Okul Çağındaki Çocukların Sağlık Okuryazarlığı Bilgi Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 567 - 577, 23.10.2020

Alev Üstündağ

Öz

Çocukların sağlık okuryazarlığı bilgi düzeylerinin belirlenmesi, anlaşılması ve ortaya konulması çocuk sağlığının geliştirilebilmesi için bir fırsat olarak değerlendirilmektedir. Bu nedenle yapılan araştırmada okul çağı çocuklarının sağlık okuryazarlığı bilgi düzeylerinin belirlenmesi ve sağlık okuryazarlığı bilgi düzeylerinde cinsiyetler arası fark olup olmadığının ortaya konması hedeflenmiştir. Araştırma 10 yaş grubu (4. sınıf) çocuklar ile sınırlandırılmış olup, nicel bir araştırma olarak tasarlanmıştır. 10 yaşında 1044 çocuk çalışma grubunu oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama aracı olarak Okul Çağındaki Çocuklar İçin Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği kullanılmıştır. Okul çağı çocuklarının sağlık okuryazarlığı bilgi düzeylerinin belirlenmesi için ölçek ortalama değerleri hesaplanmıştır. Sağlık okuryazarlığı bilgi düzeylerinde cinsiyetler arası fark olup olmadığının belirlenebilmesi için t testi yapılmıştır. Sağlık okuryazarlığı bilgi düzeylerinde cinsiyetler arası fark olup olmadığının belirlenmesi için yapılan analiz sonucunda ise cinsiyet değişkeninin 10 yaş grubu çocukların sağlık okuryazarlığı bilgi düzeyleri üzerinde anlamlı bir farklılığa sebep olmadığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

çocuk, sağlık, sağlık okuryazarlığı, eğitim, bilgi düzeyi, okul çağındaki çocuklar

Kaynakça

• ACSQHC—Australian Commission on Safety and Quality in Health Care. (2014). Health literacy: Taking action to improve safety and quality; ACSQHC. Sydney, Australia. https://www.safetyandquality.gov.au/sites/default/files/migrated/Health-Literacy-Taking-action-to-improve-safety-and-quality.pdf
• Aktaş Özakgül, A., Atabek Aştı, T., Ataç, M., & Mercan, K. (2016). Lise son sınıf öğrencileri sağlıklı yaşam biçimi davranışlarına sahipler mi? Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 24(1):16-23.
• Arat, A., Şimşek, I., & Erdamar, G. (2014). Yatılı ilköğretim bölge okulu 2. kademe öğrencilerinin kişisel hijyen uygulamaları. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 33:58-72.
• Aydos, E.H. (2013). Okul öncesi çocukları için sağlık eğitimi ölçeğinin geliştirilmesi ve çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı. Okul Öncesi Eğitimi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Baltacı, G., Ersoy, G., Karaağaoğlu, N., Derman, O., & Kanbur, N. (2008). Ergenlerde sağlıklı beslenme ve hareketli yaşam. Ankara: Klasmat Matbaacılık
• Batterham, R.W., Hawkins, M., Collins, P.A., Buchbinder, R., & Osborne, R.H. (2016). Health literacy: Applying current concepts to improve health services and reduce health inequalities. Public Health, 132:3–12.
• Berkman, N.D., DeWalt, D.A., Pignone, M.P., Sheridan, S.L., Lohr, K.N., Lux, L., Sutton, S.F., Swinson, T., & Bonito, A.J. (2004). Literacy and health outcomes: Evidence report/technology assessment 87. USA: Rockville.
• Bilir, N. (2014). Sağlık okur-yazarlığı. Turkish Journal of Public Health, 12(1):61-68.
• Brown, S., Teufel, J., & Birch, D. (2007). Early adolescents' perceptions of health and health literacy. Journal of School Health, 77:7-15
• Coşgun, M., & Kara, F. (2015). Öğrencilere verilen sağlık eğitiminin bilgi ve davranışlarına etkisinin değerlendirilmesi. Sürekli Tıp Eğitim Dergisi, 24(3):55.
• DeWalt, D., Berkman, N.D., Sheridan, S., Lohr, K.N., Pignone. (2004). Literacy and Health outcome. Journal of General Internal Medicine, 19:1228–1239.
• DeWalt, D.A., Hink, A. (2009). Health literacy and child health outcomes: A systematic review of the literature. Pediatrics, 124, 265–S274.
• Doğan, F.Ö. (2006). Video games and children: Violence in video games. New/Yeni Symposium Journal, 44(4):161-164.
• Firmino, R.T., Ferreira, F.M., Martins, C.C., Granville-Garcia, A.F., Fraiz, F.C., & Paiva, S.M. (2018). Is parental oral health literacy a predictor of children’s oral health outcomes? Systematic review of the literature. International Journal of Paediatric Dentistry, 28(5):459-471.
• Fleary, S.A., Joseph, P., & Pappagianopoulos, J.E. (2018). Adolescent health literacy and health behaviors: A systematic review. Journal of Adolescent Health, 62:116–127.
• Forrest, C.B., Simpson, L., & Clancy, C. (1997). Child health services research. Challenges and opportunities. The Journal of the American Medical Association, 277:1787–1793.
• Geckil, E., & Yıldız, S. (2006). Adölesanın sağlık davranışları ve sorunları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 26-34.
• Gür, K., Ergün, A., & Yıldız, A. (2008). Bir ilköğretim okulunda omaha problem sınıflandırma listesine göre öğrencilerin sağlık problemleri. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 10:1-14.
• Güven Tezcan, S. (2017). Temel epidemiyoloji. Ankara: Hipokrat Kitabevi.
• Haney, M.O. (2018). Psychometric testing of the Turkish version of the health literacy for school-aged children. Journal of Child Health Care, 22(1):97-107.
• Kahveci, G., & Demirtaş Z. (2012). İlköğretim okulu 6., 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin temizlik ve hijyen algıları. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2(2):51-61.
• Karadamar, M., Yiğit, R., & Sungur, M.A. (2014). Ergenlerin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 17(3):131-139.
• Kırım, C., & Hırça, N. (2015). Lise öğrencilerinin kişisel hijyen ve temizlik alışkanlıklarının fen okur-yazarlığına göre değerlendirilmesi. Bartın Ünı̇versı̇tesi Eğı̇tı̇m Fakültesi Dergı̇sı̇, 4(2):790-802.
• Köseoğlu, S.Z.A., & Tayfur, A.Ç. (2017). Adölesan Dönemi Beslenme ve Sorunları. Güncel Pediatri, 15(2):44.
• Ocak, İ., Duban, N., & Yağıcı, G. (2016). İlkokul öğrencilerinin kişisel bakım, temizlik ve beslenme ile ilgili görüşleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(4):1249-1263.
• OECD. (2013). How’s Life? 2013: Measuring well-being. Paris, Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) Publishing.
• Özenoğlu, A., & Ünal, G. (2015). Açlık ve yoksulluğun çocuklarda saldırganlık ve şiddet davranışları ile ilişkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(1):162-179.
• Paakkari, L., Kokko, S., & Villberg, J. (2017). Health literacy and participation in sports club activities among adolescents. Scandinavian Journal of Public Health, 45(8):854-860.
• Paakkari, O., Torppa, M., Kannas, L., & Paakkari, L. (2016). Subjective health literacy: Development of a brief instrument for school-aged children. Scandinavian Journal of Public Health. 44:751–757.
• Sanders, L.M., Shaw, J.S., Guez, G., Baur, C., & Rudd, R. (2009). Health literacy and child health promotion: Implications for research, clinical care, and public policy. Pediatrics, 124:306–314.
• Sørensen, K., Van den Broucke, S., Fullam, J., Doyle, G., Pelikan, J., Slonska, Z., & Brand, H. (2012). Health literacy and public health: A systematic review and integration of definitions and models. BMC Public Health. 12:80. https://bmcpublichealth.biomedcentral.com/track/pdf/10.1186/1471-2458-12-80
• Sümen, A., & Öncel, S. (2017). Türkiye’de lise öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını etkileyen faktörler: Sistematik derleme. European Journal of Therapeutics, 23:74-82,
• TÜİK (2019). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması - Dönemi: 2019. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1028#
• US DHHS—U.S. (2010). Department of Health and Human Services, Office of Disease Prevention and Health Promotion. National Action Plan to Improve Health Literacy, US DHHS: Washington, DC, USA. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK217727/
• Wolf, M.S., Wilson, E.A.H., Rapp, D. N., Waite, K.R., Bocchini, M.V., Davis, T.C., & Rudd, R. E. (2009). Literacy and learning in health care. Pediatrics, 124:275–281.
• Yıldırım, H.H. (2015). Sağlıklı yaşam ve sağlık okuryazarlığı: Kavramsal bir çerçeve, Sağlık ve Siyaset Yazıları, www.saglikvesiyaset.com
• Yolal, M., & Kozak, R. (2008). Bilgiye erişim aracı olarak öğrencilerin internete yaklaşımı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20:115-128.
• Yumuturuğ, S. & Sungur, T. (1980). Hijyen Koruyucu Hekimlik. Ankara: Yargıçoğlu Matbaası