Ekonomik Büyüme ile Karbondioksit Emisyonları Arasındaki İlişki: Azerbaycan Örneği

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 93 - 105, 30.12.2023

Hasan Umutlu

Öz

Sanayileşme ve enerji tüketimindeki artış, ülkelerin atmosfere daha fazla sera gazı salmasına neden olmaktadır. Ancak, bazı gelişmiş ülkeler düşük karbonlu teknolojilere geçiş yaparak ekonomik büyümeyi sürdürürken karbon emisyonlarını azaltmayı başarmışlardır. Bu çalışmada Azerbaycan’da 1991-2021 döneminde ekonomik büyüme ile karbondioksit emisyonları arasındaki ilişki incelenmiştir Ekonomik büyümeyle çevre kirliliği arasındaki ilişkinin araştırılması, sürdürülebilir kalkınma stratejilerinin geliştirilmesi için önemlidir. Bu araştırmalar, ekonomik büyümenin çevresel etkilerini anlayarak çevre dostu politika ve uygulamaların tasarlanmasına katkıda bulunur.
Ekonomik büyüme ile çevre kirliliği arasındaki ilişki ekonomik büyüme sonucunda kaynakların tüketilmesi, kirlilik ve sera gazı emisyonlarının artması nedeniyle daha çok ilgi görür hale gelmiştir. 1955 yılında Kuznets eğrisinin ortaya çıkması ve daha sonrasında Kuznets eğrisinin Çevresel Kuznets Eğrisi Hipotezi şeklinde geliştirilerek çalışmalar yapılması özellikle bu alandaki çalışmaları 1990’lı yıllar sonrasında daha da artırmıştır. 21 yüzyılla yenilenebilir enerji çalışmalarının da hızlanmasıyla birlikte çevre kirliliği ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkiye dair çalışmalara artan ilgi devam etmektedir. Çalışmada birim kök testleri yapıldıktan sonra Johansen eşbütünleşme testi sonucunda iki değişken arasında uzun dönemli ilişki tespit edilmiştir. Kısa dönemli ilişkiyi tespit edebilmek için yapılan Granger Nedensellik analizi neticesinde ise iki değişken arasında karşılıklı olarak herhangi bir Granger nedensellik ilişkisine rastlanmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Ekonomik Büyüme, Çevre Kirliliği, Karbondioksit Emisyonu, Granger Nedensellik Analizi

The Relationship Between Economic Growth and Carbon Dioxide Emissions: The Case of Azerbaijan

Öz

Industrialization and the increase in energy consumption lead countries to emit more greenhouse gases into the atmosphere. However, some developed countries have managed to sustain economic growth while reducing carbon emissions by transitioning to low-carbon technologies. In this study, the relationship between economic growth and carbon dioxide emissions in Azerbaijan during the period 1991-2021 was examined. Investigating the relationship between economic growth and environmental pollution is crucial for developing sustainable development strategies. Such research contributes to designing eco-friendly policies and practices by understanding the environmental impacts of economic growth.

Anahtar Kelimeler

Economic Growth, Environmental Pollution, Carbon Dioxide Emission, Granger Causality Analysis

Kaynakça

• Acar, S., Altıntaş, N., & Haziyev, V. (2023). The Effect of Financial Development and Economic Growth on Ecological Footprint in Azerbaijan an ARDL Bound Test Approach with Structural Breaks. Environmental and Ecological Statistics, 30(1), 41-59.
• Akyol, M., & Mete, E. (2021). Çevresel Teknolojik İnovasyonların CO2 Emisyonu Üzerindeki Etkisi: OECD Ülkeleri Örneği. İstanbul İktisat Dergisi, 71(2), 569-590.
• Altıntaş, H. (2013). Türkiye’de birincil enerji tüketimi, karbondioksit emisyonu ve ekonomik büyüme ilişkisi: eşbütünleşme ve nedensellik analizi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(1), 263-294.
• Arı, A.. & Zeren, F. (2011). CO2 emisyonu ve ekonomik büyüme: Panel veri analizi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 18(2), 37-47.
• Armeanu, D., Vintilă, G., Andrei, J. V., Gherghina, Ş. C., Drăgoi, M. C., & Teodor, C. (2018). Exploring the Link Between Environmental Pollution and Economic Growth in EU-28 Countries: Is There an Environmental Kuznets cCurve?. PloS one, 13(5), e0195708.
• Artan, S., Hayaloğlu, P., & Seyhan, B. (2015). Türkiye’de çevre kirliliği, dışa açıklık ve ekonomik büyüme ilişkisi. Journal of Management and Economics Research, 13(1), 308-325.
• Aydın, C., Darıcı, B., & Kutlu, Ş. Ş. (2019). Ekonomik Büyüme Çevre Kirliliğini Azaltır mı?. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 191-196.
• Çetin, M., & Seker, F. (2014). Ekonomik büyüme ve dış ticaretin çevre kirliliği üzerindeki etkisi: Türkiye için bir ARDL sınır testi yaklaşımı. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 213-230.
• Dertli, G., & Yinaç, P. (2018). Yenilenebilir enerji tüketimi, karbondioksit emisyonu, enerji ithalatı ve ekonomik büyüme: Türkiye örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 583-606.
• Erdoğan, İ., Türköz, K., & Görüş, M. Ş. (2015). 11. Çevresel Kuznets Eğrisi Hipotezinin Türkiye Ekonomisi İçin Geçerliliği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (44),113-123.
• Ergün, S., & Polat, M. A. (2015). OECD ülkelerinde CO2 emisyonu, elektrik tüketimi ve büyüme ilişkisi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (45), 115-141.
• Grossman, G. & Krueger, A. (1993). Environmental Impacts of a North American Free Trade Agreement, Peter Garber (ed.), The U. S.-Mexico Free Trade Agreement, Cambridge, MA: MIT Press.
• Grossman, G. M., & Krueger, A. B. (1995). Economic Growth and the Environment. The Quarterly Journal of Economics, 110(2), 353-377.
• Gujarati, D. N. & Porter, D. C. (2012). Temel ekonometri. (5. Basım) (Çev.Ümit Ş., Gülay G. Ş. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Gül, E., & İnal, V. (2017). Hava Kirliliği ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Zamanla Değişen Panel Nedensellik Analizi. Sakarya İktisat Dergisi, 6(2), 70-82.
• Gülmez, A. (2015). OECD Ülkelerinde Ekonomik Büyüme ve Hava Kirliliği İlişkisi: Panel Veri Analizi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(3), 18-30.
• Günel, T. (2019). Türk Cumhuriyetleri’nde CO2 Emisyonu ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Nedensellik Analizi. Sosyoekonomi, 27(40), 151-164.
• IEA (2023), Azerbaijan energy profile, IEA, Paris https://www.iea.org/reports/azerbaijan-energy-profile, License: CC BY 4.0
• Islam, M. S. (2021). Influence of Economic Growth on Environmental Pollution in South Asia: A Panel Cointegration Analysis. Asia-Pacific Journal of Regional Science, 5(3), 951-973.
• Işık, H. B. (2004). Enflasyon ve döviz kuru ilişkisi: bir eşbütünleşme analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 325-340.
• Johansen, S. (1988). Statistical analysis of cointegration vectors. Journal of economic dynamics and control, 12(2-3), 231-254.
• Kamacı, A., Ceyhan, M. S., & Peçe, M. A. (2018). CO2 Emisyonu ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: G20 Ülkeleri İçin Panel Veri Analizi. Business and Organization Research, 385-395.
• Karış, Ç. (2017). Türkiye’de eneri tüketimi, CO2 emisyonu ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki: 1960-2013 dönemi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (34), 169-197.
• Kaya, E. (2015). Borsa İstanbul (BIST) 100 endeksi ile Zımni Volatilite (VIX) endeksi arasındaki eş-bütünleşme ve granger nedensellik. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi sosyal ve ekonomik araştırmalar dergisi, 2015(1), 1-6.
• Kuznets, S. (1955). Economic Growth and Income Inequality, American Economic Review, 45 (1), 1-28.
• Lebe, F. (2016). Çevresel Kuznets eğrisi hipotezi: Türkiye için eşbütünleşme ve nedensellik analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 17(2), 177-194.
• Manga, M. (2021). Taşımacılık sektöründe çevresel kuznets eğrisi hipotezinin geçerliliği: seçilmiş OECD ülkeleri örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 35(1), 203-218.
• Mikayilov, J., Shukurov, V., & Yusifov, S. (2017). The Impact of Economic Growth and Population on CO2 Emissions from Transport Sector: Azerbaijan Case. Academic Journal of Economic Studies, 3(2), 60-67.
• Mikayilov, J. I., Galeotti, M., & Hasanov, F. J. (2018). The Impact of Economic Growth on CO2 Emissions in Azerbaijan. Journal of Cleaner Production, 197, 1558-1572.
• Mikayilov, J. I., Apergis, N., & Hasanov, F. J. (2020). CO2 Emissions-Economic Growth Relationship Revisited: New Insights from the Time-Varying Cointegration Approach. Statistika: Statistics & Economy Journal, 100(2).
• Mitić, P., Munitlak Ivanović, O., & Zdravković, A. (2017). A Cointegration Analysis of Real GDP and CO2 Emissions in Transitional Countries. Sustainability, 9(4), 568.
• Narayan, P. K., & Narayan, S. (2010). Carbon Dioxide Emissions and Economic Growth: Panel Data Evidence from Developing Countries. Energy Policy, 38(1), 661-666.
• Narayan, P. K., Saboori, B., & Soleymani, A. (2016). Economic Growth and Carbon Emissions. Economic Modelling, 53, 388-397.
• Saatçi, M. & Dumrul, Y. (2011). Çevre Kirliliği ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Çevresel Kuznets Eğrisinin Türk Ekonomisi İçin Yapısal Kırılmalı Eş-bütünleşme Yöntemiyle Tahmini. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (37), 65-86.
• Sadikov, A., Kasimova, N., Isaeva, A., Khachaturov, A., & Salahodjaev, R. (2020). Pollution, Energy and Growth: Evidence from Post-communist Countries. International Journal of Energy Economics and Policy, 10(6), 656.
• Sadik-Zada, E. R., Gatto, A., & Mammadli, M. (2023). Addressing the Nexus Between Economic Growth and Environmental Pollution in a Small Petroleum-Exporting Transition Economy. In Economic Growth and Environmental Quality in a Post-Pandemic World: New Directions in the Econometrics of the Environmental Kuznets Curve, 202 (London: Routledge).
• Sims, C. A. (1980). Macroeconomics and reality. Econometrica: journal of the Econometric Society, 1-48.
• Xuemei, H., Mingliang, Z., & Su, L. (2011). Research on the Relationship of Economic Growth and Environmental Pollution in Shandong Province Based on Environmental Kuznets Curve. Energy Procedia, 5, 508-512.
• Yavuz, E., & Zhalelkanova, N. (2018). İkiz Açık Hipotezinin Ampirik Olarak Test Edilmesi: Johansen Eş-Bütünleşme Analizi. Gümrük ve Ticaret Dergisi, (11), 50-61.
• Yu, Y., Li, K., Duan, S., & Song, C. (2023). Economic Growth and Environmental Pollution in China: New Evidence from Government Work Reports. Energy Economics, 106803.