1946 ve 1950 Seçimleri: Siyaset, Bürokrasi, Propaganda ve Demokrasiye Geçiş Eğilimleri

Year 2021, Volume: 9 Issue: 1, 119 - 142, 13.04.2021

Pervin Demirci

Abstract

Türkiye’de çok partili siyasi hayata geçebilmek için ilk deneme sayılan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kapanması üzerine, hemen ardından hem Cumhuriyet Halk Fırkası’na karşı giderek artan muhalefeti bir çatı altına toplamak hem de batılıların Türkiye’deki tek parti iktidarına yönelik eleştirilerini ortadan kaldırabilmek için Türk siyasi hayatının ikinci muhalefet partisi olan Serbest Cumhuriyet Fırkası kurulmuştur. Ancak çok partili hayata halkın hazır olmadığı görülmüş ve bu parti de kendisini feshetmiştir. Böylelikle Atatürk’ün kurmuş olduğu Cumhuriyete uygun olarak hayata geçirmeyi planladığı, demokrasinin vazgeçilmez unsuru olan çok partili hayata geçiş uygulamaları başarısızlıkla neticelenmiştir. Görülmüştür ki genç Türkiye Cumhuriyeti’nde henüz taşlar yerine oturmamış, halkın yeni rejime uyum süreci tamamlanmamıştır. Mevcut koşulların elverişli olmaması Demokrasinin ülkemize daha geç gelmesi sonucunu doğurmuştur.
Ta ki 1946 yılına kadar Türkiye tek partili bir sistemle yönetilmiştir. Ancak II. Dünya savaşı sonrasında ülkede iç ve dış unsurların etkisiyle demokrasi gereksinimi ortaya çıkmış ve CHP hükümeti bu taleplere karşılık verme durumunda kalmıştır.1946 yılına dek tek parti egemenliğinde yönetilen halk artık bu durumdan rahatsızlık duymaya başlamışlardır. . Ayrıca oluşan parti içi muhalefet gün geçtikçe sertleşmiş, muhalif milletvekilleri kendilerine yeni bir yol çizme planları yapmaya başlamışlardır. Mevcut Başbakan İsmet İnönü, her ne kadar çok partili hayata geçiş için gönüllü olmasa da ülkenin Demokrasiye olan ihtiyacı karşısında kayıtsız kalamamıştır. Ayrıca bu konun ile ilgili yabancı ülkelerin de Türkiye’de çok partili siyasi yaşama geçilmesinin zaruri bir ihtiyaç olması yönündeki görüşleri de bu adımı atmasını kaçınılmaz hale getirmiştir. CHP’nin toprak reformu ile ilgili yasa tasarısına şiddetle karşı çıkan Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü , “Dörtlü Takrir” krizi ile partilerinden istifa etmişler ve 7 Ocak 1946 yılında demokrat Partiyi kurmuşlardır. Demokrasiye geçişin ilk adımı olarak 1946 yılında yapılan seçimlere henüz kurulmuş olan Milli Kalkınma Partisi, CHP’den ayrılan Celal Bayar ve beraberindekiler tarafından kurulan Demokrat Parti katılmışlardır.
Çalışmamızda, sancılı çok partili hayata geçiş süreci, Demokrasimizin ilk sınavı olan 1946 seçimleri ve bu seçimleri ile halkın ilk defa kendi özgür iradesiyle oy kullandıkları, gerçek manasıyla Demokrasinin vücut bulduğu 1950 seçimleri, bu iki seçimin ülke genelinde yansımaları, halk üzerindeki etkileri, rekabetin ortaya çıkışı ile birlikte siyasi partilerin seçim hazırlıkları ve propaganda gereksinimleri ve uyguladıkları yöntemler ele alınacak ayrıca her iki seçim, uygulanış yöntemleri , mevcut sonuçları, seçim hazırlıkları ve partilerin propaganda yöntemleri bakımından mukayese edilecektir. Amacımız, Demokrasinin ülkemizde geçirdiği sancılı, zor süreci ve Demokrasinin yerleşmesi için verilen mücadeleleri okuyucuya aktarmaktır.

Keywords

Demokrasi, , Çok Partili Hayat, Demokrat Parti, Cumhuriyet Halk Partisi, SEçim

Supporting Institution

-

Project Number

-

References

• AHMAD Feroz ,Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945-1980) ,Hil Yayıncılık 1996, s.13-145.
• AKANDERE Osm an , “1946 Seçimleri ve Sonuçları Üzerinde İktidar ve Muhalefet Partileri Arasında Yapılan Tartışmalar I” , ATAM Dergisi, Cilt: XX , Sayı: 75, s .467-463.
• AKANDERE Osman , “1946 Seçimleri ve Sonuçları Üzerinde İktidar ve Muhalefet Partileri Arasında Yapılan Tartışmalar II”, ATAM Dergisi, Cilt: XXVI , Sayı:76, 2010, s.1-26.
• AKKAYA Bülent , “İç ve Dış Gelişmeler Çerçevesinde Çok Partili Hayata Geçiş ve 1946 Seçimleri”,Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl:1, Cilt:1, Sayı: 2, s.43-61.
• ALBAYRAK Mustafa, “Türkiye’de Demokrasiye Geçiş Yılları ve Demokratikleşme Sürecinin İlk 10 Yılı”, Ankara Baroları Dergisi , Yıl 2014 , Sayı: 1, s.297-312.
• ATEŞ Yakup, Çok Partili Hayata Geçiş (1923-1938) , İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Siyasal Hayatında Temel Sorunlar Dersi Semineri, İstanbul 2017, s.1-16.
• BABAOĞLU Resul, “ İngiliz Belgelerinde Türkiye’nin Demokrasiye Geçiş Yılları: Demokrat Partinin Kuruluşu ve 1946 Seçimleri “ , Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , Yıl:2017, Sayı:10 ,s.371-402.
• BAKAN Selahaddin, ÖZDEMİR Hakan , “Türkiye’de 1946-1960 Dönemi İktidar –Muhalefet İlişkileri: Cumhuriyet Halk Partisi(CHP) Demokrat Parti(DP)’ye Karşı” ,Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Yıl:2013 , Cilt:14,Sayı :1 ,s.373-396.
• BEHÜR Çağatay, “14 Mayıs 1950 Seçimlerinde CHP ve DP’nin Seçim Kampanyalarının Ana Hatları”, Selçuk Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Edebiyat Dergisi, Yıl:2007, Sayı: 17, s.61-75.
• BERBER GEDİKLİ Şarika, “ Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinde Sivil Hükümet Darbesi: CHP’de 35’ler Vakası “, Akademik Bakış Dergisi , Yıl:2012, Cilt: 6, Sayı:11, s.131- 150.
• BURGAÇ Murat, “1946 Seçimlerinde Propaganda”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi , Cilt: XIII , Sayı: 26, s.163-184.
• ÇELEBİ Onur, “Türkiye’de Demokrasinin Sancılı Doğumu :1946 Seçimleri”, Turkish Studies Dergisi , Cilt : 10, Sayı : 1, Yıl: 2015, s.251-272.
• ÇOLAK Filiz, “Türk Siyasi Tarihinde Beyaz İhtilal : 14 Mayıs 1950 Seçimleri(İzmir Örneği) “, Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi , Yıl:2008, Sayı:6 , s.95-108.
• KARADENİZ Yeşim, “Çok Partili Siyasal Hayatın Dönüm Noktası: 1950 Seçimleri”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl:8, Cilt :8, Sayı: 16, Güz 2018, s.637-648. KARPAT Kemal H. , Türk Demokrasi Tarihi Sosyal,Kültürel ,Ekonomik Temeller ,Timaş Yayınları 2017,s.223-328.
• KAŞTAN Yüksel , “ Türkiye’de Tek Partili Dönemden Çok Partili Döneme Geçişte CHP’NİN Yönetim Anlayışındaki Gelişmeler (1938-1950)”,
• KAYIŞ Yasin ,” 1946 Belediye Seçimleri ve Basın “, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi , Yıl:2008, Cilt:7 ,Sayı:15-16, s.397-919.
• KÖSE İsmail, “Çok Partili Siyasi Hayat, Partilerin Seçim Beyannamesi ve Propaganda Görselleri”, İletişim ve Diplomasi Dergisi, Cilt:17, Sayı: 33, 2014, s.155-186.
• ÖRMECİ Ozan, “Türkiye’nin Çok Partili sisteme Geçişi”, erişim:13/05/2019,
• TURAN Murat , “Batı Anadolu’da “Hürriyet Meydan Savaşı ”: Manisa Örneğinde 1946-1950 Seçimleri “ ,Uluslar arası Sosyal Araştırmalar Dergisi , C ilt:7 ,Sayı :29 ,s.782-795. TURP Muharrem , “ Türkiye’nin Demokratikleşme Sürecinde Bir Mihenk Taşı : Basında 1950 Seçimleri “, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi , Yıl:2018, Cilt:8, Sayı:37 ,s.677-714.
• UYAR Hakkı, “1950 Seçimleri Üzerine Bir Analiz Denemesi”, Uluslar Arası Türkiye Cumhuriyeti Sempozyumu, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta, 20-22 Ekim 2008, s.1-19.
• YEŞİL Ahmet, Türkiye’de Çok Partili Siyasi Hayata Geçiş, Kültür Bakanlığı Yayınları 1988, s.1-229.
• YILDIRMAZ Sinan, “1950 Seçimleri ve Propaganda” ,İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Dergisi , Yakın Dönem Tarihi Araştırmaları , Sayı: 6, Yıl: 3/2004, s.131-156.
• YILMAZ Ensar ,”1946 Seçimlerinde Öne Çıkan Bazı Hususlar “Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal bilimler Araştırmaları Dergisi ,Yıl:2010 ,Cilt:1, Sayı:1 ,s.177-188.
• ALP Barış , Demokrat Parti (DP)’nin Muhalefet, İktidar ve Çöküş Yılları (1946-1960) ,Aksaray Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü ,Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi,Aksaray 2019, s.7-155.
• ASLAN Emel, Türkiye’nin İç Siyasetinde Demokrat Parti, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi , Kırşehir 2014, s.1-147.
• BÜYÜKTOLU Recep, Milletvekili Genel Seçimlerinde Demokrat Partinin Seçim Propagandaları (1946-1957) ,Çankırı Karatekin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Çankırı 2017, s.44-243.
• ÇIPLAK İsa Tolga ,Demokrat Parti Döneminde Aleviler ve Bektaşilerin Siyasi ve Sosyo -Kültürel Faaliyetleri(1950-1960), Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü ,Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi , Balıkesir 2017 ,s.41-84.
• DENİZ Didem, 1950 Seçimleri Demokrat Parti İzmir Propagandası , Dokuz Eylül Üniversitesi ,Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2006, s.5-140.
• GÜRSEL Seda, Çok Partili Hayata Geçişte ve Demokrat Parti Döneminde Elazığ’da Siyasi Hayat ve Şahsiyetler (1945-1960), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü , Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi , Elazığ 2018, s.4-36.
• KAÇAR Mustafa Seçkin , Çok Partili Siyasi Hayata Geçiş ve Demokrat Parti İktidarı , Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi , Aksaray 2019, s.19-53.
• ÖZDEMİR Abbdulkadir, Türkiye’de Çok Partili Dönemde Seçim Sistemleri ve Siyasal İktidar, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 2014, s.1-122.