Mimarlık Süreli Yayınlarının Tarihsel Bağlamına Dair Bir Değerlendirme: Türkiye’nin İlk Mimarlık Dergileri ve Arkitekt

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 2, 198 - 222, 22.06.2020

Yekta Özgüven

https://doi.org/10.21551/jhf.726854

Cited By: 1

Öz

İlk süreli yayınlar, 17. yüzyılın ikinci yarısında İngiltere’de ortaya çıkmakla birlikte; mimarlık ortamının süreli yayınlar ile karşılaşması daha geç bir tarihte gerçekleşmiştir. Bu süreli yayınların mimarlık alanındaki öncülleri ise, endüstrileşme pratiklerinin mimari üretim etkinliğini radikal biçimde değiştirmeye başladığı İngiltere, Almanya ve Fransa gibi erken sanayileşen ülkelerde ortaya çıkmıştır. Kitaba göre, mimari düşüncelerin daha hızlı yayılmasını sağlayan bu süreli yayınlar, 19. yüzyıl Avrupası’nda mimari söylemlerin üretilmesinin, aktarılmasının ve yaygınlaştırılmasının en etkin aracı haline gelmişlerdir. Türkiye’de ise ilk mimarlık süreli yayınları, mimari yazının mimarlık gündemini en etkin biçimde yönlendirdiği 20. yüzyılın ilk yarısında, 1930’ların başlarında yayınlanmaya başlayan Mimar/Arkitekt ile karşılığını bulmuştur. Batılı öncüllerinden farklı olarak, derginin öncelikli hedefi, mimarların birbirleri ile iletişim kuracakları bir platform oluşturmak, dönemin kapsamlı imar faaliyetleri doğrultusunda ülkenin farklı bölgelerinde bulunan genç Türk mimarların mesleki üretimlerinden birbirlerini ve toplumu haberdar etmek, örnek alınan Batı dünyasındaki mimari modernlikleri Türk mimarlarına tanıtmaktır. Mimar/Arkitekt, bir yandan da, genç Türk mimarları için eğitici ve öğretici bir rol üstlenmiş ve yayın hayatını sürdürdüğü 50 yıl boyunca da, Türkiye’deki mimarlık kültürünün en önemli temel taşlarından birini tanımlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Mimarlık süreli yayınları, 19. yüzyıl, erken Cumhuriyet dönemi, mimarlık tarihi

A Review on Historical Context of Architectural Periodicals: Pioneer Periodicals in Turkey and Arkitekt

Öz

Although the first periodicals appeared in England in the second half of the 17th
century; the introduction of the periodicals to the architectural realm occurred a century
later. The architectural pioneers of these periodicals emerged in early industrialized
countries such as England, Germany and France, where industrialization practices began
to radically change the architectural production. According to the book, these periodicals
which enabled the spread of architectural ideas more rapidly became the most effective
mass medium of producing, transferring and disseminating architectural discourses in the
19th century Europe, as they were published frequently and in large number, and thus could
reach a wider audience. But, in Turkey, the first architectural periodicals emerged in 1930s
while the architectural discourses have mostly led the architectural agenda in the early 20th
century, by the publication of Mimar/Arkitekt. Unlike its Western predecessors, the primary
goal of the periodical was to create a platform where architects would communicate with
each other, to inform each other and the society about the architectural works of young
Turkish architects in different regions of the country and to introduce the architectural
modernities in the Western world to the Turkish architects. Mimar/Arkitekt have also played
an educational and instructive role for young Turkish architects; and identified one of the
most important thresholds of the architectural culture in Turkey during its publication for
50 years.

Anahtar Kelimeler

Architectural periodicals, 19th century

Kaynakça

• Abidin. “Memleketimizde Mimari Varlık”. Mimar, sayı 3 (1931): 73-74.
• Alsaç, Üstün. “Cumhuriyet Döneminde Yayınlanan Mimarlık Dergileri”. Çevre, sayı 1 (1979): 86-90.
• Batur, Afife. “A Tribute to Zeki Sayar”. Mimar, sayı 10 (1983): 76-85.
• Batur, Afife; Batur, Selçuk; Bilgin, İhsan; Gerçek, Cemil. “Modern Mimarlık Hareketinin Mimarlık Yayınlarında Ele Alınışı ve Yayınların Uygulamaya Etkisi”. Mimarlık, sayı 5-6 (1985): 35-38.
• Baydar, Gülsüm. Osmanlı-Türk Mimarlarında Meslekleşme. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayınları, 2012.
• Bozdoğan, Sibel. Modernizm ve Ulusun İnşası Erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde Mimari Kültür. İstanbul: Metis Yayınları, 2012.
• Cezar, Mustafa. Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nin 90. Yılı. İstanbul: Devlet Güzel Sanatlar Akademisi, 1973.
• Demir, Kenan. “Osmanlı’da Dergiciliğin Doğuşu ve Gelişimi (1849-1923)”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı 9 (2016): 71-112.
• Ertekin, Haldun; Sayar, Zeki; Tuğ, Tahir; Özer, Bülent; Hasol, Doğan; Sözen, Metin; Aksoy, Erdem. “Söyleşi: Türkiye’de Mimari Yayıncılık”. Mimarlık, sayı 2 (1984): 34-43.
• Galip, Ö. Faruk. “Birlik ve Mecmua”. Mimar, sayı 1 (1931): 20.
• Galip, Ö. Faruk. “Mimarlar Kongresi”. Mimar, sayı 2 (1931): 67-68.
• Günergun, Feza. “Son Osmanlı Döneminde Mimar ve Mühendis Meslek Örgütleri ve Dergileri”. Mimarlık, sayı 300 (2001): 26-28.
• Günergun, Feza. “Osmanlı Mühendis ve Mimarları Arasında İlk Cemiyetleşme Teşebbüsleri”., Ek-5. Cumhuriyet Mimarlığının Kuruluşu ve Kurumsallaşma Sürecinde Türk Mimarlar Cemiyeti’nden Mimarlar Derneği 1927’ye, 249-270. Ankara: Mimarlar Derneği 1927, 2002.
• Günergun, Feza. “Osmanlı Mühendis ve Mimarları Arasında İlk Cemiyetleşme Teşebbüsleri”. Osmanlı Mühendis ve Mimar Cemiyeti Belgeleriyle, 41-73. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi, 2008.
• Hultzsch, Anne & Moreno, Catalina Mejia. “Introduction: Building Word Image, a New Arena for Architectural History”. Architectural Histories, 4(1): 13 (2016): 1–6.
• Kumral, Bülent. “Zeki Sayar’la Söyleşi”. Yapı, sayı 152 (1994): 44-52.
• Lipstadt, Helene. “Early Architectural Periodicals”. The Beaux-Arts and Nineteenth-Century French Architecture, ed. Robin Middleton 50-57. Thames and Hudson, 1984.
• Mimar Şevki (Balmumcu). “III”. Mimar, sayı 11-12 (1931): 378.
• Okay, Cüneyt. “Osmanlı Mühendis ve Mimar Cemiyeti ve Belgeler”. Osmanlı Mühendis ve Mimar Cemiyeti Belgeleriyle, 75-176. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi, 2008.
• Parnell, Steve. “Architectural Design, 1954-1972: The Architectural Magazine’s Contribution to the Writing of Architectural History”, PhD Thesis, University of Sheffield School of Architecture, 2011.
• Özgüven, Yekta. “Türkiye’de Kadın Mimar Kariyerinin Başlangıcı (1934-1960)”, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2002.
• Sayar, Zeki. “25inci Yılı Bitirirken”. Arkitekt, sayı 4 (1955): 147, 163.
• Sayar, Zeki. “Zeki Sayar: Çizdiğini İnşa Etmeyen Bir Mimarı Tasavvur Edemiyorum”. Mimarlık, sayı 4 (1988): 45-47.
• Sorgucu, Erdal; Tanyeli, Uğur; Akay, Zafer; Yurdakul, Recep; Sağdıç, Barbaros; Tibet, Raşit; Kartal, Mehmet; Seğmen, Ülker; Özbay, Hasan; Tümertekin, Zehra; Balamir, Murat; Aşcıkoca, Haldun. “Yayıncılar Tartışıyor”. Mimarlık, sayı 250 (1992): 23-36.
• Tanyeli, Uğur. “Mimarlık Dergisi Neyi Temsil Eder? 20. Yüzyıla Bir Bakış”. Arredamento Mimarlık, sayı 2000/12 (2000): 97-102.
• Tanyeli, Uğur. “Mimarlık’ın 300. Sayısı ve Sektörün Tarihi Bağlamında Bugün Türkiye’de Mimarlık Dergiciliği”. Mimarlık, sayı 300 (2001): 34-36.
• Ünalın, Çetin. Cumhuriyet Mimarlığının Kuruluşu ve Kurumsallaşma Sürecinde Türk Mimarlar Cemiyeti’nden Mimarlar Derneği 1927’ye. Ankara: Mimarlar Derneği 1927, 2002.
• Ünalın, Çetin. “Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanununun Yasalaşması”. Mimar.ist, sayı 51 (2014): 58-66.
• Wilkinson, Catherine. “The New Professionaslism in the Renaissance”. The Architect: Chapters in the History of the Profession, ed. S. Kostof, 124-160. New York: Oxford University Press, New York, 1977.
• Wilton-Ely, John. “The Rise of the Professional Architect in England”. The Architect: Chapters in the History of the Profession, ed. S. Kostof, 180-208. New York: Oxford University Press, 1977.
• Yücel, Atilla; Balcıoğlu, Emin Mahir; Batur, Afife; Özer, Bülent; Sayar, Zeki. “Söyleşi: Türkiye’de Mimarlık Eleştirisi”. Mimarlık, sayı 1 (1985): 26-30.
• Yeğül, Fikret K. “Vitruvius ve De Architectura”. Mimarlık Üzerine On Kitap, ix-xviii. Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı Yayınları, 2005.
• Arkitekt. sayı 1, (1935).
• Mimar. sayı 1, (1934).
• The Architectural Magazine. (Mart 1834).
• The Builder’s Magazine. (1774).
• “Mimar Adresleri”. Mimar, sayı 1 (1931): 27.
• “Mimarî Şubesi Haberleri”. Mimar, sayı 4 (1931): 143.
• “Güzel San’atlar Birliği Mimarî Şubesi Haberleri”. Mimar, sayı 5 (1931): 180.
• “Reklamlar”. Arkitekt, sayı 2 (1935).
• “Küçük Evlerin İç Tertibatı”. Arkitekt, sayı 1 (1937): 29.
• “Milânoda Bir Tayyare Hangarı”. Arkitekt, sayı 7 (1938): 205-206.