Türkmen Türkçesinde Tasvir Fiilleri ve Tasvir Fiillerinde Kullanılan Yardımcı Fiiller

Year 2012, Volume: 3 Issue: 1, 177 - 190, 01.12.2012

Savaş Şahin

Abstract

Tasvir fiil, esas bir fiil ile ona zarf-fiil ekiyle bağlanan bir yardımcı fiilden oluşmaktadır. Bu birleşik fiilde esas fiil anlamını korurken, yardımcı fiil anlamını kaybeder. Bir zarf-fiil eki asıl fiil ile yardımcı fiili birbirine bağlar. Bu birleşme sonunda ikinci fiil anlamını kaybeder. İkinci fiil anlamını koruyorsa bu yapılar zarf-fiil eki olarak kabul edilmez. Birleşik fiiller ana başlığı altında ele alınan tasvir fiilleri genel olarak i) Yeterlik Tasvir Fiilleri, ii) Sürerlik Tasvir Fiilleri, iii) Tezlik Tasvir Fiilleri, iv) Yaklaşma Tasvir Fiilleri olmak üzere dörde ayrılmıştır. Türkmen Türkçesindeki tasvir fiilleri “goşma işlikler” olarak bilinir. Türkmen Türkçesinde tasvir fiilleri genel olarak, yeterlik tasvir fiilleri, tezlik tasvir fiilleri, hareketin sürecini ve yönünü anlatan tasvir fiilleri, hareketin başlangıcını ve sonunu anlatan tasvir fiilleri şeklinde sınıflandırılmıştır. Çalışmalarımız esnasında bu konuyla ilgili çok az çalışmanın yapılmış olduğunu ve birçok meselenin tam anlamıyla aydınlatılmadığını gördük. Tasvir fiillerinin kuruluşunda görev alan yardımcı fiiller ve bu fiillerin fonksiyonları yeterince ele alınmamıştır. Tasvir fiillerin tanımı ve isimlendirilmesi konusunda görüş birliği yoktur.

Keywords

Tasvir Fiilleri, Birleşik Fiiller, Yardımcı Fiil, Fiil Sınıflandırması

Description Verbs in Turkmen Turkish and Using Linked Verb in Description Verbs

Abstract

Description verb consists of a verb and an auxiliary verb linked to it with a verbal adverb suffix. In this compound verb, while the main verb maintains the meaning, the auxiliary verb loses its meaning. A verbal adverb suffix links the main verb to auxiliary verb. As a result of this combination, the second verb loses its meaning. If the second verb is still keeping its meaning, these structures are not seen as verbal adverb suffix. Under the title “Compound Verbs”, description verbs are divided into four: i) Adequacy Description verbs, ii) Durative Descriptive Verbs, iii) Readiness Descriptive Verbs, iv) Approach Descriptive Verb. Description verb in Turkmen Turkish is known “goşma işlik”. Description verb in Turkmen Turkish were classified as adequacy description verbs, Readiness description verbs, process and direction of action description verbs, beginning and ended of action description verbs. During our studies, we have found out that there were very few studies on this subject and most of the questions were not brought into the light. There is no agreement about the description and naming of descriptive verbs.

Keywords

Description Verb, Compound Verb, Linked Verb, Verb Classification

References

• Annanurov, A. (1977). Türkmen Dilinin Yazuv Yadigerliklerinde İşligin Analitik Formaları, Ilım Neşriyet, Aşgabat.
• Annanurov, A. (1984). Turkmen Dilinin Yazuv Yadigarlıkkarında Sostavlı İslikler, Asgabat.
• Arat, R.R. (1928). Die Hilfsverben und Verbal-Adverbien im Altaischen, Berlin.
• Bacanlı, E. (2009). Kılınış Kategorisi ve Kılınışsal Belirleyici Olarak Yardımcı Fiiller, Ankara.
• Baylıyev, H. (1981). Türmenistan SSR Ilımlar Akademiyası, Magtımgulu Adındakı Dil ve Edebiyat İnstitutı, Aşgabat.
• Bilgegil, K. (1984). Türkçe Dilbilgisi, Dergâh Yayınları, Ankara.
• Clarck, L. (1999). Turkmen Reference Grammar, Harrasowitz, Verlag.
• Çağıran, Ö. (1998). Türkmen Türkçesinde Tasviri Fiiller, Kastamonu Eğitim Dergisi, Mart, s.3-17.
• Demir, N. (2004). Eski Türkiye Türkçesinde Tasvir Fiilleri, Zeynep Korkmaz Armağanı, TDK Yayınları, Ankara.
• Deny, J. (1941). Türk Dili Grameri, Osmanlı Lehçesi (çev. Ali Ulvi Elöve) İstanbul.
• Ediskun, H. (1999). Türk Dilbilgisi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Ercilasun, A.B. (1984). Kutadgu Bilig Grameri- Fiil, TDK Yayınları, Ankara.
• Gabain, A.V. (1953). Türkçede Fiil Birleşmeleri, TDAY Belleten, s.16-28, TDK Yayınları, Ankara.
• Gencan, T.N. (2001). Dilbilgisi, Tekağaç Eylül Yayıncılık, Ankara.
• Koç, N. (1990). Yeni Dilbilgisi, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• Kononov, A.N. (1956). Grammatika Sovremmengo Turetskogo Literaturnego Yazıka, Akademiya Nauk SSSR, Moskova-Leningrad, s. 118-120.
• Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), TDK Yayınları, Ankara.
• Korkmaz, Z. (2005). Türkiye Türkçesinde –madan/-meden; -madın,-medin Zarf-fiil (gerindium) Ekinin Yapısı Üzerine, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, TDK Yayınları, Ankara.
• Menges, K.H. (2002). Türk Dillerinde Fiil Terkibi (Çev. Eyüp Bacanlı), Türk Kültürü, 474: 615-626.
• Türkmen Diliniñ Gramatikası (1999). (haz. A. Borcakov, M. Sarıhanov, B Hocayev, S. Arnazarov) Morfologiya, Aşgabat “Ruh”.
• Yüce, N. (1973). Gerindium im Türkischen, Mainz.