ŞUARA TEZKİRELERİNDE GALATA TASVİRLERİ

Year 2014, Volume: 50 Issue: 50, 65 - 96, 19.03.2015

Murat Ali Karavelioğlu

Abstract

Türk edebiyatının temel kaynaklarından olan şuara tezkireleri
yalnızca biyografik bilgiler sunan eserler değildir. Tezkirelerin ve diğer
tarihî edebî eserlerin sosyo-kültürel bakımdan zengin malzemeler barındıran
kaynaklar olduğu düşüncesinden hareketle bu eserlerde İstanbul’un tarihî
ve çok kültürlü bir semti olan Galata’nın izi sürüldü. İsminde başlamak
üzere çeşitli yönleri tespit edilip örnek metinler üzerinden bir değerlendirme
yapıldı. Bu yapılırken ise değişik zaman dilimlerinde Galata’ya uğramış
seyyahların gözlemlerinden yararlanıldı. Hatıralarında Galata’yı anlatan
kimi yazarların yazdıkları da yapılan değerlendirmelere ışık tuttu. Böylece
şuara tezkirelerinde yer alan Galata tasvirleri merkeze alınmak suretiyle
diğer bilgi kaynaklarının söyledikleri de gözden uzak tutulmadı. Tüm bu
bilgiler, klasik şiirden alınan örneklerle birlikte okunduğunda bütüncül ve
örtüşen bir anlatımın varlığı görülmektedir. Galata’nın, bir semt olmanın
ötesinde, günümüzde olduğu gibi, tarihsel ve kültürel hayatımızda önemli
ve çok yönlü bir yer tuttuğu değerlendirilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Galata, tezkire, seyahatname, klasik Türk şiiri,
tasvir

Keywords

Galata, tezkire, seyahatname, klasik Türk şiiri, tasvir

References

• Ahdî, Gülşen-i Şu‘arâ (İnceleme-Metin), (haz. S. Solmaz), AKM Başkanlığı Yayınları, Ankara 2005.
• Âhî, Divan, (haz. N. Sungur), KBY, Ankara 1994.
• Ahterî Mustafa Efendi, Ahterî-i Kebîr, Nadir Eserler Kitaplığı, İstanbul 2013.
• AK, Mahmut, “Fatih Döneminde İstanbul’da İmar Faaliyetleri ve Mahalle Yerleşimi Hakkında”, İstanbul Şehir ve Medeniyet, Klasik Yayınları, İstanbul 2004, s. 235-245.
• AKKUŞ, Metin, Türk Edebiyatında Şehrengizler ve Bursa Şehrengizleri, Atatürk Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), 1987.
• ALTINAY, Ahmet Refik, Onuncu Asr-ı Hicride İstanbul Hayatı, (haz. A. Uysal), KBY, Ankara 1987.
• ALTINAY, Ahmet Refik, Eski İstanbul, (haz. S. Önal), İletişim Yayınları, İstanbul 1998.
• AND, Metin, 16. Yüzyılda İstanbul (Kent-Saray-Günlük Yaşam), YKY, İstanbul 2012.
• ARSEVEN, Celâl Esad, Eski Galata ve Binaları, İstanbul 1329.
• ARSEVEN, Celâl Esad, Eski İstanbul (Âbidât ve Mebânîsi), (haz. D. Yelkenci), Çelik Gülersoy Vakfı İstanbul Kütüphanesi Yayınları, İstanbul 1989.
• ASLAN, Ferhat, Naki Tezel’in İstanbul’dan Derlediği Masallar (İnceleme-Metin), Bilge Kültür Sanat, İstanbul 2013.
• Âşık Çelebi, Meşâ‘irü’ş-şu‘arâ (İnceleme-Metin) 1-2-3, (haz. F. Kılıç), İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul Nisan 2010.
• ATAMAN, Sadi Yaver, Türk İstanbul, (haz. S. Şenel), İBB Yayınları, İstanbul 1997.
• ATASOY, Nurhan, 15. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Osmanlı Bahçeleri ve Hasbahçeler, KTB Yayınları, İstanbul 2005.
• AYVERDİ, Samiha, “Şu Beyoğlu”, Türk Edebiyatı, 220, Şubat 1992, s.8.
• Bakî, Divan, (haz. S. Küçük), TDK Yayınları, Ankara 1994.
• Balıkhane Nazırı Ali Rıza Bey, Eski Zamanlarda İstanbul Hayatı, (haz. A. Ş. Çoruk), Kitabevi, İstanbul 2001.
• Balıkhane Nazırı Ali Rıza Bey, İstanbul’da Ramazan Mevsimi, (haz. A. Ş. Çoruk), Kitabevi, İstanbul 1998.
• BOSTAN, İdris, Osmanlılar ve Deniz (Deniz Politikaları, Teşkilat, Gemiler), Küre Yayınları, İstanbul 2007.
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmed, Dîvanlar Arasında, Akçağ Yayınları, Ankara 1998.
• ÇELEBİ, Asaf Halet, Divan Şiirinde İstanbul, İstanbul 1953.
• ÇORUK, Ali Şükrü, Cumhuriyet Devri Türk Romanında Beyoğlu, Kitabevi, İstanbul 1995.
• DOĞAN, Muhammet Nur, Fatih Divanı ve Şerhi, Eminönü Belediyesi Yayınları, İstanbul 2004.
• DOĞAN, Muhammet Nur, “Fatih Sultan Mehmet (Avnî)’in Şiirinde Hükümdârâne Duygular”, İstanbul Şehir ve Medeniyet, Klasik Yayınları, İstanbul 2004, s. 215- 225.
• Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta, Seyahatnâme, (çev. A. S. Aykut), YKY, İstanbul 2005.
• Edmondo De Amicis, İstanbul (1874), (çev. B. Akyavaş), TTK Yayınları, Ankara 1993.
• Enverî, Divan, (haz. C. Kurnaz-M. Tatçı), MEB Yayınları, Ankara 2001.
• Evliya Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî; Seyahatname, I. Kitap, (haz. R. Dankoff-S. A. Kahraman-Y. Dağlı), YKY Yayınları, İstanbul 2006.
• Gelibolulu Mustafa Âlî, Künhü’l-ahbâr, (haz. M. İsen: Künhü’l-ahbâr’ın Tezkire Kısmı), AKM Yayınları, Ankara 1994.
• Güftî, Teşrîfâtü’ş-şu‘arâ, (haz. K. Yılmaz), AKM Başkanlığı Yayınları, Ankara 2001.
• GÜLERSOY, Çelik, Beyoğlu’nda Gezerken, İstanbul 1990.
• Hâfız Hızır İlyas Ağa, Letâif-i Vekâyi‘-i Enderûniyye (Osmanlı Sarayında Gündelik Hayat), (haz. A. Ş. Çoruk), Kitabevi, İstanbul 2011.
• Helâkî, Divan, (haz. M. Çavuşoğlu), Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1982.
• İhtifalci Mehmed Ziya Bey, İstanbul ve Boğaziçi (Bizans ve Osmanlı Medeniyetlerinin Ölümsüz Mirası), (haz. M. Karavelioğlu ve diğerleri), BİKA Kültür Kitaplığı, İstanbul 2004.
• İmparatorluk Başkentinden Kültür Başkentine İstanbul, (Editör: Prof. Dr. F. M. Emecen), Kitabevi, İstanbul 2010.
• İNAL, İbnülemin Mahmud Kemal, Son Asır Türk Şairleri (Kemâlü’ş-şuarâ), 4 cilt, (haz. M. Cunbur-M. K. Özgül-H. Özcan -İ. Baştuğ), AKM Başkanlığı Yayınları, Ankara 1999.
• İsmail Beliğ, Nuhbetü’l-Âsâr li-zeyl-i Zübdetü’l-Eş‘âr, (haz. A. Abdulkadiroğlu), AKM Başkanlığı Yayınları, Ankara 1999.
• KARAVELİOĞLU, Murat Ali, Onaltıncı Yüzyıl Şairlerinden Prizrenli Şem‘î’nin Divanı’nın Edisyon Kritiği ve İncelenmesi I-II, M.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2005.
• KARAVELİOĞLU, Murat Ali, “Klasik Türk Edebiyatında Şem‘î Mahlaslı Şairler ve Prizrenli Şem‘î”, TDED, XXXII, 2005, s. 65-80.
• Kınalı-zade Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-şuarâ 1-2 (haz. İ. Kutluk), TTK Yayınları, Ankara 1989.
• KOÇU, Reşat Ekrem; “Beyoğlu”, İstanbul Ansiklopedisi, V, 1961, s. 2703-2705.
• KURNAZ, Cemal, Hayâlî Bey Divânı’nın Tahlîli, MEB Yayınları, İstanbul 1996.
• Lâtifî, Risâle-i Evsâf-ı İstanbul (yay. N. S. Pekin), İstanbul 1977.
• Latîfî, Tezkiretü’ş-şu‘arâ ve Tabsıratü’n-nuzamâ (İnceleme-Metin), (haz. R. Canım), AKM Başkanlığı Yayınları, Ankara 2000.
• LEVEND, Agâh Sırrı Türk Edebiyatında Şehrengizler ve Şehrengizlerde İstanbul, Baha Matbaası, İstanbul 1958.
• MANTRAN, Robert, 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul I-II, (çev. M. Ali Kılıçbay-E. Özcan), TTK Yayınları, Ankara 1990.
• Mehmed Tevfik, Kâfile-i Şu‘arâ, (haz. F. S. Kutlar Oğuz-M. Çakır-H. Koncu), Doğu Kütüphanesi Yayınları, İstanbul 2012.
• Mustafa Safâyî Efendi, Tezkire-i Safâyî (Nuhbetü’l-Âsâr min Fevâ’idi’l-Eş‘âr) (İnceleme- Metin-İndeks), (haz. P. Çapan), AKM Başkanlığı Yayınları, Ankara 2005.
• Nev‘î, Divan, (haz. M. Tulum-M.A. Tanyeri), Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1977.
• OĞUZKAN, A. Ferhan, İstanbul Şiirleri Antolojisi, İstanbul 1953.
• ORTAYLI, İlber, “Galata”, DİA, 13, İstanbul 1996, s. 303-307.
• PALA, İskender, “İstanbul: Dizelerin ve Cümlelerin Müstesna Şehri”, Şehir ve Kültür İstanbul, (Editör: A. E. Bilgili), Profil Yayınları, İstanbul 2012.
• Ramiz, Âdâb-ı Zurefâ, (İnceleme-Tenkidli Metin-İndeks-Sözlük), (haz. S. Erdem), AKM Başkanlığı Yayınları, Ankara 1994.
• Rızâ, Tezkire (İnceleme-Metin), (haz. G. Zavotçu), Sahhaflar Kitap Sarayı, İstanbul 2009.
• Salim, Tezkiretü’ş-şu‘arâ, (haz. A. İnce), AKM Başkanlığı Yayınları, Ankara 2005.
• Sehî Bey, Heşt-Behişt, (haz. M. İsen), Akçağ Yayınları, Ankara 1998.
• TANMAN, M. Baha, “Galata Mevlevihanesi”, DİA, 13, İstanbul 1996, s. 318.
• Tarihte ve Günümüzde Medeniyet Şehri İstanbul, Akademik Araştırmalar Dergisi, Tarihte ve Günümüzde Medeniyet Şehri İstanbul Özel Sayısı, 2010.
• TIĞLI, Fatih, “Klâsik Türk Edebiyatında Şehrengiz Çalışmaları Hakkında Bibliyografya Denemesi”, Turkish Studies, volume 2/4, 2007, s. 763-770.
• Yahya Beğ, Divan, (haz. M. Çavuşoğlu), Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1977.
• Zatî, Divan (3. cilt), (haz. M. Çavuşoğlu-M. A. Tanyeri), Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1987.
• ZÜLFE, Ömer - KARAVELİOĞLU, Murat - ŞEN, F.Meliha – ÇORAK, Reyhan, “Eski Türk Edebiyatı Toplantıları: 15. ve 16. Yüzyıl Divanlarında Edirne, Bursa ve İstanbul”, BİSAV, İstanbul Aralık 2006.