran Ahmad - Pink, Johanna. ‘Da'wa and Qur’an Translation in the Early Twentieth Century’. Journal of Qur’anic Studies 26/2 (1 October 2024), 1-15. https://doi.org/10.3366/jqs.2024.0581 google scholar
• Khan, Sayyid Ahmad. ‘Ashab-i Fil ka Vaqi’a’.Maqâlât-iSirSayyid. ed. Isma'îl Panîpatî. II/116-127. Lahor: Majlis-i Taraqqî-yi Adab, 1984. google scholar
• Khan, Sayyid Ahmad. Tafsir Al-Qur’an. Lahore: Dost Associates, 1995. google scholar
• Khan, Siddiq Hasan. Tarjuman Al-Qur’an Bi-Lata’if al-Bayan. Lahor: Maktaba Ashabul-Hadith, 2003. google scholar
• Khan, Siddiq Hasan. Tarjuman-i- Wahhabıyyah. Lahor: Dar-i Matba Muhammadi, 1312h. google scholar
• Kidwai, Muhammad Salim. Hindustani Mufassirin Aor Un Ki Arabi Tafsirain. Lahor: Idara-i Maârif-i Islami, 1993. google scholar
• Kuiper, Matthew J. ‘'Abd Al-Majid Daryabadî’s Tafsir-Ul-Quran and the Da'walogy of Abu’l-Hasan 'Alî Nadwî’. Journal of Qur ’anic Studies 26/2 (1 October 2024), 128-159. https://doi.org/10.3366/jqs.2024.0586 google scholar
• Mallick, Azizur Rahman. British Policy and the Muslims in Bengal, 1757 - 1856. Dhaka: Bangla Academy, 1977. google scholar
• Mamun, Abdullah Al. An IntellectualBiography of ’Abd al-Hakım al-Siyalkütı (D. 1657): His Place inHind Intellectual History and Influence upon Ottomans. Istanbul: Istanbul Medeniyet University, PhD Thesis, 2023. google scholar
• Mawdudî, Abu al-A'la Mawdudî. Tafhim Al-Qur’an. Lahor: Idaratu Tarjumanu al-Qur’an, 1999. google scholar
• Metcalf, Barbara Daly. Islamic Revival in British India: Deoband, 1860-1900. Princeton-New Jersey: Princeton University Press, 1982. google scholar
• Nadvi, Muhammad Riza al-Islam. Bar-i Saghir Mayn Mutala‘a-Yi Qur’an: Ba‘z ‘Ulama’ Ki Tafsiri Kawishon Ka Ja’Iza. Lahore: Maktaba Qasim ul-‘Ulum, 2008. google scholar
• Pink, Johanna. ‘Striving for a New Exegesis of the Qur’ân’. The Oxford Handbook of Islamic Theology. ed. Sabine Schmidtke. 765-792. Oxford University Press, 2014. https://doi.org/10.1093/ oxfordhb/9780199696703.013.013 google scholar
• Qasimi, Akhlaq Husain. Mahasin-i Muzihu Qur’an. Lahore: Zinnureyn Academy, 1983. google scholar
• Rahmatullah. Contribution of Nawab Siddiq Hasan Khan to Quranic and Hadith Studies. Aligarh: Aligarh Muslim University, PhD Thesis, 2015. google scholar
• Şaliha, 'Abd al-Hakîm Sharf al-Dîn. Qur‘an-iHakımKe UrduTarajum: Tarıkh, Ta'âruf Tabşara WaTaqâbulı Ja'iza. Karachi: Qadîmî Kutub Khana, 1981. google scholar
• Sattari, Seyyid Hamid. Qur’ân-ı Majid Key Urdu Tarajim u Tafasir Ka Tankidi Mutala’a. Haydarabad: Nizami Urdu Trust, no date. google scholar
• Schimmel, Annemarie. Classical Urdu Literature from the Beginning to Iqbal. Otto Harrassowitz Verlag, 1975. google scholar
• Sindhi, Ubaydullah. Qur’anı Shu’ur-i Inqilab. Lahore: Makka Dar al-Kutub, 1999. google scholar
• Sindhi, Ubeydullah. Kur’ân-ı Pâk Ka Mutâli’a Keysey Kiyâ Câey. Lahore: Daru’l-Kitap, 2003. google scholar
• Siyalkutî, Abd al-Hakîm al-. Hasia a’la Anwar al-Tanzil Wa Asrar al-Ta’wil. Istanbul: Matbaa-i Âmire, 1270. google scholar
• Tareen, SherAli. ‘South Asian Qur’an Commentaries and Translations: A Preliminary Intellectual History’. ReOrient 5/2 (2020), 233-256. https://doi.org/10.13169/reorient.5.2.0233 google scholar
• Thanawı, Ashraf Ali. TafsırBayanAl-Qur‘an. Lahore: Maktaba Rahmaniyya, no date. google scholar
• Uddin, Nur. Hint Alt Kıtası’nın Batı Ile Etkileşim Sonrası Toplum ve Siyasetinde Kur’ân ve Hz. Peygamber. Istanbul: Marmara University, PhD Dissertation, 2024. google scholar
• Umari, Muhammad Arif A’zami. Tazkira-Yi Mufassirin-i Hind,. A’zamgarh: Dar ul-Musannifin Shibli Academy, 2006. google scholar
• Venjara, Amin. ‘Qur'an Translation in South Asia’. İslam, Judaism, andZoroastrianism. ed. Zayn R. Kassam et al. 573-576. Encyclopedia of Indian Religions. Dordrecht: Springer Netherlands, 2018. https://doi. org/10.1007/978-94-024-1267-3_863 google scholar
• Wilson, Canon W.A. ‘The Situation in India’. Islam and Missions. ed. E. M. Wherry - S. M Zwemer. 141-158. London-New York-Toronto: Fleming H. Revell, 1911. google scholar
• Zaman, Muhammad Qasim. Ashraf Ali Thanawi: Islam in Modern South Asia. Oxford: Oneworld Academic, 2008. google scholar
• Zaman, Muhammad Qasim. ‘Shah Walı Allah of Delhi, His Successors, and the Qur'an’. Ways of Knowing Muslim Cultures and Societies. 280-297. Brill, 2018. google scholar