Geçmişin Yorumlanmasında Nüfus Defterlerinin Rolü

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 1, 52 - 63, 17.04.2018

Remzi Çavuş

https://doi.org/10.21551/jhf.375158

Cited By: 3

Öz

Osmanlı
Devleti’nde, modern anlamda, nüfus sayımları ilk defa II. Mahmut döneminde,
1829 yılında başlamış ve XX. yüzyılın başlarına kadar da devam etmiştir. Düzenli
aralıklarla yapılmayan, askeri ve iktisadi amaçlar doğrultusunda olan bu
sayımlar, genel itibariyle, Anadolu ve Rumeli’deki erkek vatandaşlarla sınırlı
tutulmuştur. Yapılan nüfus sayımlarını, nüfusla ilgili değişiklikleri ve
açıklamaları içeren defterler, Nüfus Defterleri olarak adlandırılmıştır. Osmanlı
Devleti’ndeki nüfusun nitelik ve niceliğini anlamada müracaat edilecek bir
kaynak olan bu defterler, ülkedeki etnik ve dini yapıdan isim verme geleneğine
kadar farklı konularla ilgili de bilgi sunmaktadır. Osmanlı alfabesiyle el
yazısı halinde tutulan bu defterlerin önemli bir kısmı, günümüzde Başbakanlı
Osmanlı Arşivi’nde, yönetim birimlerine göre tasnif edilmiş halde mevcuttur. 

Anahtar Kelimeler

Nüfus Defterleri, Demografi, Nüfus Sayımı, Nüfus

The Role of Population Books in Interpretation of History

Öz

In the Ottoman Empire, in the modern sense, for the first time in the population
censuses. Began during the Mahmut II period, in 1829 and it continued until the beginning
of the XX. century. Who performed at regular intervals, the secounts are in line with military
and economic purposes, as a general, citizens in Anatolia and Rumelia was limited to men.
Books containing the population censuses made, population changes and explanations are
called Population Books. These books, which are a resource to be applied in the sense of the
quality and quantity of the population in the Ottoman Empire, also provide information on
various topics from the ethnic and religious structure of the country to the tradition of giving
names. An important part of these books, hand written by the Ottoman alphabet, is presently 
classified in the Prime Minister’s Ottoman Archives according to the administrative units.
The aim of this study is to reveal the function of the population registers.

Anahtar Kelimeler

Population Books, Ottoman, Population Census, Population, Folk

Kaynakça

• Kaynakça Belgeler HAT 336/19258 336/19258-B 335/19217
• ML.VRD.TMT.d 13901
• NFS.d 59; 96; 106; 178; 213; 223; 660; 974; 981; 1011; 1020; 1021; 1023; 1391; 2231; 2613; 2615; 2732; 2737; 3195; 3215; 3230; 3423; 3822; 3833; 4545; 4549; 4550; 4554; 4564; 5617; 7064; 7065; 7075; 7450
• Y.EE 42/163
• Y.PRK.UM 2/25
• Kitap ve Makaleler Güneş, Mehmet, “Osmanlı Dönemi Nüfus Sayımları ve Bu Sayımları İçeren Kayıtların Tahlili”, Akademik Bakış, c. 8, S. 15, 2014. Karal, Enver Ziya, İlk Nüfus Sayımı 1831, DİE, Ankara, 1995. Karpat, Kemal H, Ottoman Population 1830-1914, The University of Wisconsin Press, 1985, London. Kütükoğlu, Mübahat S, “1830 Nüfus Sayımına Göre Menteşe Sancağında Hane Nüfusu”, Osmanlı Araştırmaları XXIII, İstanbul, 2003. Yüksel, Hasan, “Osmanlı’da Modern Anlamda Yapılan İlk Nüfus Sayımına Göre Divri-ği’nin Demografi Yapısı”, Nüfus Bilim Dergisi, 2006-07.