Aşı Tereddüdü Ölçeğinin Türk Toplumunda Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Year 2024, Volume: 6 Issue: 2, 63 - 72, 30.08.2024

Semiha Adıyaman , Süheyla Altuğ Özsoy

https://doi.org/10.54061/jphn.1182417

Abstract

Amaç: Bu çalışmada Aşı Tereddüdü Ölçeğinin (Vaccine Hesitancy Scale) Türkçe geçerlilik ve güvenilirlik çalışmasının yapılması amaçlanmıştır.
Yöntem: Tanımlayıcı- metodolojik tasarımda olan bu çalışma Manisa ili Yunusemre ilçesindeki 2 aile sağlığı merkezinde Nisan 2021- Ocak 2022 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir. Örneklemi 7-24 aylık bebeği olan 270 anne oluşturmaktadır. Veri toplamada ‘’Tanımlayıcı Anket Formu’’ ve Dünya Sağlık Örgütü’nün geliştirdiği ‘’Aşı Tereddüdü Ölçeği’’ kullanılmış, örneklem grubuna yüz yüze görüşme tekniğiyle uygulanmıştır. Ölçeğin dil uyarlamasından sonra kapsam, yordama ve yapı geçerliliği incelenmiştir. Madde analizi ve güvenirlik analizleri gerçekleştirilmiştir. Analizler SPSS 20 ve AMOS V24 programları ile yapılmıştır.
Bulgular: Annelerin %95,6’sı aşıların koruyuculuğuna inandıklarını belirtmiştir. Aşılar hakkında farklı kaynaklardan duyulan olumsuz bilgiler sonrasında annelerin %6,3’ü çocuklarına aşı yaptırmamıştır. Ölçeğin Kapsam Geçerlik İndeksi (KGI) 0,96 bulunmuştur. Yapı geçerliğinde doğrulayıcı faktör analizi (DFA) yapılmıştır. DFA sonucunda maddelere ait yol katsayıları istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p<0,05). Model uyum değerleri hesaplanmıştır. CMIN/DF=3,437, GFI=0,934, CFI=0,951, IFI=0,952, TLI=0,927, RMSEA=0,095, SRMR=0,059 olarak elde edilmiştir. Ölçek puanına etki eden faktörler Lineer Regresyon Analizi ile belirlenerek istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (F= 9,829, p< 0,001). Aşı tereddütü varlığı, aşı reddi varlığı ve aşılara yönelik duyulan olumsuz bilgilerden sonra aşı yaptırma durumu değişkeni ölçek puanını etkilemiştir. Cronbach Alfa değeri 0.75’dir.
Sonuç: Aşı Tereddüdü Ölçeği geçerli ve güvenilirdir. Anne yaşı, annenin öğrenim durumu, annenin mesleği, gelir düzeyi, aşıların koruyuculuğuna olan inanç, aşılar hakkında duyulan olumsuz bilgiler sonrası aşı yaptırma, aşı tereddüdü varlığı, aşı reddi varlığı değişkenleri aşılara yönelik tutumları etkilemiştir. Ölçeğin daha geniş örnekleme ve farklı kültürel özellikler taşıyan gruplara yapılması önerilir.

Keywords

aşı reddi, aşı tereddüdü, geçerlik, güvenirlik

Validity and Reliability Study of The Vaccine Hesitancy Scale in Turkish Society

Abstract

Objective: In this study, it was aimed to perform the Turkish validity and reliability study of the Vaccine Hesitancy Scale.
Methods: This study, which has a descriptive-methodological design, was conducted in 2 family health centers in Yunusemre district of Manisa province between April 2021 and January 2022. The sample consists of 270 mothers with babies aged 7-24 months. "Descriptive Survey Form" and "Vaccine Hesitancy Scale" developed by the World Health Organization were used in data collection and were applied to the sample group with face-to-face interview technique. After the language adaptation of the scale, content, predictive and construct validity were examined. Item analysis and reliability analyzes were carried out. Analyzes were made with SPSS 20 and AMOS V24 programs.
Results: 95.6% of mothers stated that they believed in the protection of vaccines. After hearing negative information about vaccines from different sources, 6.3% of mothers did not vaccinate their children. The Content Validity Index (CVI) of the scale was found to be 0.96. Confirmatory factor analysis (CFA) was performed for construct validity. As a result of CFA, the path coefficients of the items were found to be statistically significant (p <0.05). Model fit values were calculated. It was obtained as CMIN/DF =3.437, GFI=0.934, CFI=0.951, IFI=0.952, TLI=0.927, RMSEA=0.095, SRMR=0.059. Factors affecting the scale score were determined by Linear Regression Analysis and found to be statistically significant (F= 9.829, p< 0.001). The presence of vaccine hesitancy, vaccine rejection, and the status of getting vaccinated after negative information about vaccines affected the scale score. Cronbach Alpha value is 0.751.
Conclusion: The Vaccine Hesitancy Scale is valid and reliable. Variables such as mother's age, mother's education level, mother's profession, income level, belief in the protection of vaccines, vaccination after negative information about vaccines, presence of vaccine hesitancy, and vaccine refusal affected attitudes towards vaccines. It is recommended that the scale be applied to larger samples and to groups with different cultural characteristics.

Keywords

Vaccine rejection, vaccine hesitancy, validity, reliability

References

• Akgül (2003). Tıbbi Araştırmalarda İstatistiksel Analiz Teknikleri, Emek Ofset Ltd. Şti, Ankara
• Aldakhil, H., Albedah, N., Alturaiki, N., Alajlan, R., & Abusalih, H. (2021). vaccine hesitancy towards childhood immunizations as a predictor of mothers’ intention to vaccinate their children against COVID-19 in Saudi Arabia. Journal of Infection and Public Health, 14(10), 1497-1504. https://doi.org/10.1016/j.jiph.2021.08.028
• Alsubaie, S.S., Gosadi, I.M., Alsaadi, B.M., Albacker, N.B., Bawazir, M.A., Bin-Daud, N., ... & Alzamil, F.A. (2019). Vaccine hesitancy among saudi parents and ıts determinants: Result from the WHO SAGE Working Group on Vaccine Hesitancy Survey Tool. Saudi Medical Journal, 40(12), 1242. https://doi.org/10.15537/smj.2019.12.24653.
• Altuntaş, M., & Şahin, M.K.(2022). Çocukluk çağı aşı tereddüdü ile karşılaşma sıklığı, nedenleri ve çözüm önerileri: Samsun ili aile sağlığı merkezlerindeki sağlık çalışanlarıyla kesitsel bir çalışma. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 16(4), 761-771. https://doi.org/10.21763/tjfmpc.1110480
• Argüt, N. (2016). Aşı kabulünü etkileyen faktörler. Çocuk Dergisi, 16(1-2), 16-24, https://doi.org/10.5222/j.child.2016.016
• Babadağlı, F. (2007). Yalova Devlet Hastanesine Başvuran 12-36 Ay Arası Çocuklarda Aşı Eksiklikleri ve Bunu Etkileyen Faktörler, Çocuk Dergisi 7(4), 233-239
• Bilir-Göksügür, S. (2006). Annelerin aşı bilgi düzeyleri, çocuklarının aşılanma durumu ve bunları etkileyen faktörler. Uzmanlık Tezi, İstanbul.
• Bozkurt, H.B.(2018). Aşı reddine genel bir bakış ve literatürün gözden geçirilmesi. Kafkas Tıp Bilimleri Dergisi, 8(1), 71-76. https://doi.org/10.5505/kjms.2018.12754
• Bulun, M. A., & Acuner, D. (2020). Turkish adaptation and reliability and validity study of parent attitudes about childhood vaccines survey. Journal of Pediatric Research, 7(4). https://doi.org/ 10.4274/jpr.galenos.2020.92260
• Çıklar, S., & Güner, P. (2020). Annelerin çocukluk çağı aşıları hakkındaki bilgi, davranış ve tutumları ve aşı reddi nedenleri: Nitel ve nicel bir araştırma. Ankara Medical Journal, 20(1), 180-195. https://doi.org/10.5505/amj.2020.80148
• Çıtak, G., & Aksoy, Ö.D. (2021). Aşılamada önemli bir engel: Aşı reddi. ERÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7(2), 15-20.
• Davis, L.L. (1992). Instrument review: Getting the most from a panel of experts. Applied Nursing Research, 5, 194-197. https://doi.org/10.1016/S0897-1897(05)80008-4
• H.Ü. Nüfus Araştırmaları Enstitüsü (2018). Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması-2018. https://hips.hacettepe.edu.tr/tr/2018_turkiye_nufus_ve_saglik_arastirmasi-55
• Gençer, M.Z. (2015). 24–72 ay çocukları olan ebeveynlerin sosyo-demografik özellikleri ve rutin dışı aşılar hakkındaki bilgi düzeyleri: Doğu-batı karşılaştırması. Konuralp Tıp Dergisi, 7(3), 2. https://doi.org/10.18521/ktd.11271
• Gülgün, M., Fidancı, K., Karaoğlu, A., Güneş, Ö., Kesik, V., Altun, S., & Saldır, M. (2014). Bir askeri hastanenin çocuk polikliniğine başvuran çocukların 0-24 ay arasındaki aşılama durumlarının değerlendirilmesi. Gulhane Medical Journal, 56, 13-16. https://doi.org/10.5455/gulhane.34179
• Hayat Oktem, Ö., Karaoğlu, F.N. & Kul Uçtu, A. (2023). Aşı reddi. YOBÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(2), 204-211.
• T.C Sağlık Bakanlığı Aşı Portalı. https://asi.saglik.gov.tr/asi/genel-bilgiler/49-a%C5%9F%C4%B1-nedir,-nas%C4%B1l-etki-eder.html (Erişim tarihi: 6.5.2023).
• Kalkan, İ.A., Ören, M.M., Karasahin, O., Yıldız, Y., Demir, Y., Tuba, D.A.L., ... & Çelen, M. K. (2021). Çocukluk çağı aşılarına yönelik ebeveyn tutumları ölçeğinin Türkçeye kültürel ve dil uyarlaması. Pamukkale Medical Journal, 14(1), 49-56. https://doi.org/10.31362/patd.748886
• Kurçer, M.A., Şimşek, Z., Solmaz, A., Dedeoğlu, Y., & Gülel, R.(2005). Şanlıurfa Harrankapı sağlık ocağı bölgesi’nde 0-2 yaş çocuk ve gebelerde aşılanma oranları ve aşılanmada sorunlar. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 2(2), 10-15.
• Kutlu, H.H., & Altındiş, M. (2018). Aşı karşıtlığı. Flora Dergisi, 23(2), 47-58. https://doi.org/10.5578/flora.66355
• Larson, H. J., Jarrett, C., Schulz, W. S., Chaudhuri, M., Zhou, Y., Dube, E., ... & Wilson, R. (2015). Measuring vaccine hesitancy: the development of a survey tool. Vaccine, 33(34), 4165-4175. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2015.04.037.
• Luyten, J., Bruyneel, L., & van Hoek, A.J. (2019). Assessing vaccine hesitancy in the UK population using a Generalized Vaccine Hesitancy Survey Instrument. Vaccine, 37(18), 2494-2501. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2019.03.041.
• Oğuzöncül, A.F., Dartılmak, T., Deveci, S.E., & Pirinçci, E. (2019). Aşı standına başvuran hasta ve hasta yakınlarının aşı hakkındaki bilgi ve tutumlarının irdelenmesi. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 4(3), 287-293. https://doi.org/10.35232/estudamhsd.546281
• Opel, D. J., Mangione-Smith, R., Taylor, J. A., Korfiatis, C., Wiese, C., Catz, S., & Martin, D. P. (2011). Development of a survey to identify vaccine-hesitant parents: the parent attitudes about childhood vaccines survey. Human Vaccines, 7(4), 419-425. https://doi.org/10.4161/hv.7.4.14120.
• Özceylan, G., Toprak, D., & Esen, E. S. (2020). Vaccine rejection and hesitation in Turkey. Human Vaccines & Immunotherapeutics, 16(5), 1034-1039. https://doi.org/10.1080/21645515.2020.1717182
• Ren, J., Wagner, A. L., Zheng, A., Sun, X., Boulton, M. L., Huang, Z., & Zikmund-Fisher, B. J. (2018). The demographics of vaccine hesitancy in Shanghai, China. PLoS One, 13(12), e0209117. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0209117
• Shapiro, G. K., Tatar, O., Dube, E., Amsel, R., Knauper, B., Naz, A., ... & Rosberger, Z. (2018). The Vaccine Hesitancy Scale: Psychometric properties and validation. Vaccine, 36(5), 660-667. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2017.12.043.
• Soysal A. (2018). Aşı karşıtlığı. Madde, Diyalektik ve Toplum Dergisi, 1(3), 263-271.
• Tavşancıl, E. (2014). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Tekinel, B. (2020). Tehlikeli olan hangisi? Aşı mı? Aşı karşıtlığı mı? Ege Tıp Bilimleri Dergisi, 3(2), 80-82. https://doi.org/10.33713/egetbd.624991
• Wagner, A. L., Shotwell, A. R., Boulton, M. L., Carlson, B. F., & Mathew, J. L. (2021). Demographics of vaccine hesitancy in Chandigarh, India. Frontiers in Medicine, 7, 585579. https://doi.org/10.3389/fmed.2020.585579
• WHO (2017). 7000 Newborns die every day despite steady decrease in under five mortality new report says. World Health Organization, Geneva. https://www. who. int/fr/news-room/detail/19-10-2017.
• WHO (2016). Global Tuberculosis Report. https://www.who.int/publications/i/item/9789241565394 (Erişim Tarihi: 23.04 2024)
• WHO (2021), Ten Threads to Global Health in 2019, https://www.who.int/news-room/spotlight/ten-threats-to-global-health-in-2019 (Erişim tarihi: 23.04.2024)
• Yakşi, N.(2020). Aile sağlığı merkezi çalışanlarının aşı reddi konusundaki düşünceleri ve davranışlarının değerlendirilmesi. Turkish Journal of Public Health, 18(3), 143-154. https://doi.org/10.20518/tjph.692226
• Yalçın, B.N.B., & Eskiocak, M. (2023). Herkes için sağlık hedefinde bağışıklama. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 16(1), 120-130. https://doi.org/10.26559/mersinsbd.1138090
• Yalman, F. (2021). Aşı kabulünü etkileyen faktörlerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 9(2), 706-719. https://doi.org/10.33715/inonusaglik.827895
• Yıldız, Y., Telatar, T. G., Baykal, M., Yurtsever, B. A., & Yıldız, İ. E. (2021). Covıd-19 pandemisi döneminde aşı reddinin değerlendirilmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11(2), 200-205. https://doi.org/10.33631/duzcesbed.827142
• Yiğitalp, G., Ertem, M. (2008). Diyarbakır ilinde 0-12 aylık çocukların aşıya devamsızlık nedenleri. TAF Preventive Medicine Bulletin, 7(4), 277-84.