TARIMIN MÜZEDE YANKILANAN SESİ: PEŞTE ZİRAAT MÜZESİ’NİN İLHAM VE MİRASI

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 82, 363 - 390, 27.06.2024

Halim Demiryürek , Refik Arıkan

https://doi.org/10.56694/karadearas.1483909

Öz

1896 yılında, Macarların Orta Avrupa’daki bin yıllık tarihini ve medeniyetlerinin ulaştığı ileri düzeyi kutlamak amacıyla düzenlenen büyük sergi, Peşte Ziraat Müzesi’nin kurulmasına esin kaynağı olmuştur. Bu etkinlik, ziraî koleksiyonların korunması ve sergilenmesi gerekliliğini ortaya koymuş, bu da müzenin tarımsal ürünler ve teknolojileri sergileme, halkı ve tarımcıları bilgilendirme görevini şekillendirmiştir. Müze, tarımın modernizasyonuna katkı sağlayarak zirai bilgi akışını desteklemiştir. Bu süreç, Macaristan’ın tarımsal kapasitelerini global düzeyde tanıtmasına ve tarım pratiklerinin geliştirilmesine yardımcı olmuştur.
Söz konusu müze, zirai yenilik arayışında olan Osmanlı Devleti’nin dikkatini de çekmiştir. Osmanlı Devleti, çeşitli iklim koşulları ve geniş arazilere sahip olduğu için zengin bir zirai üretim potansiyeline sahipti. Dönemin yenilikçi eğitim politikaları, tarımsal ürünlerin ve sanayi mallarının sistematik bir şekilde kaydedilmesini öne çıkarmıştır. Bu ihtiyaç doğrultusunda, Halkalı Ziraat Okulu bünyesindeki Ziraat Müzesi’nin düzenlenmesine karar verilmiştir. Bu önemli görev, okulun iktisat muallimi Mehmed Ali Bey’e tevdi edilmiş ve müzenin yeniden yapılandırılma sürecinde Peşte Ziraat Müzesi, referans noktası olarak belirlenmiştir.
1918 yılı yazında, Mehmed Ali Bey’in Breslav ve Budapeşte’ye gerçekleştirdiği seyahatler, bilimsel ve kültürel etkileşimler açısından zengin bir deneyim sunmuş ve Osmanlı tarım ve ticaret erbabının üretimlerinin uluslararası sergilerde temsil edilmesine olanak tanımıştır. Seyahat hazırlıkları sırasında yapılan dikkatli planlamalar ve belgelendirmeler, bu görevin başarılı bir şekilde yürütülmesini sağlamıştır. Mehmed Ali Bey’e verilen diplomatik pasaport, karşılaşılan bürokratik engelleri aşmada kolaylıklar sağlamıştır.
Mehmed Ali Bey, bu süreçte hem tecrübeli hem de yenilikçi bir eğitimci olarak yeteneklerini ortaya koymuştur. Bu makalede, Mehmed Ali Bey tarafından kaleme alınan kapsamlı raporun ışığında, Peşte Ziraat Müzesi’nin kuruluş süreci, sergilediği özellikler ve tarımsal bilgi birikimine katkıları detaylı bir biçimde ele alınacaktır. Araştırmanın öncelikli amacı, müzenin tarihini, içeriğini ve mirasını titizlikle incelemektir.

Anahtar Kelimeler

Ziraat Müzesi, Peşte, Osmanlı

Kaynakça

• AKMEHMET, K. T. (2012). “Müze Eğitimi: okul Programları”. Müze Biliminin ABC’si. Ed. Nevra Ertürk, Hanzade Uralman. İstanbul: Ege Yayınları.
• APAYDIN, A., SALAR, Ö. F. (2020). İstanbul’un 100 Müzesi. İstanbul: İBB Kültür Yayınları.
• BALASSA, I. (1969). “Agricultural Museum, Budapest”. Museum, Vol. XXII, No: 1.
• BALASSA, I., SZABO, L. (1983). “The Hungarian Agricultural Museum, Its National Role”. Mu-seum, Vol. XXXV, No: 4.
• BAYTAR, İ. (2017). “Kimlik Bilincinin Oluşumu ve Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Müzeciliği”. Milli Saraylar Sanat- Tarih-Mimarlık Dergisi, S. 16.
• BOA, BEO., 4547/339463. (Babıali Evrak Odası Evrakı)
• BOA, DH.EUM.SSM., 26/43. (Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Seyrüsefer Kalemi)
• BOA, DH.EUM.SSM., 26/56. (Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Seyrüsefer Kalemi)
• BOA, DH.EUM.SSM., 26/68. (Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Seyrüsefer Kalemi)
• CEPHANECİGİL, G. (2016). “Osmanlı Dönemi İstanbul Müzeleri”. Büyük İstanbul Tarihi, C.7.
• ÇEŞME, V. (2014). “Halkalı Ziraat Mektebi: Eğitimi, Eğitimci Kadrosu, Örnek Çiftliği ve Yayın-ları”. Osmanlı Bilimi Araştırmaları Dergisi, S. XVI/I.
• GÖZÜM, Ü. Y. (Ed.) (2002). Türkiye Müzeleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Guide To The Royal Hungarian Agricultural Museum, Print By The Pallas Company, Budapest.
• HİSAR, A. Ş. (2010). Türk Müzeciliği. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• KADIOĞLU, S. (2016). “Halkalı Ziraat Mekteb-i Âlîsi”. Büyük İstanbul Tarihi, C.9.
• MATOLCSI, J. (1967). “The Hungarian Agriculture Museum, Budapest”. Museum, Vol. XX, No: 3.
• MUŞMAL, H. (2009). Osmanlı Devleti’nin Eski Eser Politikası. Konya: Kömen Yayınları.
• NAZIR, B. (2010). “Osmanlı Devleti’nde Müzeciliğin Doğuşu ve Dersaadet Numunehane-i Os-mani”. History Studies, Vol. 2/1.
• ONUR, B. (2012). Çağdaş Müze Eğitim ve Gelişim. Ankara: İmge Kitapevi.
• ÖNDER, M. (1999). Türkiye Müzeleri. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• ÖZRİLİ, Y., BAŞAK, O. (2021). “Hafıza Odası Müzeler ve Kültürel Kimlik”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.26.
• SHAW, W. M. K. (2004). Osmanlı Müzeciliği. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ticaret ve Ziraat Nezareti Mecmuası (1332). “Peşte ve Sofya Ziraat Müzeleri hakkında Halkalı Ziraat Mekteb-i Âlisi Ulûm-ı İktisadiyye Muallimi Mehmed Ali Bey’in raporu”. S.61-63.
• TORUK, İ. (2013). Halkalı Ziraat Mektebi (1892-1928). İstanbul: Marmara Üniversitesi Türki-yat Araştırmaları Enstitüsü Türk tarihi Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim dalı. (Ya-yımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
• YILDIRIM, M. A. (2013). “Halkalı Ziraat Mektebi’nin Açılış Sürecine Dair Bazı Mülahazalar ve Amasyan Efendi’nin Layihası”. Tarih Araştırmaları Dergisi, C.32.
• YILDIZ, Ö. (2012). “Halkalı Ziraat Mektebi’nin Tarihçesi”. JASS International Journal of Social Science, Vol. 5, Issue 4.