Coğrafi Bilgi Sistemleri Tabanlı Heyelan Duyarlılık Haritalarının Hazırlanmasına Bir Örnek: Çayeli (Rize, KD Türkiye)

Yıl 2012, Cilt: 36 Sayı: 1, 35 - 62, 15.06.2012

Serhat Dağ , Fikri Bulut

Öz

Ülkemizin
en fazla yağış alan ve engebeli bölgelerinden biri olan Karadeniz Bölgesi’nde
ve özellikle de Doğu Karadeniz Bölümü’nde meydana gelen doğal afetlerin başında
heyelanlar gelmektedir. Bölge açısından heyelanların oluşturduğu hasar, uzun
vadede dikkate alındığında, depremden daha fazladır. Bu çalışmada, Çayeli yöresinde
2002 yılı temmuz ayındaki sağanak yağış sonucunda meydana gelen heyelanlar araştırılmış
ve inceleme alanının heyelan duyarlılık haritası
hazırlanmıştır. İlk olarak heyelan envanter haritası oluşturulmuş ve toplam 149
adet heyelan haritalanmıştır. Arazi incelemeleri sonucunda litoloji-ayrışma,
yamaç eğimi, yamaç eğim yönü, arazi örtüsü, yükseklik, akarsuya yakınlık
faktörleri, heyelana neden olan parametreler olarak değerlendirilmiştir. İnceleme
alanına ait topoğrafik ve tematik haritalar kullanılarak Coğrafi Bilgi
Sistemleri (CBS) tabanında parametre haritaları üretilmiştir. Haritalar mevcut
heyelanlarla ilişkilendirilerek frekans oranı değerleri belirlenmiştir. Bu
değerlendirmelere göre, tamamen ayrışmış dasit ve piroklastitleri ile tamamen
ayrışmış andezit-bazalt ve piroklastitlerinin heyelan oluşumunda etkili olduğu düşünülmektedir.
Yine eğim sınıflarından 0^º - 20^º arası, yamaç eğim yönü
sınıflarından kuzey-kuzeydoğuya bakan yamaçlar, topoğrafik yükseklik
sınıflarından 0 - 200 m
arasındaki yükseklik sınıfları elde edilen değerlere göre önemli görülmüştür.
Benzer şekilde tarımsal alan ve yerleşim alanlarından oluşan arazi sınıfları
ile 0 - 100 m
arasındaki akarsuya yakınlık sınıfları da ikili karşılaştırmalarda önemli
olarak değerlendirilen parametre sınıflarıdır. Daha sonra ağırlık değerleri
hesaplanmış ve bu değerler dikkate alınarak heyelan duyarlılık haritası
üretilmiştir. Son olarak üretilen haritanın performansını analiz etmek için
mevcut heyelanlarla duyarlılık haritası karşılaştırılmış ve mevcut heyelanların
% 81’inin duyarlı, yüksek ve çok yüksek duyarlı alanlarda bulunduğu
belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

CBS, Çayeli, Duyarlılık haritası, Frekans oranı, Heyelan

Kaynakça

• Akgün, A., Dağ, S. ve Bulut, F., 2008. Landslide susceptibility mapping for a landslide-prone area (Findikli, NE of Turkey) by likelihood-frequency ratio and weighted linear combination models. Environmental Geology, 54, 1127-1143.