İslâm Düşüncesinde Ahlâk Felsefesi: Akılcılar ve Tecrübeciler

Year 2022, Volume: 20 Issue: 1, 517 - 528, 30.06.2022

Zeynep Hümeyra Koç

Abstract

Bu çalışma, Ahmet Mahmut Suphi’nin İslâm Düşüncesinde Ahlâk Felsefesi: Akılcılar ve Tecrübeciler isimli eserini konu edinmektedir. Eser, İslâm düşüncesi bir ahlâk felsefesine sahip midir? sorusunu temel almaktadır. Bu bağlamda, eserde, Aristocu sistemin bütün ahlâkî yönelimler için geçerli olmadığı ifade edilmektedir. Eserde, metafizik ilkeler kabul edilmeden bir ahlâk felsefesinden bahsedilemeyeceğinden hareketle; akılcılar başlığı altında Mu‘tezile’nin, tecrübeciler başlığı altında Sûfîlerin temel ilke ve teorilerinden bir ahlâk felsefesi çıkıp çıkmayacağı analiz edilmiştir. Son bölümde, İhvân-ı Sâfâ ve İbn Miskeveyh’in her iki yaklaşımı uzlaştırma temelindeki teorileri ele alınmıştır.

Keywords

Felsefe, Ahlâk, Mu‘tezile, Sûfî, Akıl

References

• Attar, Meryem. İslam Ahlakı: İslam Düşüncesinde İlâhî Emir Teorisi. çeviri edt. Muammer İskenderoğlu. çev. Enver Şahin, İrfan Karadeniz, Zeynep Cerrah, Muhammed Nurullah Turan, Muhammed Enes Vural, Semra Tüfenkci ve Zehra Betül Ustaoğlu. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2019.
• Arslan, Hulusi. Mu‘tezile’de İyilik ve Kötülük (Hüsün ve Kubuh) Problemi. İstanbul: Endülüs, 2021.
• Bağdâdî, Abdulkâhir. Kitâbu Usûli’d-Dîn: Ehl-i Sünnet Akâidi. çev. Ömer Aydın. İstanbul: İşaret Yayınları, 2016.
• Bağdâdî, Abdulkâhir. Mezhepler Arasındaki Farklar. çev. E. Ruhi Fığlalı. Ankara: TDV, 2014.
• Barlak, Muzaffer. Husün-Kubuh İyilik ve Kötülüğün Kaynağı. Ankara: Ankara Okulu, 2016.
• Belhî, Ebû’l-Kāsım Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Kitâbü’l-Makālât ve meahû uyûnu’l-mesâil ve’l-cevâbât. thk. Hüseyin Hansu, Râcih Kurdî, Abdulhamîd Kurdî. İstanbul-Amman: Kuramer ve Dârû’l-Feth, 2018.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf. Kitabü’t-Ta‘rîfât. Mısır: Matbaatu’l-Hurriye, 1302.
• Cüveynî, İmâmu’l-Harameyn. Kitâbu’l-İrşâd: İnanç Esasları Kılavuzu. çev. A. Baloğlu, S. Yılmaz, M. İlhan, F. Sancar. Ankara: TDV, 2012.
• Donaldson, Dwight M. Studies in Muslim Ethics. London: S.P.C.K., 1953.
• Eş‘arî, Ebü’l-Hasan. el-İbâne ve usûlü ehli’s-sünnet: Eş‘arî Akâidi. çev. Ramazan Biçer. İstanbul: Gelenek Yayınları, 2010.
• Eş‘arî, Ebü’l-Hasan. el-Lüma‘ fi’r-red alâ ehli’z-zeyğ ve’l-bida‘: Eş‘arî Kelâmı. çev. Kılıç Aslan Mavil-Hikmet Yağlı Mavil. İstanbul: İz Yayıncılık, 2016.
• Fahri, Macit. İslâm Felsefesi Tarihi. çev. Kasım Turhan. İstanbul: İklim, 1987.
• Fahri, Macid. İslam Ahlâk Teorileri. çev: Muammer İskenderoğlu-Atilla Arkan. İstanbul: Litera, 2004.
• Fahri, Macit. İslâm Felsefesi Kelâmı ve Tasavvufuna Kısa Bir Giriş. çev. Şahin Filiz. İstanbul: İnsan, 2008.
• Fakhry, Majid. Ethical Theories in Islam. Leiden: Brill, 1991.
• Gazâlî, Ebû Hâmîd. el-Mustasfâ: İslam Hukukunda Deliller ve Yorum Metodolojisi I. çev. Y. Apaydın. Kayseri: Rey Yayıncılık, 1994.
• Gimaret, Daniel. ″Mutazila″. EI2. 7/792.
• Hourani, George F. Reason and Tradition in Islamic Ethics. UK: Cambridge University Press, 1985.
• İhvânu’s-Safâ. er-Resâil (4 cilt). neşr: ez-Zencâni, 1928.
• Kādî Abdulcebbâr, Ebû’l-Hasan el-Hemedânî el-Esedâbâdî. ″et-Ta‘dîl ve’t-tecvîr″. el-Muğnî fî ebvâbi’t-tevhîd ve’l-adl. thk. İbrahim Medkûr, ts.
• Karadeniz, İrfan. "Ahmed Mahmud Subhi’nin Hayatı, Eserleri ve İslam Duşuncesine Katkısı [Ahmad Mahmoud Subhi's Life, Works and Contribution to Islamic Thought]". Marifetname. 8/2 (Aralık/2021), 757-786.
• Kuşeyrî, Abdulkerîm. Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risâlesi. trc. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh, 2021.
• Neşşâr, Ali Sami. İslâm’da Felsefî Düşüncenin Doğuşu I ve II. çev. Osman Tunç. İstanbul: İnsan Yayınları, 1999.
• Özturan, Hümeyra. ″İslâm Ahlâk Düşüncesi Çalışmalarının Dünü ve Bugününe Dair Bir İnceleme″. İslâm Ahlâk Literatürü: Ekoller ve Problemler. edt. Ömer Türker, Kübra Bilgin. Ankara: Nobel Yayınları, 2015.
• Serrâc, Ebû Nasr Tûsî. el-Lüma‘: İslâm Tasavvufu. çev. Hasan Kamil Yılmaz. İstanbul: Erkam Yayınları, 2016.
• Shihadeh, Ayman. ″Kelâm’da Ahlâkî Değer Teorileri: Yeni Bir Yaklaşım″. Başlangıçtan Günümüze İslâm Kelâmı. edt. Sabine Schmidtke. çev. Heyet. İstanbul: Küre, 2020.
• Sühreverdî, Şihâbüddîn. Kitâbü’t-Telvîhât: Hikmet Parıltıları. çev. Ahmet Kamil Cihan-Salih Yalın. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2019.
• Şehristânî, Muhammed b. Abdilkerîm. Milel ve Nihal. çev. Mustafa Öz. İstanbul: Litera Yayınları, 2011.
• Şehristânî, Muhammed b. Abdilkerîm. Nihâyetû’l-İkdâm fî ‘Ilmi’l-Kelâm. Kâhire: Mektebetu Sekâfeti’d-Dîniyye, 2009.
• Türker, Ömer. Ahlâk: Yeni Bir Yaklaşım. İstanbul: Ketebe, 2020.
• Uludağ, Süleyman. ″Sülûk″. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/127. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Uludağ, Süleyman. "Şathiye". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/370-371. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Vasalou, Sophia. ″Mutezile Etiğini Okumak: Teoloji Olarak Etik″. Mutezile GelenEk-i II. edt. Recep Alpyağıl. İstanbul: İz Yayıncılık, 2014.
• Vasalou, Sophia. Moral Agents and Their Deserts: The Character of Mu‘tazilite Ethics. Princeton: Princeton University Press, 2008.
• Yavuz, Yusuf Şevki. ″Kesb″. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/304-306. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
• Yılmaz, Hasan Kâmil. "Cezbe". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/504. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.