The Damages of the Family Institution by Denying the Right to Migration of War Victims

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 142 - 176, 31.12.2024

Ayten Erol , Fatıma Kurnia Açıköz

Öz

Wars are destructive events that displace individuals and fundamentally alter their lives. Victims suffer physical, psychological, economic, and social harm. Forced migration is a severe consequence of war, raising the issue of the "right to migrate." In Islam, when fundamental human rights—like the freedom to practice religion and the protection of life—are threatened, the right to migrate (hijrah) becomes obligatory. Preventing this right for war victims, especially families, is an injustice to civilians and humanity. Today, we witness restricted migration rights in conflict zones like Gaza, Syria, South Sudan, Rohingya, and Ukraine, resulting in inadequate living conditions and psychological trauma, damaging the family unit, the building block of society. Islam places individual and collective responsibilities on society to ensure the social protection of war victims. Thus, the right to migrate is vital for the future of individuals, families, and communities.

Anahtar Kelimeler

family, forced migration, international politics, right of migration, victims of war

Savaş Mağdurlarının Göç Etme Hakkının Engellenmesi ile Aile Kurumuna Verilen Zararlar

Öz

Savaşlar, bireyleri yerinden eden ve yaşamlarını kökten değiştiren yıkıcı olaylardır. Savaş mağdurları, fiziksel, psikolojik, ekonomik ve sosyal açıdan zarar gören bireylerdir. Zorunlu göç ise savaşın en ciddi sonuçlarından biridir ve bu durum, insanların “göç etme hakkı”nı gündeme getirmektedir. İslâm dinine göre, bireylerin dinini özgürce yaşayabilme, can ve mal güvenliğini koruma gibi temel insani hakları tehdit altındaysa, göç/hicret etme hakkı farzdır. Başta aileler olmak üzere savaş mağdurlarının göç etme hakkının engellenmesinin yalnızca sivillere değil aynı zamanda insanlığa yapılan bir zulümdür. Ne yazıktır ki, günümüzde göç etme hakkının engellenmesi örneklerine başta Gazze olmak üzere, Suriye, Güney Sudan, Arakan ve Ukrayna gibi savaş bölgelerinde rastlanmaktadır. Bu hakkın engellenmesi yetersiz yaşam koşulları ve psikolojik travmalar gibi bireysel zararlar oluşturduğu gibi toplumun en temel birimi olan ailede de çok büyük zararlara neden olmaktadır. İslâm dinine göre, savaş mağdurları İslâm hukukunun sosyal koruma anlayışı kapsamındadır. İslâm dini, savaş mağdurlarının sosyal korumasının sağlanmasında, kişilere bireysel ve toplumsal sorumluluk yüklemiştir. Savaş mağdurlarının göç etme hakkının uygulanması birey, aile ve toplumların geleceği için hayati öneme sahiptir.

Anahtar Kelimeler

aile, göç hakkı, uluslararası politika, savaş mağduru, zorunlu göç

Kaynakça

• Açık, F. (2015). İlk İslam toplumunun inşa sürecinde kardeşlik projesi. İnsan Ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(3), 686-704.
• Akman, K. (2018). Göç yönetiminde yerel yönetimler ve STK işbirliği. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 1(3), 452-466.
• Aksoy, Z. (2012). Uluslararası göç ve kültürlerarası iletişim. Journal of International Social Research, 5(20), 292-303.
• Aktaş, E. (2016). Farklı ortamlarda büyüyen çocukları bekleyen riskler. Türkiye Klinikleri Pediatric Nursing-Special Topics, 2(1), 7-13.
• Al-Hamad, A., Yasin, Y. M., Metersky, K., Guruge, S., Gare, C., & Hingorani, M. (2024). Successful refugee cohabitation with host families: A concept analysis and model development. Journal of Holistic Nursing: official journal of the American Holistic Nurses' Association, https://doi.org/10.1177/08980101241273878
• Altun, F., & Arıkın, S. (2022). Sosyal hizmet uzmanı ve psikologların perspektifinden geçici koruma altındaki Suriyeli çocukların özel ihtiyaçları: İzmir ilinde nitel bir araştırma. Duman., M. F. (Ed.) Kentsel Prizma ve Toplumsal Spektrum (s. 81-100). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Arslan, K., Kanat, M. H., Arı, A. G., & Özdemir, M. (2023). Yerli ve göçmen ortaokul öğrencilerinin göç, göçmen, vatan, ülke ve savaş kavramlarına yönelik algıları. International Journal of Geography and Geography Education, (50), 164-183.
• Aydemir, N., & Keskin, G. (2017). AB-Türkiye ilişkilerinde göç: İlerleme raporları üzerine içerik incelemesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(Göç Özel Sayısı), 1457-1472.
• Aydın, G. (2016). Deniz yoluyla gerçekleştirilen düzensiz göç ile mücadelede devletlerin yetki ve uygulamaları. Göç Araştırmaları Dergisi, (4), 120-211.
• Aydın, M. (2015). Özel bir göç biçimi olarak hicret. Sosyoloji Divanı, 6, 103-114.
• Aydoğan, S., & Metintaş, S. (2017). Türkiye’ye gelen dış göç ve sağlığa etkileri.ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 2(2), 37-45.
• Aykaç, A. (2020). Toplumsal dışlanmanın sosyolojik zeminleri. Toplum ve Hekim Dergisi, 35(1), 85-94.
• Baysa, H. (2016). İslâm hukukundaki himaye geleneği müvâcehesinde mültecilik sistemi. İlahiyat Akademi Dergisi, 3(4), 37-47.
• Belâzürî, Y. b. C. (1963). Ensâbü’l-Eşrâf, Tahk. Muhammed Hamidullah, Jerusalem.
• Bilgin, R. (2014). Çatışma ve şiddet ortamında büyüyen çocuklar sorunu. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 135-152.
• Bozbeyoğlu, E. (2015). Mülteciler ve insan hakları. Moment Dergi, 2(1), 60-80.
• Buhârî, M.b. İ. (1981). Sahîh-i Buhârî. Çağrı Yayınları.
• Buz, S. (2006). Kadın ve Göç İlişkisi: Sığınan ve Sığınmacı Kadınlar Örneği [Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Hizmet Anabilim Dalı]. Ankara.Cankurtaran.
• Ö., & Albayrak, H. (2019). Suriye’den Türkiye’ye kadın olmak. Merdiven Yayın.
• Cebeci, M. (2015). Sosyolojik açıdan göç ve göçmenlerin sosyal kültürel entegrasyonları: Kavramsal bir çalışma. In K. Canatan et al. (Eds.), Disiplinler arası göç ve göç politikaları sempozyumu (ss. 135-158). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Yayınları.
• Ciğer, M. İ. (2016). Uluslararası hukuka uygun geçici koruma rejiminin unsurları üzerine. Göç Araştırmaları Dergisi, (3), 62-92.
• Çakır, Ö., & Atalay, G. (2020). Afetlerde özel gereksinimli grup olarak yaşlılar. Resilience, 4(1), 169-186.
• Çakmak, S. (2023). Devletler hukuku bağlamında 1951 Cenevre mülteci sözleşmesi ve çekince koyulamayan maddeleri. Ankara Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 87-104.
• Daamen, R., & Doomernik, J. (2014). Local solutions for federal problems: Immigrant incorporation in Montgomery County, Maryland. Urban Geography, 35(4), 550-566.
• Davitti, D., & La Chimia, A. (2017). A lesser evil? The European agenda on migration and the use of aid funding for migration control. UCD Working Papers in Law, Criminology & Socio-Legal Studies.
• Demir, S. A. (2018). Sakarya’daki yaşlı Suriyelilerin göç deneyimleri ve sorunları. Göç Dergisi (GD), 5(2), 205-218.
• Demircan, A. (2017). “Hz. Peygamberin Hicreti”. İslam Tarihi Araştırmaları Dergisi, 1(1).
• Derin, G. (2020). Travma ve göç: Bir gözden geçirme. Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi, 5(2), 46-55.
• Ebû Dâvûd, S.b. E.b. İ. S., (1982). es-Sünen, Çağrı Yayınları.
• Ekici, S., & Tuncel, G. (2015). Göç ve İnsan. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 9-22.
• Ekşi, A. (2019). İslam Hukuku bakımından gayri müslim ülkelere hicret, Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,7(13), 220-241.
• Erden, G., & Gürdil, G. (2009). Savaş yaşantılarının ardından çocuk ve ergenlerde gözlenen travma tepkileri ve psiko-sosyal yardım önerileri. Türk Psikoloji Yazıları, 12(24), 1-13.
• Erdil, B. (2020). Göç ve mülteci hareketlerinin Türkiye’nin göç politikalarına etkileri. Bilge Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(2), 71-86.
• Eren, E. Y. (2023). Avrupa insan hakları mahkemesi içtihadında sığınma hakkı: Sığınma arama hakkından sığınma aramaya erişim hakkına. Türk-Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5(2), 754-828.
• Eroğlu, M. (2020). Etnik kimlik, savaş ve göç olgularının çocuklar ve ergenler üzerindeki psikolojik etkileri. International Journal of New Approaches in Social Studies, 4(1), 94-105.
• Erol, A. (2018). Social Protection in Islamic Law, Peter Lang GmbH.
• Ertan, K. A., & Ertan, B. (2017). Türkiye’nin göç politikası. Contemporary Research in Economics and Social Sciences, 1(2), 7-39.
• Gazâlî, E. H. M.b. M. (1993). el-Müstesfâ min İlmi’l-Usûl, Beyrut: (m.y.).
• Gök, G. O. (2016). Kimin güvenliği? Uluslararası göç-güvelik ilişkisi ve uluslararası örgütlerin rolü. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (31), 65-82.
• Güloğlu, F., & Yaşar M. R. (2023). Suriyeli mülteci ailesi. Türkiye-Suriye ortak kültür, ortak tarih ve göç. Gaziantep Üniversitesi Yayınları (12), 556-581.
• Güner, N. Ö. (2016). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Mültecilerin Haklarının korunmasındaki rolü. Göç Araştırmaları Dergisi, (4), 212-241.
• Hacer, T. O. R., & Çebi, E. (2022). Savaş mağduru çocukların yeniden toplumsallaşmalarının önündeki engeller. Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 5(6), 800-812.
• Hallâf, A. (1968). ʿİlmü Uṣûli’l-Fıḳh. Eda Neşriyat.
• Hamidullah, M. (1991). İslam Peygamberi. İstanbul.
• Harunoğulları, M. (2021). ABD ve Rusya’nın Suriye iç savaşına müdahalelerinin jeopolitik yaklaşımları. Ortadoğu ve Göç, 11(1), 43-84.
• Hovil, L., & Maple, N. (2022). Local integration: A durable solution in need of restoration?. Refugee Survey Quarterly, 41(2), 238-266.
• Hugman, R., Bartolomei, L. & Pittaway, E. (2004). It is part of your life until you die: Older refugees in Australia. Australasian Journal on Ageing. 23(3), 147–149.
• IOM. (2009). Göç Terimleri Sözlüğü. Cenevre: IOM.
• İbn Âşûr, M. T. (2006). İslâm Hukuk Felsefesi (Maḳâsıdü’ş-Şerîʿati’l-İslâmiyye), çev. Vecdi Akyüz ve Mehmet Erdoğan.Rağbet Yayınları.
• İbn Haldun. (2020). Mukaddime. (Yay. Haz ve Çev. Arslan Tekin). İlgi Kültür Sanat Yayıncılık.
• İbn Hişâm, E.M.C. A. (1411). es-Siretü’n-Nebeviyye. (thk. Taha Abdurraûf Sa’d), Dâru’l-Ciyl, Beyrut.
• İbn İshâk, (1981). Sîretü İbn İshâk, (thk. Muhammed Hamidullah), Konya.
• İçduygu, A., & Aksel, D. B. (2012). Türkiye’de Düzensiz Göç. Uluslararası Göç Örgütü.
• İnce, C. (2019). Göç Kuramları ve Suriye Göçü Üzerine Bir Değerlendirme. OPUS International Journal of Society Researches, 11(18), 2579-2615.
• Adalet Bakanlığı Hâkimler ve Savcılar Kurulu. (n.d.). İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi. https://www.hsk.gov.tr/eklentiler/dosyalar/9a3bfe74cdc4-4ae4-b876-8cb1d7eeae05.pdf el-İsfehânî, Râğıb. (1997). el-Müfredat fi Garibi’l-Kur’ân, (m.y.), Şam.
• Kahraman, S., & Tanıyıcı, Ş. (2018). Türkiye’de suriyeli sığınmacılar örneğinde çok düzeyli göç yönetişimi. TESAM Akademi Dergisi, 5(1), 235-280.
• Kara, P., & Korkut, R. (2010). Migration in Turkey, asylum and refugees. Türk İdare Dergisi, 1 (467), 153-162.
• Karaman, H. (2006). Kur’ân Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Karamızrak, B., & Karaca, C. (2018). Savaşların ekonomi üzerindeki etkileri. I. Uluslararası İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Kongresi. 161-170.
• Karanfiloğlu, M. (2019). Savaş, kadın, çocuk ve göç üzerine: Suriye örneği. Muhakeme Dergisi, 2(1), 99-124.
• Kirişçi, Kemal (2003). The question of asylum and illegal migration in European Union Turkish relations. Turkish Studies, 4(1), 79-106.
• Kocadaş, B. (2021). Suriyeli sığınmacıların Türk toplum yapısına uyum sürecinde yaşadıkları sorunlar üzerine bir değerlendirme. Sosyolojik Düşün, 6(1), 19-42.
• Koçancı, M., & Namal, M. K. (2017). Kitlesel göç hareketleri ve Türkiye. Journal of Awareness, 2 (Special 3), 229-248.
• Köroğlu, M. A., & Dural, F. N. (2020). Türkiye’ye göç etmiş suriyeli kadınların toplumsal cinsiyete ilişkin deneyimleri ve sosyal hizmet. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 20(1), 1-34.
• Kur’an-ı Kerim. (2024). Diyanet İşleri Başkanlığı. https://kuran.diyanet.gov.tr/
• Kuran, C. H. A., Morsut, C., Kruke, B. I., Krüger, M., Segnestam, L., Orru, K., ... & Torpan, S. (2020). Vulnerability and vulnerable groups from an intersectionality perspective. International Journal of Disaster Risk Reduction, 50, 101826.
• Lotfi, S., & Porsuk, S. (2021). Türkiye’ye göç etmiş İranlı kadınların sosyo-ekonomik durumlarının değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20(78), 1047-1059.
• Merrouni, S. A., & Machak, S. (2019). Migrant women in Morocco: A gender-based integration strategy?. La Revue Marocaine de Droit D’asile et Migration, 4, 74-91.
• Nemoto, K. (2005). The Rohingya Issue: A Thorny Obstacle between Burma (Myanmar) and Bangladesh, Der. K. Inoue, E. Arai ve M. Murayama, Elusive Borders: Changing Subregional Relations in Eastern South Asia, Chiba/Japan, Institute of Developing Economies. Chiba, Institute of Developing Economies Publications, 137-155.
• Nesâî, A.b. Ş. (1991). Sünenü’l-kübrâ, (thk. Dr. Abdülgafûr Süleyman el-Bendârî-Seyyid Kesrevî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut.
• el-Mübârekfûrî, (1963). Tuhfetü’l-Ahvezî, Kahire.
• Mülteci Derneği. (n.d.). Mültecilerin hukuki statüsüne ilişkin 1951 Cenevre Sözleşmesi. https://www.multeci.org.tr/wp-content/uploads/2016/12/1951-Cenevre-Sozlesmesi-1.pdf
• Onur, M. (2020). İslam Hukukuna Göre Hicret/Göç. M. A. Kirman., İ. Dölek (ed.), Göç ve Din. Astana.
• Önkal, A. (1998). Hicret. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (17, 458-462). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özel, A. (1998). Hicret. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (17, 462-466). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özgüler, V. C. (2018). Göç ve uyum politikaları. GSI Journals Serie B: Advancements in Business and Economics, 1(1), 1-10.
• Öztürk, E. (2023). Göç psikolojisi ve göç travması: Sınırlaraşırı bir yaşam deneyimi olarak gelişimsel göçün dissoanalizi. Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi, 8(2), 233-253.
• Sarıçam, İ. (2003). Hz. Muhammed ve evrensel mesajı. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Selvi, H. (2018) Kafkasya’da mülteci sorunu: Karabağlılar. Göç, Mültecilik ve İnsanlık: Kartepe Zirvesi. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi.
• Sirkeci, İ., Utku, D., & Yüceşahin, M. M. (2019). Göç çatışma modelinin katılım, kalkınma ve kitle açıkları üzerinden bir değerlendirmesi. Journal of Economy Culture and Society, (59), 157-184.
• Siyasi ve Medeni Haklar Uluslararası Sözleşmesi. (1976). https://www.ihd.org.tr/sasve-medenhaklar-uluslararasi-slees/
• Taşkın, D. (2019). Türkiye göç stratejisinin olası göç karşısında ulusal güvenlik yeterliliğinin analizi. Electronic Turkish Studies, 14(5), 223-293.
• Tekir, S. (2016). Birinci Dünya Savaşı’nda Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz Rus işgal bölgelerinden yapılan göçler. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 16(32), 43-65.
• Teyyare, E., & Sayaner, K. (2017). Suriye iç savaşı sonrası ortaya çıkan göç hareketinin kamusal mallar teorisi çerçevesinde değerlendirilmesi. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(15), 429-454.
• Trachtman, J. P. (2008, June 30). The role of international law in economic migration [Conference presentation]. Society of International Economic Law (SIEL) Inaugural Conference. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1153499
• Türker, R. N., & Tokur, B. (2019). Savaş mağduru sığınmacı çocuklarda hayat ve Tanrı algısı: 7-12 yaş arası Suriyeli çocuklar. Eskiyeni, (39), 367-389.
• Türkleş, S., Yılmaz, M., Özcan, A., Öncü, E., & Karataş, B. (2013). Kadınlarda ruh sağlığını ve aile işlevlerini etkileyen etmenler. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 16(3), 154-162.
• Ünsal, H. (2022). Göç ve aile: Göçün aile üzerindeki etkileri. Uluslararası Psiko-Sosya Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(3), 84-93.
• Yavuz, Ö. (2015). Türkiye’deki Suriyeli mültecilere yapılan sağlık yardımlarının yasal ve etik temelleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(30), 265-280.
• Zeydân, A. (2009). el-Vecîz fî Uṣûli’l-Fıḳh, Müessetü’r-Risale Naşirun.