TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ AÇISINDAN ÖĞRETİM PROGRAMLARININ İNCELENMESİ

Yıl 2018, Sayı: 17, 31 - 54, 24.10.2018

Emel Karakuş Esra Mutlu , Yelkin Diker Coşkun

Öz

Bu çalışmanın amacı, 2017 ve 2018
yıllarında güncellenen ilk ve ortaokul eğitim düzeylerine ait zorunlu derslerin
öğretim programlarının içerdiği toplumsal cinsiyete yönelik kavramları ortaya
çıkarmaktır. Çalışmada betimsel araştırma tekniklerinden doküman inceleme
kullanılmıştır. Araştırma kapsamında ortaokul
düzeyinde verilen iki ders hariç (Rehberlik ve Kariyer Planlama Dersi ve
İngilizce Dersi) 16 zorunlu derse ait öğretim programları incelenmiştir. Programların
hedef, içerik, öğrenme-öğretme durumları ile ölçme-değerlendirme öğelerine ait
içeriklerin analizi yapılmış ve toplumsal cinsiyetle ilişkilendirilen kavramlar
taranmıştır. Çalışmada ele alınan ifadeler pedagojik çerçevede
değerlendirilerek öğretim programlarında cinsiyetlerin ele alınış biçimleri
ortaya çıkarılmıştır. Araştırmada
elde edilen bulgular 2017 yılında güncellenen öğretim programlarında yer bulan
toplumsal cinsiyete yönelik kavramların 2018 yılında yeniden düzenlenen öğretim
programlarında bulunan kavramlardan sayıca daha fazla olduğunu göstermiştir.
Ayrıca, 2017 programlarında en çok cinsiyetçi kavram içeren iki dersten biri
olan Beden Eğitimi ve Spor dersinden cinsiyet yanlılığına yönelik kavramlar
tamamen çıkarılırken Matematik dersindeki bu kavramların sayısı güncellenmiş
programda daha da arttığı ortaya çıkarılmıştır. Böylece, 2018 yılında yapılan
güncellemeler ile öğretim programlarının toplumsal cinsiyet eşitsizliğine vurgu
yapan kavramlardan arındırılmasında önemli bir adım atılmasına rağmen
çalışmaların toplumsal eşitliğin örneklerini sunmada yetersiz kaldığı açıktır.

Anahtar Kelimeler

toplumsal cinsiyet, cinsiyet rolleri, toplumsal cinsiyet eşitliği, cinsiyet ayrımcılığı, öğretim programları

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2008). Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ulusal Eylem Planı (2008-2013). Ankara: T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü.Web: https://kadininstatusu.aile.gov.tr/ulusal-eylem-planlari/toplumsal-cinsiyet-esitligi-ulusal-eylem-plani adresinden 4.2.2018 tarihinde erişilmiştir. Akın, A., & Demirel, S. (2003). Toplumsal Cinsiyet Kavramı Ve Sağlığa Etkileri. C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi, 25(4), 73-82.
• Akpakwu, O. S., & Bua, F. T. (2014). Gender Equality in Schools: Implications for the Curriculum, Teaching and Classroom Interaction. Journal of Education and Practice, 5(32), 7-13.
• Atay, M., & Danju, I. (2012). Analysis of 1st grade and 5th grade textbooks and primary school students' views about personal traits in gender role in society. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 47(2012), 64-73.
• Blumberg, R. L. (2008). The invisible obstacle to educational equality: gender bias in textbooks. Prospects, 38, 345-361.
• Erdol, T. ve Gözütok, D. (2017). Ortaöğretim Öğrencileri İçin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Öğretim Programı İhtiyaç Analizi: (Bir Anadolu Lisesi Örneği). Eğitim ve Bilim Dergisi: Tedmem, 42(190), 39-65. Ereş, F. (2006). Türkiye'de Kadının Statüsü ve Yansımaları. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi(19), 40-52.
• Erg. (2017a). Eğitim İzleme Raporu 2016-2017. İstanbul: Sabancı Üniversitesi. Web: http://www.egitimreformugirisimi.org/egitim-izleme-raporu-2016-17/ adresinden 4.2.2018 tarihinde erişilmiştir. Erg. (2017b). Eğitim Reformu Girişimi’nin Milli Eğitim Bakanlığı Taslak Öğretim Programları İnceleme ve Değerlendirmesi. İstanbul:ERG.
• Web: http://www.egitimreformugirisimi.org/egitim-izleme-raporu-2016-17/ adresinden 4.2.2018 tarihinde erişilmiştir.
• Erg. (2017c). Eğitimde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Bülteni 2. Sayı. (2017). Mor Sertifika Programı. Sabancı Vakfı Sabancı Üniversitesi. Web: http://sugender.sabanciuniv.edu/sites/genderforum.sabanciuniv.edu/files/msp_bulten2.pdf adresinden 4.2.2018 tarihinde erişilmiştir.
• Esen, Y., & Bağlı, M. T. (2002). İlköğretim Ders Kitaplarındaki Kadın ve Erkek Resimlerine İlişkin Bir İnceleme. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1-2), 143-154.
• Gilbert, J. (1999). Gender Equity Statements in the New Zealand National Curriculum Documents: Their Genealogy and Likely Effects. New Zealand Annual Review of Education, 8, 97-117.
• Gümüşoğlu, F. (2008). Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet. Toplum ve Demokrasi, 2(4), 39-50.
• Illich, I. (1970). Okulsuz Toplum. ABD: Harper & Row Yayınevi.
• Jabeen, S., Chaudhary, A. Q., & Omar, S. (2014). Gender Discrimination in Curriculum: A Reflection from Punjab Textbook Board.
• Bulletin of Education and Research, 36(1), 55-77.
• Kalaycı, N. ve Hayırsever, F. (2014). Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Bağlamında Vatandaşlık ve Demokrasi Eğitimi Ders Kitabına Yönelik Bir İnceleme ve Bu Konuya İlişkin Öğrenci Algılarının Belirlenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 14(3), 1049-1074.
• Kasa, B., & Şahan, B. (2016). İlkokul Türkçe ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Journal of Human Sciences, 13(3), 4152-4167.
• Mattu, A., & Hussain, N. (2003). Gender Biases and Stereotypes in School Texts. Islamabad: Islamabad: Sustainable Development Policy Institute.
• Kılıç, L. ve Eyüp, B. (2011). İlköğretim Türkçe Ders Kitaplarında Ortaya Çıkan Toplumsal Cinsiyet Rolleri Üzerine Bir İnceleme. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 2(3), 129-148.
• Kirk, D. (2012). Empowering Girls and Women through Physical Education and Sport- Advocacy Brief. Bankok: UNESCO Bankok.
• Kükrer, M., & Kıbrıs, İ. (2017). CEDAW Öncesi ve Sonrası Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Faktörünün Değerlendirilmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1369-1383.
• Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Genel Müdürlüğü (2016). Eğitimde Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Geliştirilmesi Projesi İle Yeniden Yazıyoruz. Ankara: T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Genel Müdürlüğü.
• Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı. (2017a). Veliler İçin: Öğretim Programlarında Çocuğunuzu Ne Bekliyor? Web: http://mufredat.meb.gov.tr/Veliler.aspx adresinden 11.01.2018 tarihinde erişilmiştir.
• Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı. (2017b). Millî Eğitim Bakanlığı İlköğretim Ve Ortaöğretim Öğretim Programlarının Güncellenmesi. Web:https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_01/13152934_basYn_aYklamasY_13012017.pdf adresinden 15.01.2018 tarihinde erişilmiştir.
• Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı. (2018). Öğretim Programlarında Yapılan Güncellemeler Yayınlandı. Web: https://ttkb.meb.gov.tr/www/ogretim-programlarinda-yapilan-guncellemeler-yayinlandi/icerik/308 adresinden 24.01.2018 tarihinde erişilmiştir.
• Otaran, N., Sayın, A., Güven, F., Gürkaynak, İ., & Atakul, S. (2003). Eğitimin Toplumsal Cinisyet Açısından İncelenmesi. UNICEF Türkiye.
• Öğülmüş, S. (1991). İçerik Çözümlemesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 24(1), 213-228.
• Ökte, Ş. (2009). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar: Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Toplumsal Cinsiyet Düzeni. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(8), 302-312.
• Özkan, R. (2013). İLKÖĞRETİM DERS KİTAPLARINDA KADIN FİGÜRÜ. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(5), 617-631. Öztan, E. (2004). Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Politikaları ve Olumlu Ayrımcılık. Ankara üniversitesi SBF Dergisi, 59(1), 203-235.
• SEÇBİR. (2012). Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet: İyileşmeler, Problemler, Öneriler. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyoloji ve Eğitim Çalışmaları Birimi.
• UNICEF. (2004). Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi. Ankara: UNICEF Türkiye.
• Tunç, A. İ. (2009). Kız Çocuklarının Okula Gitmeme Nedenleri. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, VI(I), 237-269.
• Vendramin, V. (2003). Gender equality in education systems: curricula framework documents. UNESCO International Bureau of Education (IBE).
• Yaylı, D., & Çınar, E. K. (2014). Ortaokul Türkçe Ders Kitapları Görsellerinde Toplumsal Cinsiyet. Turkish Studie-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(5), 2075-2096.
• Yogev, Ş. (2006). Ergenlerde Toplumsal Cinsiyetin Kazanılması-Aile Okul ve Arkadaş Etkisi, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık.