Türkiye’de Çocuklarda Görülen Tandır Yanıkları; Kültürel Bir Çalışma (Tandır Burns In Chıldren In Turkey; A Cultural Study)

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 36 - 41, 30.05.2023

Gamze Akay , Fatma Güdücü Tüfekçi

Öz

Bu derlemenin amacı özellikle yemek pişirmek ve ısınmak için kullanılan tandırın çocuklarda sebep olduğu yanığa dikkat çekmektir. “Çocuk, tandır ve yanık” anahtar kelimeleri kullanılarak ULAKBİM, Türk Tıp Dizini ve Google Akademik veri tabanında ve “child, tandır ve burn” anahtar kelimeleri kullanılarak da PubMed ve Medline veri tabanında taramalar yapılmıştır. Araştırmaların orijinal araştırma makalesi olması, “çocuk, tandır ve yanık” kelimelerinin makale içerisinde yer alması ve araştırmaların 2018-2022 yılları arasında yapılmış olması çalışmaya dâhil edilme kriterleri olarak belirlenmiştir. Dâhil edilme kriterlerine uyan 10 makale çalışma kapsamına alınmıştır. Yapılan çalışmalara göre; Dünya nüfusunun yaklaşık olarak %1’i her yıl yanıktan etkilenmektedir. Özellikle çocuklar, epilepsi hastaları, madde bağımlıları, yaşlılar ve alkolikler bu travmaya maruz kalmada en riskli gruplardır. Elde edilen bulgular her yıl görülen yanık vakalarının yarısının çocuklardan oluştuğunu belirtmektedir. Özellikle iki yaşından küçük çocuklarda temas yanıkları görülmekte ve ısıtma aracı olarak sobanın kullanıldığı evlerde sobaya dokunma temas yanıklarının birincil nedeni olarak karşımıza çıkmaktadır. Ülkemizin Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde tandır adı verilen hem ısınmak hem de ekmek ve yemek pişirmek için kullanılan yöresel fırın etrafında herhangi bir çit veya koruyucu bariyer bulunmadığı için evde bulunan kişiler özellikle de çocuklar açısından potansiyel bir risk taşımaktadır. Yapılan çalışmalar ışığında hemşire; tandır yanıklarının önlenmesinde eğitici rolünü kullanabilir ve girişimlerde bulunabilir. Çocukların tandıra temasını ve düşmelerini engellemek için ebeveynlere bariyerler kullanmaları ve çocuklarını gözlemlemeleri konusunda rehberlik edebilir, yanık ilk oluştuğunda yapılması gereken ilk yardım müdahalelerini öğretebilir ve vücutta meydana gelen deformitelerin en aza indirilmesi için gerekli olan cerrahi ve rehabilitasyon süreçlerinde danışmanlık yapabilir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk, Kültür, Yanık, Tandır

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

TANDIR BURNS IN CHILDREN IN TURKEY; A CULTURAL STUDY

Öz

The purpose of this review is to draw attention to tandır burns in children. Searches were made in ULAKBİM, Turkish Medical Directory and Google Scholar database using the keywords "child, tandır and burn" and in PubMed and Medline database using the keywords "child, tandır and burn". Being an original research article, inclusion of the words "child, tandır and burn" in the article, and the fact that the research was conducted between 2018 and 2022 were determined as inclusion criteria. Ten articles meeting the inclusion criteria were included in the study. According to studies; approximately 1% of the world's population is affected by burns each year. Especially children, epilepsy patients, substance abusers, the elderly and alcoholics are the most risky groups to be exposed to this trauma. The findings indicate that half of the burn cases seen each year are children. Contact burns are seen especially in children younger than two years of age, and touching the stove is the primary cause of contact burns in homes where the stove is used as a heating tool. Since there is no fence or protective barrier around the local oven called tandır, which is used both for heating and for cooking bread and food, in the Eastern and Southeastern Anatolian regions of our country, there is a potential risk for the people in the house, especially the children. In the light of the studies carried out, the nurse; can use the role of educator and take initiatives in the prevention of tandır burns. It can guide parents to use barriers and observe their children to prevent children from coming into contact with the tandır and falling, can teach the first aid interventions that should be done when the burn first occurs and can provide counseling in the surgical and rehabilitation processes necessary to minimize the deformities that occur in the body.

Anahtar Kelimeler

Child, Culture, Tandır, Burn

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Al B, Coban S, Güloglu C. Tandir burns in and around Diyarbakır, Turkey. Turkish Journal of Travma and Emergency Surgery. 2010;16(1):59-62.
• Al B, Güllü MN, Okur H, Öztürk H, Kara İH, Aldemir M. Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde haşlanma ve alev yanıklarının epidemiyolojik özellikleri. Tıp Araştırma Dergisi. 2005; 3(1):14-21.
• Al B, Yildirim C, Coban S, Aldemir M, Guloglu C. Mortality factors in flame and scalds burns: our experience in 816 patients. Turkish Journal of Travma and Emergency Surgery. 2009;15(6):599-606.
• Aliosmanoğlu Ç, Aliosmanoğlu İ, Kapan M, Böyük A, Önder A. Yanık yoğun bakımda elektrik çarpması nedeniyle izlenen çocukların takip ve tedavi sonuçları. Dicle Tıp Dergisi. 2011;38(2): 170-173.
• American Burn Association. Scald injury prevention educator’s guide. [Erişim Tarihi 30 Temmuz 2019]. Erişim adresi: https://dds.dc.gov/sites/default/files/dc/sites/dds/publication/attachments/ABA
• Atasayar B Ş, İşeri Ö. Yanığı olan bireyin Roy Uyum Modeline göre hemşirelik Bakımı: Olgu sunumu. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi. 2020;5(1):73-89.
• Aytaç S, Özgenel GY, Akın S, Kahveci R, Özbek S, Özcan M. Güney Marmara bölgesindeki çocuklarda yanık epidemiyolojisi. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2004;30(3):145-149
• Bakker A, Van Loen N, Van der Heijden P, Van Son M. Acute stress reactions in couple after a burn event to their young child. Journal of Pediatric Psychology. 2012; 37(10), 1127-1135.
• Battaloğlu İnanç B, Say Şahin D, Demir C. Mardin il merkezinde 1-6 yaş grubu çocuğu olan annelerin yanıklarda ilk uygulamalarının incelenmesi. Journal of Clinical and Analytical Medicine. 2013;4(3):175-178.
• Bekerecioğlu M, Yüksel F, Peker F, Karacaoğlu E, Durak N, Kişlaoğlu E. “Tandir”: an old and well known cause of burn injury in the Middle East. Burns. 1998;24:654-657.
• Brownson EG, Gibran NS. Evaluation of the burn wound: Management decisions. Total Burn Care: Elsevier. 2017.
• Center for Disease Control and Prevention. 20 Leading Causes of Death, United States 2014 - 2018, All Races, Both Sexes,2018 [Erişim Tarihi 24 Aralık 2020]. Erişim adresi: https://webappa.cdc.gov/cgibin/broker.exe
• Center for Disease Control and Prevention. 20 leading causes of nonfatal emergency department visits. United States;2018. [Erişim Tarihi 30 Mart 2020]. Erişim adresi: https://www.cdc.gov/nchs/fastats/emergency-department.htm
• Ceylan S, & Bulut İ. Kırsal konut şekillenmesinde etkili olan faktörler açısından misli ovası konutlarının incelenmesi. Mediterranean Journal of Humanities. 2017; 7(2):79-96.
• Children’s National Hospital. Burns-conditions and treatments 2020 [Erişim Tarihi 30 Mart 2020]. Erişim adresi: https://childrensnational.org/visit/conditions-and-treatments/skindisorders/burns
• Chinweuba AU, Chinweuba IS, Diorgu FC, Ubochi NE, Ezeruigbo CS, Wasini KB et al. Economic burden of moderate to severe burns and its association with health-related quality of life of Nigerian women. BMC Women's Health. 2021;21(1):1-13.
• Coffee T. Care of patients with burns. In: D. D. Ignatavicius, M. L. Workman (Eds.), Medical Surgical Nursing7th (pp. 511-540). United States of America, Elsevier, 2013
• Cronin Kj, Butler PEM, McHugh M, Edwards GA. A 1-year prospective study of burns in an Irish paediatric burn unit. Burns. 1996;22:221-224.
• Csenkey A, Jozsa G, Gede N, Pakai E, Tinusz B, Rumbus Z et al. Systemic antibiotic prophylaxis does not affect infectious complications in pediatric burn injury: A meta-analysis. PLoS One. 2019;14:e0223063.
• Çalışır Ö, & Çalışkan Z. Çocuklarda yanık durumunda annelerin yaptıkları geleneksel uygulamalar. Sağlık Bilimleri Dergisi. 2020;29(2):99-105.
• Çınal H, Barın EZ. Bir yanık ünitesinin 5 yıllık deneyimi: 667 yanık olgusunun incelenmesi. Van Tıp Dergisi. 2020;27(1):56-62.
• Demir S, Bostancı S A, Erten E E, Çayhan, VS, Öztorun C, Altınok M K ve ark. Çocuklarda temas yanıkları; Bir çocuk yanık merkezinin 10 yıllık deneyimi. Ahi Evran Medical Journal. 2021;5(2):146-51.
• Diler B, Dalgıç N, Karadağ ÇA, Dokucu Aİ. Epidemiology and infections in a pediatric burn unit: Experience of three years. J Pediatr Inf. 2012;6:40-45.
• Erdem A Ü. Arkeolojik ve etnografik veriler ışığında Doğu Anadolu tandırları. Tüba-Ar Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi. 2013;16:111-132.
• Fukunishi K, Takahashi H, Kitagishi H, MatsushimaT, Kanai T, Ohsawa H et al. Epidemiology of childhood burns in the critical care medical center Kinki University Hospital in Osaka, Japan. Burns. 2000; 26:465-469.
• Grossova I, Zajicek R, Kubok R, Smula MC. The treatment of palmar contact burns in children: a five-year review. Ann Burns Fire Disasters. 2017;30(1):5-8.
• İnce T, Yalçın S S, Yurdakök K. Çocukluk çağında ciddi kaza sıklığı ve risk faktörleri. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi. 2014;57(3):173-182.
• Karatepe T U, Ekerbiçer H Ç. Çocuklarda ev kazaları. Sakarya Tıp Dergisi. 2017; 7(1):69-73.
• Karaveli T Ç, Karakaya A E, Karaveli A. Doğu Akdeniz bölgesindeki yanıklı çocukların epidemiyolojik özellikleri. Çocuk Cerrahisi Dergisi. 2016;30(2):95-101.
• Kemp AM, Jones S, Lawson Z, Maguire SA. Patterns of burns and scalds in children. Arch Dis Child. 2014; 99(4):316-321.
• Köşklü Z. Eski Erzurum mutfağında tandır: yapılışı, kullanımı ve Doğu Anadolu’daki yeri üzerine. Sosyal Bilimler Dergisi. 2005; 2: 155-178
• Lee W, Cho KR, Lee JH. Contact burn due to a heatedwire breathing circuit. J Anesth. 2014;28(5):802.
• McBride JM, Romanowski KS, Sen S, Palmieri TL, Greenhalgh DG. Contact hand burns in children: Still a major prevention need. J Burn Care Res. 2020;41(5):1000-3.
• Mohamed SA, Hargest R. Surgical anatomy of the skin. Surgery (Oxford). 2022;40(1):1-7.
• National Safe Kids Company. Burns and fire safety fact sheet. 2015 [Erişim Tarihi 15 Şubat 2020]. Erişim adresi: https://www.safekids.org/embed/1829
• Nunez LO, Norbury WB, Herndon DN, Lee JO. Special considerations of age: The pediatric burned patient. Herndon DN ed. Total Burn Care. 5th ed. Elsevier. 2018:372-380.
• Ordin Y S, Sütsünbüloğlu E. Yanık yaraları ve hemşirelik bakımı. Turkiye Klinikleri J Surg Nurs-Special Topics. 2017;3(3):216-23.
• Öster C, Hensing I, Löjdström T, Sjöberg F, Willebrand M. Parents perceptions of adaptation and family life after burn injuries in children. Journal of Pediatric Nursing. 2014; 29 (6):606-613.
• Özer N G, Vural F. Çocukluk yaş dönemi özeliklerinin yanık üzerine etkisi ve yanıklı çocuklara yönelik bakım önerileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 2018;11(3):257-60.
• Özkan Z, Alataş, E T. Yanıkta cerrahi tedavi ve klinik deneyimlerimiz. Journal of Clinical and Experimental Investigations. 2014; 5(1), 76-79.
• Peck MD. Epidemiology of burns throughout the world. Part I: distribution and risk factors. Burns. 2011;37(7):1087–1100.
• Rosanova MT, Stamboulian D, Lede R. Infections in burned children: epidemiological analysis and risk factors. Arch Argent Pediatr. 2013;111:303-308.
• Sakallıoğlu AE, Başaran Ö, Tarım A, Türk E, Kut A, Haberal M. Burns in Turkish children and adolescents: Nine years of experience. Burns. 2007;33:46-51.
• Sakallıoğlu AE. Pediatrik yanık hastalarının yoğun bakım yönetimi. Türk Yoğun Bakım Derneği Dergisi. 2011;9(1):62-69.
• Şenel E, Polat AD, Yastı AÇ, Demir CK. Çocuk yanıklarında mortaliteyi etkileyen temel parametreler ve alınabilecek önlemler. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi. 2007;1(2):18-25.
• Tarim A, Nursal TZ, Yildirim S, Noyan T, Moray G, Haberal M. Epidemiology of pediatric burn injuries in Southern Turkey. J Burn Care Rehabil. 2005;26:327-330.
• Tegtmeyer LC, Herrnstadt GR, Maier SL, Thamm OC, Klinke M, Reinshagen K, et al. Retrospective analysis on thermal injuries in children. Demographic, etiological and clinical data of German and Austrian pediatric hospitals 2006-2015-Approaching the new German burn registry. Burns. 2018;44(1):150-157
• Törüner E K, Büyükgönenç L. Çocukluk çağında sık görülen kazalar ve zehirlenmeler. Çocuk Sağlığı Temel Hemşirelik Yaklaşımları (1. Baskı). Göktuğ Yayıncılık. Ankara, 2012.
• Tran S, Chin AC. Burn sepsis in children. Clin Pediatr Emerg Med. 2014; 15:149-157.
• World Health Organization (WHO). Burns. https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/burns. Wolf SE, Cancio LC, Pruitt BA. Epidemiological, demographic and outcome characteristics of burns. Herndon DN ed. Total Burn Care. 5th ed. Elsevier. 2018:14-27.e12.
• Xu JH, Qiu J, Zhou JH, Zhang L, Yuan DF, Dai W et al. Pediatric burns in military hospitals of China from 2001 to 2007: a retrospective study. Burns. 2014;40(8):1780-88.
• Zettel JC, Khambalia A, Barden W, Murthy T, Macarthur C. Gas fireplace contact burns in young children. J Burn Care Rehabil. 2004;25(6):510-512.