Kapitalizm - Mekân İlişkisi: Fordist ‘Sanayi/İşçi’ Kenti İle Post-Fordist ‘Küresel/Hizmet’ Kenti Karşılaştırması Üzerinden Bir Değerlendirme

Year 2020, Issue: 79, 237 - 275, 31.12.2020

Çiğdem Şahin

https://doi.org/10.26650/jspc.2020.79.0048

Abstract

Sermaye birikim sürecinde ‘kent’, hem üretim ilişkilerinin içinde gerçekleştiği yer olma özelliğine sahip olması bakımından hem de zamanla sermaye tarafından metalaştırılarak kullanılan bir birikim kaynağına dönüşmesi nedeniyle oldukça önemli bir işleve sahiptir. Kapitalizmin her safhasında gerek fiziki gerek sosyo-ekonomik koşullarıyla önemli ölçüde farklılaşan ‘kent’, her yeni dönemde işlevsel ve yapısal olarak farklı form ve rollerle karşımıza çıkmaktadır. Bu makalenin başlıca amacı öncelikle kapitalizm ve mekan ilişkisini sorgulamak ve sonra kapitalizmin farklı dönemlerinde kentte gerçekleşen değişim ve dönüşüm süreçleri ile kapitalist üretim ilişkilerinin bağlantısını kurmaktır. Bunu da özellikle iki farklı kapitalist dönemi baz alarak, Fordist ve Post Fordist safhada, bir dönemden diğer döneme geçişte değişen dinamikler üzerinden gerçekleştirmektir.

Keywords

Fordizm, Kapitalizmin Misafirhaneleri, Kürsel Kent, Neo-Liberalizm, Sanayi/İşçi Kenti, Post-Fordizm

Capitalism-Space Relationship: An Evaluation of the Comparison of the Fordist ‘Industrial/Worker’ City with the Post-Fordist ‘Global/Service’ City

Abstract

In the capital accumulation process, the 'city' has a rather important function both from the perspective that it is the place where production relations take place and as it has, in time, been transformed into a tool of accumulation, commodified and used by capital. The “City”, which has changed significantly with both its physical and socio-economic conditions at every stage of capitalism, presents itself with different functional and structural forms and roles in every new phase. The main purpose of this article is to connect the processes of change and transformation that have taken place in the city in different periods of capitalism with the relations of capitalist production. It does this by focusing particularly on two different capitalist periods, the Fordist and Post-Fordist stages, and examining, in this context, the dynamics that emerged during the transition from one period to the next.

Keywords

Fordism, Guesthouses of Capitalism, Global City, Neo-Liberalism, Industry / Workers' City, Post-Fordism

References

• Allen, J. (1993) “Post İndustrializm and Fordizm”,Modernity and its Futures, (Ed.) S. Hall, D. Held, and T.Mc Grew içinde, England: Cambridge, 170-204.
• Aydınlı, H. İ. (2004)Sosyo-Ekonomik Dönüşüm Sürecinde Belediyeler, Ankara: Nobel Yayınları.
• Brenner and Keil(2013) “Küresel Kentlerden Kentselliğin Küreselleşmesine”,(Çev.) M. Üçoğlu, Birikim Dergisi, İstanbul whttp://www.birikimdergisi.com/kisi/5979/neil-brenner
• Castells, M. (1977) The Urban Question: A Marxist Approach, Edward Arnold, London.Castells, M. (1997) Kent, Sınıf, İktidar(Çev.) Asuman Erendil, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınevi.
• Çağlar, K. (1993), Ulusal Kalkınmacılığın İflası, İstanbul: Metis Yayınları.
• Çınar, T.(1998). “Dünya Kenti ve Toplumsal Kutuplaşma (İstanbul Dünya Kenti Olmalı mı?), Tartışma Metinleri, No:12, AÜSBF, Aralık 1998, 73-98.
• Friedman, J. (1995). “WhereWeStand: A Decade of World CityResearch”, World Cities in a World System içinde, (Der.) Paul, L. Knoxand Peter, J. Taylor, London: Cembridge University Press.
• Ghai, D. (1995). “Yapısal Uyum Küresel Bütünleşme ve Sosyal Demokrasi”, Piyasa Güçleri ve Küresel Kalkınma içinde, (Ed.) Renee Prendergast, Frances Stewart, (Çev) İdil Eser İstanbul:Yapı Kredi, 39-72.
• Gottman, J.(1989) “Whatare Cities Becoming the Centre of?”, Sorting out the Possibilities, Cities in a Global Society içinde, (Der.) R. G. Knigt, London: Sage Publications.
• Gramsci, A. (1986). Hapishane Defterleri: Seçmeler (Çev.) Kenan Somer, İstanbul: Onur Yayınları.
• Gottdiener, M. (2001). “Mekân Kuramı Üzerine Tartışma: Kentsel Praksise Doğru”, (Çev) H. Çağatay Keskinok, Praksis (2), Ankara: Dipnot Yayınları, 248-269.
• Güven, O. (1914). “Kapitalizm ve Kent: Bir Tarihselleştirme Denemesi” , Gelenek Dergisi:124, https://gelenek.org/sayi/124/
• Helvacıoğlu, B. (1994). “Evvel Mekân İçinde Kalbur Zamanlar İçinde: Tarihi Coğrafi Materyalizm”, Toplum ve Bilim, No:64-65, 77-89.
• Hall, P.(1984). The World Cities, London: Weidenfield & Nicolson.
• Harvey, D. (2008a). Umut Mekanları, (Çev.) Zeynep Gambeti, İstanbul:Metis Yayınları
• Harvey, D. (2008b). “The Right tothe City”, New Left Review, No: 53, 23-40.
• Harvey D. (2004). “The Right tothe City” , Emancipatory City? Paradoxes and Possibilities içinde, (Ed.) L.Lees, London: Sage Publications, 236-239.
• Harvey, D. (2003). Sosyal Adalet ve Şehir, (Çev.) M. Moralı, İstanbul: Metis Yayınları.
• Harvey, D. (1997). Post Modernliğin Durumu, İstanbul: Metis Yayınları.
• INTES (2014) Mart 2014 İnşaat Sektörü Raporu, Türkiye İnşaat Sanayicileri İşveren Sendikası.
• Katznelson, I. (2019). Marksizm ve Kent, (Çev.) Ceren Göğüş, İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Keyder, Ç. (1993). Ulusal Kalkınmacılığın İflası, İstanbul: Metis Yayınları.
• Lefebvre, H. (2016). Şehir Hakkı, (Çev.) Işık Ergüden, Sel Yayınları.
• Lefebvre, H.(2015). Kentsel Devrim, (Çev.)Selim Sezer, Sel Yayınları.
• Mumford, L. (2013). Tarih Boyunca Kent, (Çev.) Gürol Koca, Tamer Tosun, İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Marx ve Engels, (2011). Komünist Manifesto, (Çev.) Erkin Özalp, İstanbul: Yazılama Yayınlar
• Park, R.(1967). On Social Control and Collective Behavior,Chicago: University of Chicago Press.
• Özdemir, E. (2019) “Kentin Tanımlanmasında Sosyolojik Yaklaşımlar: Toplumsal Süreç ve/veya Mekânın Çözümlenmesi “, İdeal Kent, Sayı 1, 44-77 ,www.idealkentdergisi.com
• Saklı, A. R. (2007). Kapitalist Gelişim Sürecinde Fordizm ve Post-Fordizm, Ankara.
• Sassen, S. (1991). The Global City: New York, London, Tokyo, Princetion University Press
• Simonsen, K. (2005). “Bodies, Sensations, Space and Time: The Contribution From Henri Lefebvre”, Geografiska Annaler. Series B. Human Geography, No: 87(1), 1–14.
• Soja, E. (2005). “Global City-Regions: İmplicationsfor Planning Theory and Practice”, 8 Kasım Dünya Şehircilik Günü 28. Kolokyum, Prof.Dr.İlhan Tekeli Oturumu, Değişen Dönüşen Kent ve Bölge içinde , Cilt I, Ankara: OTDÜ Mimarlık Fak. Ve TMMOB Şehir Planlamacıları Odası Ortak Yayını
• Sönmez, F. (2012). Kapitalist Devlet ve Kentsel Mekanın Dönüşümü, Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Şahin, Ç. (2015). “ Türkiye’de Kentsel Dönüşüme Dayalı İnşaat Odaklı Ekonomi Modeli Ve Toplumsal Maliyeti: En Temel İnsan Haklar, Sosyal Haklar, Çevre Hakkı ve Kent Hakkı Açısından Eleştirel Bir Değerlendirme”, Sosyoloji Konferansları, No:51, 51-81.
• Tallon, R. A. (2010). “İngiltere’de Kentsel Rönesans: Kentlerdeki Yansımaları ve Eleştirel Değerlendirmeler”,Kentsel Dönüşümde Politika Mevzuat Uygulama içinde, (Der.) Dilek Özdemir, İstanbul: Nobel Yayınları, 79-98.
• Trut, H. ve Özgür E. M. (2018). “Klasik Kent Kuramlarından Eleştirel Kent Kuramlarına Geçiş Bağlamında Kentleri Yeniden Okumak”, Ege Coğrafya Dergisi (27) 1, İZMİR, 1-19.
• Yazman, D. (2010). “Kürsel Kentler”, Arkitera, 6 Nisan 2010, https://v3.arkitera.com/h52012-kuresel-kentler.html
• Yılmaz, O. K. (2019). “Küresel Kentler ve Türkiye Kentlerinin Küresel Kentler Arasındaki Konumları”, SUTAD, Aralık, No:47, 465-483.