Tarihi Mudurnu Kentinin Bellek Mekanları Olarak Kültürel Miras Değerleri

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 3, 590 - 607, 17.09.2023

İlknur Acar Ata

https://doi.org/10.21551/jhf.1350965

Öz

Kentlerin tarihinde toplumların sahip olduğu belleğin sürekliliğinin sağlanmasında etkin değerler bulunmaktadır. Bu değerler toplumun barınma, ticaret, ibadet, üretim ve tüketim faaliyetlerinin gerçekleştiği somut mekanları ve somut olmayan temsili mekanları kapsamaktadır. Toplumun hafızasında geçmiş ile gelecek arasında köprü niteliğindeki bellek mekanlarının varlığının toplum deneyimiyle yaşatılarak devamının sağlanmasına yönelik koruma çalışmaları bulunmaktadır. Özellikle UNESCO, ICOMOS gibi uluslararası kuruluşlar kültürel miras varlıklarının bellek değerlerinin sürdürülmesinde tarihi kent kimliğine uygun bütünleşik koruma sağlanmasına yönelik faaliyetler göstermektedir. Kültürel miras varlıklarının sahip olduğu özgün değerlerin içinde kent belleğindeki yeri kente dair birçok bilgi sunmaktadır. Kültürel miras varlıkları olarak tarihi yapılar yapıldıkları dönemden geleceğe bellek mekanı olarak kullanım değerlerindeki değişimlerle kolektif belleğinde değişken yapısını göstermektedir. Somut olmayan kültürel miras varlığı olan sözlü aktarımlar, gelenekler, anmalar, temsiller, el sanatlarının üretimi ve süreci, folklorik değerler geçmiş birikimin aktarılması odaklı bellek sürekliliğini sağlamaktadır.
Bu araştırmada sahip olduğu kültürel miras değerleri ile 2015 yılında UNESCO dünya mirası geçici listesine kabul gören Bolu İli'ne bağlı Mudurnu İlçesi’nin bellek mekanları incelenmektedir. Kent tarihi açısından birçok uygarlığın izlerinin sürüldüğü Mudurnu’nun gelişiminde Osmanlı döneminin etkisi günümüzde de görülmektedir. Kent İpek Yolu güzergahında olup, topoğrafyaya ve iklim koşullarına uyumlu geleneksel bir yerleşime sahiptir. Bellek mekanı olarak toplumun yaşama biçimini, geleneklerini, göreneklerini, sosyal ve ekonomik durumunu ortaya koyan geleneksel yerleşimin öğeleri cami, hamam, arasta, türbeler ve evlerin büyük bir bölümü kentsel sit kararları dâhilinde koruma altındadır. Kentin coğrafi konumu, yoğun olmayan nüfusu ve fiziksel gelişimine bağlı olarak yerleşimin tarihi özgün dokusu muhafaza edilmiştir. Bu durum kent belleğini oluşturan kültürel miras değerindeki somut ve somut olmayan varlıklarının günümüze dek gelmesini sağlamıştır. Çalışma kapsamında bellek mekanı olarak kentte Osmanlı dönemine ait günümüzde varlığını devam ettiren Yıldırım Beyazıd Camii ve Hamamı, Kanuni Sultan Süleyman Camii, tarihi Arasta, Saat Kulesi, yeniden kullanılan konaklar, türbeler ve çeşmeler ele alınmıştır. Ayrıca kentin UNESCO dünya miras geçici listesine kayıt olmasında etkin olan somut olmayan kültürel miras değeri ahilik geleneği de toplum kimliğinde aidiyet duygusu, ticaret felsefesi, zanaat üretimdeki rolüyle bir bellek mekanı olarak gösterilmiştir. Bu geleneğin aktarılmasına yönelik uygulamalara değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ahilik kültürü, Bellek mekanı, Kültürel Miras Varlığı, Mudurnu, Tarihi Yapılar

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Cultural Heritage Values as Memory Spaces of the Historical City of Mudurnu

Öz

In the history of cities, there are effective values in ensuring the continuity of the memory values of the societies. These values include tangible spaces and intangible representative spaces where the society's housing, trade, worship, production and consumption activities take place. There are conservation efforts to ensure the continuation of the existence of memory spaces, which are bridges between the past and the future, in the memory of the society, by keeping them alive with the experience of the society. In particular, international organizations such as UNESCO and ICOMOS carry out activities aimed at maintaining the memory values of cultural heritage assets and providing integrated protection in accordance with the historical city identity. The place in the memory of the city among the unique values of cultural heritage assets provides a lot of information about the city. Historical buildings as cultural heritage assets show their variable structure in their collective memory with the changes in their use values as memory spaces from the time they were built to the future. Oral transmissions, traditions, commemorations, representations, the production and process of handicrafts, folkloric values, which are intangible cultural heritage assets, provide the continuity of memory focused on the transfer of past accumulation.
In this research, the memory places of Mudurnu District of Bolu Province, which was accepted to the UNESCO world heritage tentative list in 2015 with its cultural heritage values, are examined. The influence of the Ottoman period on the development of Mudurnu, where traces of many civilizations are traced in terms of city history, is still visible today. The city is on the Silk Road route and has a traditional settlement compatible with topography and climatic conditions. As a place of memory, the elements of the traditional settlement, which reveal the lifestyle, traditions, customs, social and economic situation of the society, are under protection within the framework of urban site decisions. Depending on the city's geographical location, non-dense population and physical development, the historical and original texture of the settlement has been preserved. This has enabled the tangible and intangible assets of cultural heritage that make up the memory of the city to come to the present day. Within the scope of the study, Yıldırım Beyazıd Mosque and Bath, Kanuni Sultan Süleyman Mosque, historical Arasta, Clock Tower, reused mansions, tombs and fountains belonging to the Ottoman period in the city, which continue to exist in the city, are discussed as memory places. In addition, the intangible cultural heritage value, the Akhi (Ahi) tradition, which is effective in the registration of the city in the UNESCO world heritage temporary list, has been shown as a place of memory with the sense of belonging in the community identity, the philosophy of trade, and its role in craft production. The practices for the transfer of this tradition are mentioned.

Anahtar Kelimeler

Akhi (Ahi) culture, Memory place, Cultural Heritage, Mudurnu, Historical Buildings

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Akar, Tuba. 2009. “Osmanlı Kentinde Ticari Mekanlar: Bedesten – Han – Arasta – Çarşı Mekanları Literatür Değerlendirmesi.” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 7 (13):267-292.
• Aydemir, Kıymet Pınar Kırkık. 2023. “Kent - İmge İlişkisinde Okunabilirlik; Bolu / Mudurnu Örneği.” Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences (JOSHAS) 9 (60):2167-2180.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı. 1962. “Mudurnu’da Yıldırım Bayezid Manzumesi ve Taş Vakfiyesi.” Vakıflar Dergisi 5:79-87.
• Babalı, Mehmet. 2007. “Mudurnu’nun Fiziksel ve Tarihsel Dokusu, Sivil Mimarlık Örnekleri, Çevresel Analiz Ve Koruma Önerileri.” Doktora Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü , Mimarlık Ana Bilim Dalı,Rölöve-Restorasyon Bilim Dalı, Yıldız Teknik Üniversitesi
• Baltacı, Cahid. 1976. XV.- XVI. Asırlarda Osmanlı Medreseleri. İstanbul: İrfan Matbaası.
• Battuta, Ibn. 2018. Ibn Battuta Seyahatnamesi. Çev.A. Sait Aykut. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bilgin, Nuri. 2013. Tarih ve Kolektif Bellek. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Connerton, Paul. 1999. Toplumlar Nasıl Anımsar? . Çev. Alaeddin Şenel. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Çelebi, Evliya. 1999. Evliya Çelebi Seyahatnamesi. Vol. 3. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Demirarslan, Deniz. 2018. “Kentsel ve Kültürel Bellek Bağlamında Tarihi Bir Şehir ve Yakın Çevresi: Gelibolu.” Journal of Social And Humanities Sciences Research (JSHSR) 5 (22):910-932.
• Doğu, Tuba, and Melis Varkal Deligöz. 2017. “Hafıza Kutusu: Bir Kentsel Kolektif Bellek Deneyi (Mi).” Megaron, 12 (4):545-552.
• Durak, İbrahim. 2016. “Sosyal Girişimcilik ve Ahilik Teşkilatı: Teorik Çerçeve. .” Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 47:101-120.
• Ekincikli, Mehmet. 1995. “Temettüat Defterleri’ne göre 1261 (1844) Mudurnu kazasının sosyo-ekonomik yapısı.” Yüksek Lisans, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul Üniversitesi.
• Erkut, Selami. 1987. Tarihte Mudurnu. Bolu: Bolu Kalkınma ve Tanıtma Vakfı Yayınları.
• Halbwachs, Maurice. 1992. On collective memory Chicago IL: University of Chicago Press.
• Karatop, Buket, and Türkcan Karatop. 2021. “Mimarinin Yaşam Kalitesine Etkisi: Mudurnu Geleneksel Ev Mimarisi Örneği.” Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (39):88-99.
• Kısakürek, Şule, and Esra Bayazıt. 2021. “Kolektif Bellek Kentsel Bellek Ve Mekânsal Bileşenlerin Kent Kimliğindeki Yeri: Kahramanmaraş Kenti Örneği.” Journal of Environmental and Natural Studies 3 (1):1-21.
• Koçan, Nurhan. 2012. “Tarihi Kent Koruma ve Mudurnu (Bolu) Örneği.” Ordu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi 2 (2):93-102.
• Lakerta, Ayşe Gökçe. 2019. “Mudurnu Kentsel Sit Alanı İçin Koruma Önerisi ve Turizm Potansiyellerinin Değerlendirilmesi “ Yüksek Lisans Tezi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul Kültür Üniversitesi Levent, Yasemin Sarıkaya. 2023. “Hatırlama Ve Unutma Aracı Olarak Bellek Mekânları.” Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 22 (85):329-339.
• Nora, Pierre. 2006. Hafıza Mekanları. Translated by M. Emin Özcan. Ankara: Dost Kitabevi.
• Önal, Güray. 2013. «Yıldırım Bayezid Külliyesi.» Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde, 529-531. İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özdemir, Kemal. 2007. «Osmanlı Saat ve Saat İşçiliği.» In Türk Dünyası Kültür Atlası –Osmanlı Dönemi, 264-279. İstanbul: Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Yayınları.
• Özkaynak, Merve. 2021. «Kamu Binalarında Geleneksel Yapı Ögelerinin Sahte Tarihselcilik Uygulamalarına Konya Örnekleri Üzerinden Bir Eleştiri « STAR Sanat ve Tasarım Araştırmaları Dergisi 2 (3):75-91
• Özkaynak, Merve, ve Mehmet Emin Başar. 2021. «Akarsu Kıyı Yerleşimlerinde Kent Kimliğinin Sürdürülebilirliği: Amasya ve Kastamonu Kentleri Örneği.» Artium 9 (1):28-35.
• Rossi, Aldo. 1982. The Architecture of the City New York: The Institute for Architecture and Urban Studies and the Massachusetts Institute of Technology.
• Selçuk, Hasan Tahsin. 2018. “ Mudurnu’da “Yerin Ruhu” Üzerine Değerlendirme.” Uluslararası Mudurnu Araştırmaları Ahilik ve Halk Kültürü Sempozyumu, Mudurnu.
• UNESCO. 1972. “Dünya kültürel ve doğal mirasının korunmasına dair sözleşme.” 06.06.2023 tarihinde. https://www.unesco.org.tr/Pages/161/177 adresinden erişildi.
• UNESCO. 2003. “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi.” 10.05.2023 tarihinde https://ich.unesco.org/doc/src/00009-TR-PDF.pdf adresinden erişildi.
• Ünlü, Tülin Selvi. 2017. «Kent Kimliğinin Oluşumunda Kentsel Bellek ve Kentsel Mekan İlişkisi: Mersin Örneği.» Planlama 27 (1):75–93.
• Yıldırım, Ayşe Ege. 2011. “Kentsel Koruma Projelerinde Aktörlerin Örgütlenmesi: Gaziantep, Kuşadası ve Mudurnu Örnekleri Üzerinden Türkiye’nin Tarihi Kent Dokularında Uygulanabilir Örgütlenme Modellerine Yönelik Bir Araştırma.” Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara Üniversitesi.
• Yıldırım, Ayşe Ege. 2016. Bengüboz: Anadolu’dan Bir Tanıklık / Bengüboz’un Objektifinden Mudurnu’da Erken Cumhuriyet. Ankara: Pelin Ofset.