Yunan İşgalinin Zararlarını Tespit Etmek Amacıyla Kurulan Menhubat (Yağma Tespit) Komisyonları

Year 2024, Volume: 34 Issue: 2, 637 - 657, 13.01.2025

İsmail Yaşayanlar

https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1538527

Abstract

Yunanlıların İzmir’e çıkışıyla başlayan Anadolu maceraları, Büyük Taarruz sonrası Küçük Asya Felaketi’ne dönüşürken çekildikleri her şehir, köy ve kasabayı büyük yağmalar ve yıkımlar içinde bıraktılar. Bölgeyi ele geçiren Türk birlikleri korkunç bir manzarayla ve insanlık suçlarıyla karşı karşıya kaldı. TBMM evsiz, yurtsuz, elbisesiz perişan Batı Anadolu halkını yeniden refaha kavuşturmak için yoğun çalışmalar başlattı. Yunan birliklerinin işgal sırasında ve çekilirken işlediği suçlar gerek ulusal gerek uluslararası komisyonlarca belgelendi. Bu bağlamda teşkil edilen ulusal komisyonların temel amaçları vatana ve orduya ihanet suçları ile menkul ve gayrimenkul mallara verilen zararları tespit etmek, ilk kertede yeniden ihya için gerekli düzenlemeleri organize etmekti. Bu yazıya konu edilen Menhubat Komisyonları TBMM Hükümeti’nin teklifiyle adi suçlara ait davaların görülmesi ve bunlara verilecek cezaların belirlenmesi için 1922 yılı sonunda kuruldu. Fakat hem kanun önerisi görüşmelerinde mecliste yapılan konuşmalardan hem de Bursa Menhubat Komisyonu’nun uygulamalarından anlaşıldığı üzere, komisyonların tek vazifesi adi suçların davalarını görmek olmamış, aynı zamanda işgalin zararlarını ve yağmayı tespit etmek ile yeni yerleşimlerin oluşturulmasında fenni usullere uygun kararlar verilmesini sağlamak olmuştur.

Keywords

Millî Mücadele, Batı Anadolu, Yunan İşgali, Menhubat Komisyonları, Yağma Tespit

The Menhubat (Plunder Detection) Commissions Established to Determine the Damages of the Greek Occupation

Abstract

The Anatolian adventures of the Greeks, which began with their landing in Smyrna, turned into the Asia Minor Catastrophe after the Great Offensive, and every city, village and town they retreated to was left in ruins and devastation. Turkish troops who captured the region were confronted with a horrific scene and crimes against humanity. The TGNA launched intensive efforts to bring relief to the people of Western Anatolia, who were left homeless, destitute and without clothes. The crimes committed by Greek troops during the invasion and withdrawal were documented by both national and international commissions. The main objectives of the national commissions established in this context were to determine the crimes of treason against the homeland and the army, and the damages to movable and immovable property, and to organize the necessary arrangements for the restoration of the former. The Menhubat Commissions, which are the subject of this article, were established at the end of 1922 upon the proposal of the Government of the TGNA to hear cases of ordinary crimes and to determine the penalties to be imposed on them. However, both the debates on the proposed law and the practices of the Bursa Menhubat Commission show that the commissions’ sole task was not only to hear cases of ordinary crimes, but also to determine the damages and plunder caused by the occupation and to ensure that decisions were made in accordance with scientific procedures in the creation of new settlements.

Keywords

Turkish War of Independence, Western Anatolia, Greek Occupation, Menhubat Commissions, Plunder Detection

References

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA.) google scholar
• Satın Alınan Evrak-Hacı Adil Bey Evrakı (HSDHADB.), 6/43. google scholar
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA.) google scholar
• Fon no: 30.18.1.1., Yer no: 3.18.3. google scholar
• Fon no: 30.18.1.1., Yer no: 5.28.19. google scholar
• Fon no: 30.18.1.1., Yer no: 5.28.16. google scholar
• Fon no: 30.18.1.1., Yer no: 5.28.18. google scholar
• Fon no: 30.10.0.0., Yer no: 5.28.43. google scholar
• Fon no: 30.10.0.0., Yer no: 140.4.10. google scholar
• Fon no: 30.10.0.0., Yer no: 6.32.13. google scholar
• Fon no: 30.10.0.0., Yer no: 6.34.1. google scholar
• Fon no: 30.18.1.1., Yer no: 8. 42.13. google scholar
• Fon no: 30.10.0.0., Yer no: 68.45.16. google scholar
• Bursa’da Yunan İşgalinin Bilançosu, Menhubat Komisyonu’nun Bursa Tutanakları, Prepared by İsmail Yaşayanlar, Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi, 2022. google scholar
• “Düşmandan İstirdat Edilen ve Edilecek Olan Mahaller Ahalisine Muavenet Hakkında Kanun”, Kanunlar Dergisi, 1, (31.10.1337). google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre I, İçtima Senesi 3, Cilt 23, 19. İçtima, (27.9.1338). google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre I, İçtima Senesi 3, Cilt 24, 125. İçtima, (24.10.1338). google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre I, İçtima Senesi 3, Cilt 24, 129. İçtima, (30.10.1338). google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre I, İçtima Senesi 3, Cilt 25, 141. İçtima, (20.11.1338). google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre II, İçtima Senesi 1, Cilt 4, 71. İçtima, (20 Kanunıevvel 1339). google scholar
• “Yunanlılardan Tahlis Olunan Mahallerde Menhubat Komisyonlarının Sureti Teşkiliyle Vezaifine Dair Kanun”, Kanunlar Dergisi, 1, (20.11.1338). google scholar
• Akıncı, Hikmet. Bursa Vilayeti’nde Yunan Fecayi’i, Unpublished MA Thesis, İstanbul University, 1993. google scholar
• Anadolu’da Yunan Zulm ve Vahşeti. Üçüncü Kısım. Ankara: Matbuat ve İstihbarat Matbaası, 1338. google scholar
• Bursa’da İşgal Günlüğü (Bursa Vilayetinde Yunan Fecayii) 1920-1922. Compiled by Canip Bey. Prepared by Turgay Gündüz, Ali İhsan Karataş and Adem Apak. İstanbul: Düşünce Kitabevi, 2004. google scholar
• Bursa’da Yunan İşgalinin Bilançosu, Menhubat Komisyonu’nun Bursa Tutanakları. Prepared by İsmail Yaşayanlar. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi, 2022. google scholar
• Burusa Vilayeti’nde Yunan Fecayii. Prepared by Chief Clerk of Special Provincial Council Canib. Burusa: Matbaa-yı Vilayet, 1341. google scholar
• Ediz, İsmail. Diplomasi ve Savaş, İngiliz Belgelerinde Batı Anadolu’da Yunan İşgali 1919-1922. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi, 2015. google scholar
• Eğilmez, Mümtaz Şükrü. Milli Mücadele’de Bursa. Prepared by İhsan Ilgar. İstanbul: Tercüman Tarih Yayınları, 1981. google scholar
• Erdem, Nilüfer. Yunan Tarihçiliğinin Gözüyle Anadolu Harekatı (1919-1923). İstanbul: Derlem Yayınları, 2010. google scholar
• Ertan, Temuçin Faik. “Lozan Konferansı’nda Yunan Yakıp-Yıkmaları ve Tamirat Bedeli Tartışmaları”, Selçuk Türkiyat Selçuk Türkiyat, Cumhuriyet’in 100. Yılı Özel Sayısı 29/59 (2023): 559-575. google scholar
• Gazi Mustafa Kemal (Atatürk). Nutuk-Söylev. vol. II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2019. google scholar
• Öksüz, Hikmet and İsmail Köse. “Amerikan Arşiv Vesikalarında Büyük Taarruz”, Türkiyat Mecmuası 27/2 (2017): 207-238. google scholar
• Sofuoğlu, Adnan. “Osmanlı Arşiv Belgeleri Işığında İşgal Döneminde Bursa”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 19/55 (2003): 51-82. google scholar
• Tansel, Selahattin. Mondros’tan Mudanya’ya Kadar. vol. I and IV. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2019. google scholar
• Tayla, Mustafa, Batı Anadolu’da Yunan Mezalimi-Bursa Vilayetinde Yaşanan Acıların Dokümanter İncelemesi. Ankara: Stratejik Araştırmalar ve Etüdler Milli Komitesi (SAEMK), 2001. google scholar
• Turan, Mustafa. “İstiklal Harbi’nde ‘Milne Hattı’”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 7/21 (1991): 567-579. google scholar
• Türkiye’de Yunan Fecayii. Birinci Kitab. İstanbul: Matbaa-yı Ahmed İhsan ve Şürekası, 1337. google scholar
• Türkiye’de Yunan Fecayii. İkinci Kitab. İstanbul: Matbaa-yı Ahmed İhsan ve Şürekası, 1337. google scholar
• Türkmen, Zekeriya. Mütareke Döneminde Ordunun Durumu ve Yeniden Yapılanması (1918-1920). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2001. google scholar
• Tüylü Turan, Esin. İspanyol Basınında Türk Milli Mücadelesi 1918-1923. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2022. google scholar
• Üçüncü, Uğur. “Büyük Taarruz’da Yunanların Bir Mezalim Metodu: Yangın Çıkarmak”, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 100. Yılında Büyük Taarruz Özel Sayısı 6 (2022): 83-96. google scholar
• Yöney, Orhan. “Millî Mücadelede Batı Cephesi”, Atatürk Ansiklopedisi, Access August of 8, 2024. https:// ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/milli-mucadelede-bati-cephesi/ google scholar
• Yunan İşgalinde Batı Anadolu. Vol. I-II. Prepared by İzzet Öztoprak, Oğuz Altepe, Murat Karataş. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, 2014. google scholar
• Yüceer, Saime. Bursa’nın İşgal ve Kurtuluş Süreci (8 Temmuz 1920-11 Eylül 1922). Bursa: Uludağ Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi, 2001. google scholar