İstanbul’un İçme Suyu Barajlarının Sedimantasyon Problemi ve Çözüm Önerileri: Alibey Barajı Örneği

Year 2012, Volume: 62 Issue: 2, 113 - 127, 01.07.2012

Hüseyin Çelik , Kamil Şengönül , Feyza Akyüz Oğuz Altunel Mehmet Dağcı Abdullah Esin

Abstract

Baraj havzalarındaki yanlış arazi kullanımı ve doğal dengeyi bozucu faaliyetler, baraja normalden
fazla sediment gelmesine neden olmaktadır. Gelen fazla sediment ile ölü hacim hızla dolmakta, aktif hacim
de küçülmeye başlamaktadır. Aktif hacmi ekonomik ömründen önce dolmaya başlayan barajlar görece
kısa bir sürede yapım amacı açısından kullanım dışı kalmaktadır.
Çalışmada 2007 yılı yazında alansal olarak yaklaşık % 70’i kurumuş olan İstanbul Alibey barajındaki
sedimantasyon incelenmiştir. Devlet Su İşleri (DSİ) tarafından 1978 yılında hazırlanmış olan batimetrik
harita ile 2007 yılında yersel yöntemlerle üretilmiş olan baraj dip topografyasının haritası karşılaştırılarak
baraja gelen sediment miktarının ve veriminin hesaplanması amaçlanmıştır. Ancak 1978 tarihli haritanın
hata vermesi karşılaştırma imkânını ortadan kaldırmıştır. Sediment miktarının tayininde diğer arazi
çalışma ve gözlemlerinden yararlanılmaya çalışılmıştır.
Arazi çalışmaları sırasında sediment analizi amacıyla baraj gölünün kuruyan tabanında açılan
33 adet profilin analizinde 1,50-1,70 m arasında değişen derinliklere kadar yatak boyunca yeknesaklık
göstermeyen katmanlar gözlenmiştir. Profillerde üstte 20-30 cm’lik bir alüvyon tabakası görülmekle
birlikte, barajda su tutulmadan önce bu alanda tarım yapıldığı için, bu tabakanın tamamı sediment
birikimi olarak değerlendirilememiştir.
Baraj tabanının kuru kısımlarında yapılan gözlemler, eski köprü ayağı kalıntısı, yan dereden gelen,
derin olmayan ve tam gömülmeyen bir beton kanal, Mağlova su kemerinin 2007 yılında çekilen fotoğrafları,
eski tarihli fotoğrafları, rölövesi ve gravürü değerlendirilmiştir. Çalışmada, barajın ortalarından başlayarak
krete doğru yaklaşık 10 cm siltasyon olduğu sonucuna varılmış ve alınması gereken önlemler belirtilmiştir.

Keywords

Baraj, sedimantasyon, erozyon kontrol, uzaktan algılama, CBS

References

• Anonim, 2003a. İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü, Gaziosmanpaşa Orman İşletme Şefliği Orman Amenajman Planı (2003-2012), İstanbul.
• Anonim, 2003b. İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü, Fenertepe Orman İşletme Şefliği Orman Amenajman Planı (2003-2012), İstanbul.
• Anonim, 2003c. İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü, Kemerburgaz Orman İşletme Şefliği Orman Amenajman Planı (2003-2022), İstanbul.
• Baykal, F., O. Kaya, 1963. İstanbul Bölgesinde Bulunan Karboniferlerin Genel Stratigrafisi, MTA Dergisi, Sayı:61, İstanbul-1963.
• Çeçen, K., 1988. Mimar Sinan ve Kırkçeşme Tesisleri, İSKİ Yayını, İstanbul
• Çeçen, K., 2000. İstanbul’un Osmanlı Dönemi Suyolları, Yayına Hazırlayan Celal Kolay, İSKİ Yayını, İstanbul.
• Çelik, H.E., 1994. Uluborlu (Isparta) Barajının Yapım Maliyetiyle Havza Islah Maliyetinin Karşılaştırılması, İÜ Orman Fakültesi Dergisi Seri A, Cilt 44, Sayı 2, İstanbul.
• El-Sersawy, H., 2005. Sediment deposition mapping in Aswan High Dam Resevoir using Geographic Information System (GIS), Ninth International Water Technology Conference, IWTC9, Sharm El-Sheikh, Egypt.
• Erinç, S. 1965. Yağış Müessiriyeti Üzerine Bir Deneme ve Yeni Bir İndis. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayımları No: 41, İstanbul.
• Evans, J.E., N.S. Levine, S.J. Roberts, Gottgens, J.F. and Newman, D.M., 2002. Assessment Using GIS and sediment routing of the proposed removal of Ballville Dam, Sandusky River, Ohio, Journal of the American Water Resources Association Vol.38, No.6
• İSKİ, 2012. Genel İstatistikler, http://www.iski.gov.tr/ web/statik.aspx?KID=1000717 [Ziyaret Tarihi 30.04.2012]
• KHGM, 1987. İstanbul İli Arazi Varlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, İl Rapor No 34, Ankara.
• Langland, M.J., and R.A. Hainly, 1997, Changes in bottom surface elevations in three reservoirs in the lower Susquehanna River, Pennsylvania and Maryland, following the January 1996 floodImplications for nutrient and sediment loads to Chesapeake Bay, U.S. Geological Survey Water Resources Investigations 97-4138, 34 p., 3 pls.
• Langland, M.J., 2009. Bathymetry and sedimentstorage capacity change in three reservoirs on the Lower Susquehanna River, 1996–2008: U.S. Geological Survey Scientific Investigations Report 2009-5110, 21 p.
• Liebe, J., van de Giesen, N. and M. Andreini, 2005. Estimation of small reservoir storage capacities in a semi-arid environment A case study in the Upper East Region of Ghana, Physics and Chemistry of the Earth 30 (2005) 448–454.
• Odhiambo, B.K. and Boss, S.K., 2004. Integrated echo sounder, GPS, and GIS for reservoir sedimentation studies: Examples from two Arkansas lakes, Journal of the American Water Resources Association No. 02061
• Öziş, Ü., 1983. Su Yapıları, DEÜ MühendislikMimarlık Fakültesi Yayın No:54, İzmir
• Pardoe, J., 1839. The Beauties of the Bosporus, http://www.htl-steyr.ac.at/~holz/pardoe/text_ plate/024_maglova_kemeri.html [ziyaret tarihi 1Eylül 2010]
• Richard, F. ve H. Walter, 1983. Fotogrametri, çevirenler AYTAÇ, M., ÖRMECİ, C. ve ALTAN,O., İTÜ Kütüphanesi sayı:1242, İstanbul.
• Us, T., 1986. Alibey Barajı İnşaatı, Yayımlanmamış Rapor, DSİ.
• Yaltırık, F., 1963. Belgrad Orman Vejetasyonunun Floristik Analizi ve Ana Meşçere Tiplerinin Kompozisyonu Üzerine Araştırmalar, OGM Yayınları sıra no 436, Ankara