Yeni Orta Sınıf Muhafazakârlar ve Sekülerleşme Pratikleri

Year 2025, Issue: 47, 1 - 28, 26.06.2025

Alper Mumyakmaz

https://doi.org/10.26650/YTA2025-1660152

Abstract

İslamcılıktan muhafazakârlığa son otuz yılda daha çok dindar kimlikleriyle tanımlanan muhafazakârlar hem ideolojik hem de sosyolojik bir değişim süreci yaşamışlar, akademik ve entelektüel çevrelerce sıkça tartışılan bir kesim olarak öne çıkmışlardır. Muhafazakâr kesimin mensubu olduğu ideolojik zemini teorik olarak İslamcılıkla karşılaştırarak kıyaslayan bu çalışma, yorumlayıcı bir metodolojik yaklaşımla “derinlemesine mülakat” tekniği kullanan nitel bir araştırmaya dayanmaktadır. Çalışma kapsamında toplamda sekiz kişi ile görüşme yapılmış, modernleşme tecrübeleri, kadın erkek ilişkileri, 28 Şubat sürecinin etkileri ve anlamı, bireyselleşme ve sekülerleşme süreçleri ile tüm bunlara bağlı olarak yaşanan değişimin anlamı sorgulanmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda yüksek eğitim almış, orta yaş aralığında, doğrudan ya da dolaylı olarak Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) ile bağlantılı, eleştirel düşünceye açık ve bu konuda içinde bulunduğu (kendi tabirlerince) mahalleyi sorgulayabilen kişilere ulaşılmıştır. Çalışma, “yeni orta sınıf muhafazakârlar” olarak tanımlanan toplumsal kesimin son 30 yılda yaşadığı değişimi, saha çalışmasından elde edilen veriler üzerinden olumlu ve olumsuz yönleriyle içsel bir yoruma tabi tutmaya çalışmış ve yaşanan değişimi onların gözünden eleştirel bir yaklaşımla tartışmayı amaçlamıştır.

Keywords

İslamcılık , Kamusal Alan , Muhazakârlık , Sekülerleşme

Thanks

Araştırmada görüşmecilerle iletişim kurulması ve mülakatların gerçekleştirilmesinde katkılarından dolayı Doç. Dr. Oğuzhan Bilgin’e ve sorulara içtenlikle cevap veren tüm görüşmecilere teşekkür ederim.

New Middle-Class Conservatives and Secularization Practices

Abstract

Over the past thirty years, conservatives-frequently defined by their religious identities-have undergone both ideological and sociological transformation, becoming a group often discussed within academic and intellectual circles. This study theoretically compares the ideological foundations of conservatism with Islamism and is based on qualitative research employing an interpretive methodological approach, utilizing the “in-depth interview” technique. A total of eight individuals were interviewed, and the research explores their experiences with modernization, gender relations, the meaning and impact of the February 28 process, individualization, and secularization. These themes are examined to better understand the broader significance of the transformation they have experienced. The participants in this study were highly educated, middle-aged individuals, either directly or indirectly affiliated with the Justice and Development Party (AK Party), and characterized by their openness to critical thinking and their willingness to question the conservative social environment they inhabit- referred to in their own words as “the neighborhood.” The study aims to critically interpret the transformation experienced by what is often described as the “new middle class conservatives” over the last three decades, by drawing on field data to evaluate this shift through both its positive and negative aspects from the perspective of the participants themselves.

Keywords

Islamism , Public Sphere , Conservatism , Secularization

References

• Ahmad, Feroz, Bir Kimlik Peşinde Türkiye, çev. Sedat Cem Karadeli, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 5. Baskı, İstanbul, 2014. google scholar
• Aktaş, Cihan, Bacıdan Bayana İslamcı Kadınların Kamusal Alan Tecrübesi, İz Yayıncılık, İstanbul, 2019. google scholar
• Beneton, Philippe, Muhafazakârlık, çev. Cüneyt Akalın, İletişim Yayınları, İstanbul, 2016. google scholar
• Bilgin, Nuri, Kimlik İnşası, Aşina Kitaplar, Ankara, 2007. google scholar
• Bilgin, Oğuzhan, “Kemalizm ve İslamcılık Sarkacında Türk Muhafazakârlığının Kuramsal ve Toplumsal Dönüşümü: Başörtülü Kadınlar ve Gösterişçi Tüketim Tartışmaları”, Akademik Hassasiyetler, C. 6, S. 12, ss. 1K23, 2019. google scholar
• Bilgin, Oğuzhan, Kültürel İktidar, ed. Oğuzhan Bilgin, Diplomasi Vakfı Yayınları, İstanbul, 2022. google scholar
• Bilgin, Vedat, Türkiye’de Değişimin Dinamikleri. Köylülükten Çıkış Yolları, A Kitap, Ankara, 2014. google scholar
• Bora, Tanıl, Cereyanlar. Türkiye’de Siyasi İdeolojiler, İletişim Yayınları, İstanbul, 2017. google scholar
• Cizre, Ümit, Muktedirlerin Siyaseti, Merkez Sağ-Ordu-İslamcılık, İletişim Yayınları, İstanbul, 2005. google scholar
• Cizre, Ümit, “Egemen İdeoloji ve Türk Silahlı Kuvvetleri, Kavramsal ve İlişkisel Bir Analiz”, Bir Zümre, Bir Parti Türkiye’de Ordu, der. Ahmet İnsel, Ali Bayramoğlu, Birikim Yayınları, İstanbul, 2009, ss. 135K161. google scholar
• Dikeçligil, F. Beylü, Ontolojiyi Hatırlamak. Sosyolojide Yöntem Sorunu, Çizgi Kitabevi, Konya, 2017. google scholar
• Duman, Fatih, Demokrasi ve Muhafazakârlık. Gerilim, Risk ve İmkanlar, Kadim Yayınları, İstanbul, 2018. google scholar
• Eagleton, Terry, İdeoloji, çev. Muttalip Özcan, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2011. google scholar
• ElKAttas, M. Nakib, İslam Sekülerizm ve Geleceğin Felsefesi, çev. Mahmud Erol Kılıç, İnsan Yayınları, İstanbul, 2019. google scholar
• Ertit, Volkan, Sekülerleşme Dinden Uzaklaşmanın Hikayesi, Liberte Yayınları, Ankara, 2014. google scholar
• Ertit, Volkan, Endişeli Muhafazakârlar Çağı, Orient Yayınevi, Ankara, 2015. google scholar
• Ertit, Volkan, Sekülerleşme Teorisi, Liberte Yayınları, Ankara, 2019. google scholar
• Göle, Nilüfer, “Secularism and Islamism in Turkey: The Making of Elites and CounterKElites”, Middle East Journal, Winter 1997, Vol. 51, No. 1, pp. 46K58. google scholar
• Göle, Nilüfer, İslam ve Modernlik Üzerine Melez Desenler, Metis Yayınları, İstanbul, 2000. google scholar
• Heidegger, Martin, Varlık ve Zaman, çev. Kaan H. Öktem, Agora Kitaplığı, İstanbul, 2011. google scholar
• Heper, Metin, “Islam, Conservatism, and Democracy in Turkey: Comparing Turgut Özal and Recep Tayyip Erdoğan”, Insight Turkey, Vol. 15, No. 2, 2013, pp. 141K156. google scholar
• Hungtington, Samuel P., “Bir İdeoloji Olarak Muhafazakârlık”, Muhazafakârlık Okumaları, der. Fatih Duman, çev. Fırat Duruşan, Kadim Yayınları, Ankara, 2020. google scholar
• Kara, İsmail, Cumhuriyet Türkiyesi’nde Bir Mesele Olarak İslam, C. 1, Dergâh Yayınevi, İstanbul, 2019. google scholar
• Kırk, Russell, “Muhazakârlığın On Prensibi”, The Political of Prudence, der. Fatih Duman, çev. Okan Aslan, Muhazafakârlık Okumaları, Kadim Yayınları, Ankara, 1993. google scholar
• Kutlu, Sönmez, Selefiliğin Fikri Arka Planı. İslam Düşüncesinde İlk Gelenekçiler, Otto Yayınları, Ankara, 2017. google scholar
• Lewis, Bernard, İslam’ın Siyasal Dili, çev. Fatih Taşar, Rey Yayıncılık, Kayseri, 1992. google scholar
• Mann, Michael, Hall, John A., Yirmibirinci Yüzyılda İktidar, çev. Emre Gerçek, Açılım Kitap, İstanbul, 2014. google scholar
• Mardin, Şerif, Türkiye’de Din ve Siyaset, İletişim Yayınları, İstanbul, 1999. google scholar
• Mardin, Şerif, Din ve İdeoloji, İletişim Yayınları, İstanbul, 1999. google scholar
• Mardin, Şerif, İdeoloji, İletişim Yayınları, İstanbul, 2013. google scholar
• Mellon, James G., “Islamism, Kemalism and the Future of Turkey”, Totalitarian Movements and Political Religions, 7:1, 2006, ss. 67K81. google scholar
• Mollaer, Fırat, Muhafazakârlığın İki Yüzü, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2017. google scholar
• Neuman, W. Lawrence, Toplumsal Araştırma Yöntemleri. Nitel ve Nicel Yaklaşımlar, çev. Sedef Özge, C. 1, Yayın Odası, İstanbul, 2010. google scholar
• Nispet, Robert, “Muhafazakârlık”, Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi, yay. haz. Mete Tuncay, Aydın Uğur, çev. Erol Mutlu, Kırmızı Yayınları, İstanbul, ss. 105K143, 2010. google scholar
• Ocak, Ahmet Yaşar, Türkiye Sosyal Tarihinde İslamın Macerası, Timaş Yayınları, İstanbul, 2010. google scholar
• Özipek, Bekir Berat, Muhafazakârlık, Akıl, Toplum, Siyaset, Liberte Yayınları, Ankara, 2017. google scholar
• Özlem, Doğan, Tarihselci Gelenek. Dilthey-Weber-Gadamer, Notos Kitap, İstanbul, 2018. google scholar
• Ringer, Fritz, Weber’in Metodolojisi. Kültür ve Toplum Bilimlerinin Birleşimi, çev. Mehmet Küçük, Doğu Batı Yayınları, Ankara, 2003. google scholar
• Roy, Olivier, Siyasal İslamın İflası, çev. Cüneyt Akalın, Metis Yayınları, İstanbul, 2017. google scholar
• Smith, Thomas W., “Between Allah and Atatürk: Liberal Islam in Turkey”, The International Journal of Human Rights, 9:3, 2005, ss. 307K325. google scholar
• Tank, Pınar, “Political Islam in Turkey: A State of Controlled Secularity”, Turkish Studies, Vol. 6, No 1, March 2005, pp. 3K19. google scholar
• Teazis, Christos, İkincilerin Cumhuriyeti, Adalet ve Kalkınma Partisi, Mızrak Yayınları, İstanbul, 2011. google scholar
• Tekeli, İlhan, Gülöksüz, Yiğit, “Kentleşme, Kentlileşme ve Türkiye Deneyimi”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, C. 5, İstanbul, 1983, ss. 1224K1238. google scholar
• Tuğal, Cihan, Pasif Devrim, İslami Muhalefetin Düzenle Bütünleşmesi, çev. Ferit Burak Aydar, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2014. google scholar
• Yıldırım, Ercan, Neoliberal İslamcılık, 1980-2015 İslamcıların Dünya Sistemine Entegrasyonu, Pınar Yayınları, İstanbul, 2016. google scholar
• 28 Mayıs 2017 tarihli haber, (Çevrimiçi) http://www.hurriyet.com.tr/gundem/cumhurbaskaniKerdoganKsosyalKveKkultureliktidarimizK konusundaKsikintilarimizKvarK40472482, (Erişim Tarihi: 10 Ocak 2025). google scholar