Hadrianoupolis Kuzeybatı Nekropol Kilisesi’nin (Kilise C) Bema ve Apsis Mozaikleri

Year 2021, Issue: 14, - , 30.11.2021

Ersin Çelikbaş Ercan Verim

https://doi.org/10.26658/jmr.930827

Cited By: 2

Abstract

Paphlagonia sınırlarındaki Hadrianoupolis Antik Kentinde, 2003-2020 yılları arasında, Geç Antik Çağ’a tarihlenen altı yapıda kazı çalışması yapılmış ve bu çalışmalarda dönemin süsleme karakterini yansıtan zemin mozaiklerine rastlanılmıştır. Kazısı hâlen devam eden, yayınlarda daha çok Kuzeybatı Nekropol Kilisesi olarak tanıtılan, kentteki konumu itibariyle Kuzeybatı Nekropol Kilisesi şeklinde adlandırılabilecek yapının, apsis ve bema zemininde de kaliteli işçilikte zemin mozaikleri tespit edilmiştir. İki farklı inşa evresine sahip kilisenin zemini her iki dönemde farklı teknik ve üsluptaki mozaikle bezenmiştir. Bir kısmı geçmiş dönemde gerçekleşen kaçak kazılar ve yol yapım çalışmaları esnasında tahrip olan, 2017-2018 yılındaki kazılarda tamamen ortaya çıkarılan mozaikler, İS 4.-6. yüzyıl Bizans mozaik sanatı karakterini yansıtmaktadır. Dönemin hemen her zemin mozaiğinde görülen geometrik, bitkisel ve figüratif desenleriyle donatılmış mozaiklerde, bani bilgisi içeren bir de yazıt bulunmuştur. Restoratör ve konservatörler eşliğinde sağlamlaştırma çalışması yapılan mozaikler, uygun teknikler doğrultusunda koruma altına alınmıştır. Bu çalışmada, kilisenin apsis ve bema zeminlerini süsleyen mozaikler, bölge ve farklı coğrafyalardaki benzer örneklerle kıyaslanmış ve değerlendirilmesi yapılarak ayrıntılı şekilde açıklanmaya çalışılmıştır.

Keywords

Paphlagonia, Hadrianoupolis, Kuzeybatı Nekropol Kilisesi, Bizans, mozaik, katekümen

Mosaics of Bema and Apse in Northwest Necropolis Church from Hadrianoupolis

Abstract

Excavations were carried out between 2003-2020 in the Hadrianoupolis from the Paphlagonia Region six buildings dated to the Late Antiquity and floor mosaics were found that reflect the period’s decoration characteristics. High quality workmanship floor mosaics were found on the apse and bema floors of the building, in which excavation is still ongoing, and which can be named as the Northwest Necropolis Church due to its location in the city, which is mostly referred to as Northwest Necropolis Church in publications. The floor of the church, which has two different construction phases, was decorated with mosaics in different techniques and styles in both periods. The mosaics, some of which were destroyed during illegal excavations and road construction works in the past, and completely unearthed in 2017-2018 excavations, reflect the 4-6th AD century Byzantine mosaic art style. In the mosaics decorated with geometric, floral and figurative patterns seen on almost every floor mosaic of the period, an inscription containing information about the constructor was found. The mosaics, which were strengthened under the supervision of restorators and conservators, were preserved in accordance with appropriate techniques. In this study, the mosaics adorning the apse and bema floors of the church were compared and evaluated with similar examples in the region and different geographies and explained in detail.

Keywords

Paphlagonia, Hadrianoupolis, Northwest Necropolis Church, Byzantium, mosaic, catechumen

References

• Adak Adıbelli 2020 I. Adak Adıbelli, “Tarsus Roma Hamamı Geç Antik Opus Sectile Döşemesi”, JMR 13, 51-71.
• Anđelković vd. 2010 J. Anđelković, “Peacock as a Sign in the Late Antique and Early Christian Art”, M. Korać (ed.) Archaeology and Science 6, Belgrade: Center for New Technology Viminacium Archaeology Institute Belgrade, 231-248.
• Audsley – Audsley 1865 W. Audsley - G.A. Audsley Handbook of Christian Symbolism, London.
• Balty vd. 1969 J. Balty, Mosaiques De L’eglise De Herbet Muqa, Bruksel.
• Beckwith 1979 J. Beckwith, Early Christian and Byzantine Art, London.
• Belke 1996 K. Belke, Tabula Imperii Byzantini 9: Paphlogonien und Honorias, Wien.
• Can 2009. B. Can, “Erzincan Altıntepe Church with Mosaic”, JMR, 3, 5-13.
• Clement 1886. C. E. Clement, A Handbook of Christian Symbols and Stories of the Saints, Boston: Ticknor and Company, Cambridge.
• Çelikbaş 2019a E. Çelikbaş, “Hadrianoupolis Kilise C Yapısı’nda Ele Geçen İki Adet Yün Tarağı Üzerine Değerlendirme”, TÜBA-KED, 20, 73-82. Çelikbaş 2019b E. Çelikbaş, “Hadrianoupolis Kilise C Mozaikleri Konusunda Bir Ön Değerlendirme”, Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu 290-295.
• Deliyannis 2010 D. M. Deliyannis, Ravenna in Late Antiquity. Cambridge.
• Dimitrova 2015 E. Dimitrova, “The Mosaic at the Entrance of the Episcopal Basilica in Heraclea Lyncestis: Its Didactical Sharge and Ritual Impact over the Congregation”, Folia Archaeologica Balkanica III, 203-218.
• Dunbabin 2003 K. M. Dunbabin, Mosaics of the Greek and Roman World, Cambridge.
• Evcim – Öztaşkın 2019 S. Evcim – G.K. Öztaşkın, “Early Byzantine Churches in Olympos”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 161, 129-162.
• Ferguson 1961 G. Ferguson, Signs & Symbols in Christian Art, Oxford and New York, London.
• Gilhus 2006 I. S. Gilhus, Animals, Gods and Humans: Changing attitudes to animals in Greek, Roman and early Christian ideas, London-New Yok.
• Gilkes 2003 O. J. Gilkes, “Luigi Maria Ugolini and the Italian Archaeological Mission to Albania”, The Theatre at Butrint, Oliver j. Gilkes (ed), Oxford: The British School at Athens.
• Hoepfner 1966 W. Hoepfner, Herakleia Pontike – Ereğli: Eine Baugeschichtliche Untersuchung. Graz-Wien-Köln: Hermann Böhlaus Nachf.
• Hachlili 2009 R. Hachlili, Ancient Mosaic Pavements: Themes, Issues and Trends Selected Studies, Boston.
• Kan Şahin 2019 G. Kan Şahin, “Bir Anadolu Eyaleti Olarak Honorias”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 14 (27), 11-42.
• Karademir 2019 T. Karademir, Bizans Resim Sanatında Refrigerium Sahneleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Keleş vd. 2014 V. Keleş vd. “Paphlagonia Hadrianoupolis’i”, Anadolu’nun Zirvesinde Türk Arkeolojisinin 40. Yılı, H. Kasapoğlu- M. A. Yılmaz (eds) Ankara, 271-290.
• Keleş vd. 2015 V. Keleş vd. “Hadrianoupolis 2013 Yılı Çalışmaları” 36. KST, 1, 661-670.
• Kılavuz - Çelikbaş 2013 B.N. Kılavuz – E. Çelikbaş, “Paphlagonia Hadrianoupolis’i”, Tarihi Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 2 (3), 159-214.
• Kitzinger 1951 E. Kitzinger, “Studies on Late Antique and Early Byzantine Floor Mosaics: I. Mosaics at Nikopolis”, Dumbarton Oaks Papers, 6, 81-122.
• Koch 2015 G. Koch, Erken Hıristiyan Sanatı, Ayşe Aydın (çev), İstanbul.
• Laflı – Zäh 2009 E. Laflı – A. Zäh, Beiträge zur Frühbyzantinischen Profonarchitektur aus Hadrianupolis-Blütezeit unter Kaiser Iustinian I., Byzantinische Zeitschrift, 102 (2), 639-659.
• Laflı – Christof 2012 E. Laflı – E. Christof, Hadrianopolis I: Inschriften aus Paphlagonia, Oxford.
• Leonhard 1915 L. Leonhard, Paphlagonia: reisen und forschungen im nördlichen Kleinasien, Berlin.
• Maguire 1987 H. Magiure, Earth and Ocean: The Terrestrial World in Early Byzantine Art, London.
• Oyarçin 2019 K. Oyarçin, “Sikke Buluntuları Işığında Hadrianoupolis Kilise C Yapısı”, Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu Karabük, 442-451.
• Özkaya Daloğlu 2011 E. Özkaya Daloğlu, Anadolu’da Erken Bizans Dönemi Figürlü Zemin Mozaikleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Parman 1993 E. Parman, “Bizans Sanatında Tavus Kuşu İkonografisi”, Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar: Güner İnal’a Armağan, Ankara, 387-412.
• Patacı 2012 S. Patacı, Paphlagonia Hadrianoupolis’i Mozaik ve Fresko Buluntuları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Patacı – Laflı 2019 S. Patacı – E. Laflı, Hadrianoupolis IV: Early Byzantine mosaics and frescoes from Northwestern central Turkey. Oxford.
• Roueché 1986 C. Roueché, Theodosius II, The Cities, and the date of The ‘Church History’ of Sozomen. The Journal of Theological Studies, 37 (1), 130-132
• Schultze 1922 V. Schultze, Altchristliche Städte und Landschaften: II. Kleinasien.
• Simitopoulou vd. 2015 Depictions of Animal in Ancient Mediterranean Cultures & Beyond: Reflections of a long-lasting co-evolutionary process, Komotini.
• Sozomenus 1995 S. H. Sozomenus, Kirchengeschichte. J. Bidez (çev), Berlin.
• Tülek 2006 F. Tülek, “Türkiye Mozaik Çalışmaları: Kilikia Mozaik Külliyatı”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 123, 113-122.
• Verim 2019 E. Verim, “Paphlagonia’da Bir Piskoposluk Merkezi: Hadrianoupolis Antik Kenti”, Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu, Karabük, 276-289.
• Widrig.- Goodchild 1960 W.M. Widrig – R. Goodchild, “The West Church at Apollonia in Cyrenaica”, Papaers of the British School at Rome, 28, 70-90.