ORTA TÜRKÇE'DEKİ +MAT EKİ

Year 2007, Volume: 37 Issue: 37, 181 - 190, 08.08.2012

Nuri Yüce

Abstract

Orta Türkçe dönemine ait bazı yazma eserlerde qoymat biçiminde yazılan ve “koyuncu, koyun güden, çoban” anlamında bir kelime var. Bu kelimede bulunan +mat eki, günümüz Türkçesindeki sığırtmaç “sığır çobanı” sözcüğündeki +maç gibi aynı anlama sahiptir. Yapılan araştırma sonucunda +mat ekinin, bilinmeyen bir zamanda, Türkçe’ye Sanskritçe pâtr(2) “(bir şeyi tehlikeden) koruyan, (hayvanları) güden, çoban, bekçi" kelimesinden geldiği saptanmıştır. Türkçe qoy “koyun” sözcüğüne eklenerek kullanılan pâtr(2) kelimesi, olağan ses değişmeleri sonucunda +mat biçimini almış, ve isimden meslek ve meşguliyet ismi yapan bir ek olmuştur

Keywords

Orta Turkçe, Koymat, Etimoloji, Sanskritçe bir Alıntı, Nadir bir Ek

References

• DOERFER, Gerhard (1965): Türkische ımd Moııgolı'sclıe Elemeııte ı'm Neupersischen
• (Wiesbaden 1965, 671), Nr.]OlO, s. 662—665.
• DOERFER, Gerhard (1992): “Mongolica im Alttürkischen”. ~— Bruno Lewin zu Ehren.
• Festschrı'ft aus Aıılass sei/tes 65. Geburtstages. Band III. Korea. Heraıtsgegebeıı van M. Kah ııııd'W. Sasse. Bochum 1992: Brockmeyer, s. 39-56.
• EREN, Hasan (1999): Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, (Ankara 1999. 512 S.), s. 83, 113, 199 ve
• Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I. (1991): Komisyon Başkanı: A. Bican Ercilasun. vb.
• Kültür Bak. Yay. Ankara 1991, 1183 S., 8°. (KTLS). S.: koyun kelimesi için bkz.: s. 504—505.
• Kııaııı's Grosser Welrallas (1985), 10. völlig neu bearbeitete Att/Zaga, München 1985, 123 s.
• Karten + 231 Begriffe, 2°. [Sayfa 43’te Gory Koymardag]. MYLIUS, Klaus (1975): Wörterbuch Sanskrit-Deutsch, VEB Verlag Ensyklopüdie Leipzig, 1975, s.
• '“ Örnekler için bkz.: EREN, Hasan (1999): Türk Dilinin Etinmlnjik Sözlüğü, Ankara 1999, s. 83. 199 ve 364.
• “ Örnekler için bkz.:DOERFER, Gerhard (1965): Türkische und Mmıgolixche Elemeııte im Neupersı'sr'lıeıı ,Wiesbaden 1965, Nr.1010, s. 662-665; EREN, Hasan (1999): age, s. 113.
• '3 WAHRtG, Gerhard (1975): Denta—Char Wörterbuch. Bertelsmann Lexicon—Verlag, München 1975, s. 943a.
• Nelıcı'i’l—Ferâdîs : Tıpkıbasını (1956): Önsözü yazan Janos Eckmann, Ankara, TDK I956. X1V+444 s.
• NY : Nuri YÜCE, Mukaddime”?’l—Edeb'in Hârizm Türkçesi dil malzemesi içeren çeşitli yazmalarından, yazarın kendi derlediği notlar. Her bir yazmanın kendi kısaltması ayrı harflerle gösterilmiştir. - SCHÖNIG. Claus (2005):“Türkisch—mongolische Sprachbeziehungen: Versuch einer
• Zwischenbilanz”. — UAJb 19 (2005). 131-166.
• Türkmenistan Haritası (2 pafta halinde), Ölçek 1:1000000, Aşkabad 1993. [l. Paftada Gory
• Cayman/ag ve bunun yakınında Koyma köyü var]. WAHRIG, Gerhard (1975): Deutsches Wörterbuch. Bertelsmann Lexicon-Verlag, München 1975. s.
• YÜCE, Nuri (2004): "Bazı nadir sözcükler ve ilginç bir ek üzerine”. V. Uluslararası Türk Dili
• Kurultayı Bildirileri 11, Ankara 20-26 Eylül 2004, Ankara 2004, 5. 3275—3297.
• YÜCE, Nuri (2007): "Mahmyt Zamahşarynyıî «Mukaddymatyl-edeb» atly eserinin Türkmen dili üçin âhmiyeti”, 33 S. Basılmamış olan bu bildirinin Türkmence, İngilizce ve Rusça birer sayfalık özeti (konferans mütercimlerince yapılan. fakat benim tasvip edemeyeceğim bazı çeviri yanlışları bulunan) şu kitapta yayımlandı: Malımyt Zaıııalışary we güııdogaryıî ylmy— edebi galkyııyşy, Halkara ylıny nıaslalıaıyıî ızııtuklaıyııyıî gyskaça beyaııy, 2007-njı' yylyıî
• Magtymgııly ayyııyıî 23-25-ı', Aşgabat—Daşoguz 2007, Türkmence s. 44—45; İngilizce s. 263— ; Rusça 3. 424-425.
• Nol: Türkmenistan’daki Koyma köyünü ve Garı Gaymatdag ~ Koymatdag yer adlarını gösteren iki harita var. .