Çaycuma (Zonguldak) Cotton Weavings

Year 2025, Volume: 18 Issue: 3, 1499 - 1531

Ferah Şavkar

https://doi.org/10.35674/kent.1493181

Abstract

The handicrafts, with a profound history and rich diversity, stand as significant documents of material culture. The handicrafts of a society provide sharp insights into understanding that society. Among the array of handicrafts in Anatolia, weaving stands out as one of the continuing traditions. Similar to many cities in Anatolia, Zonguldak, along with its natural riches, harbors numerous local and cultural values. Çaycuma, one of Zonguldak's districts, is renowned for its cotton cloth weaving, a tradition dating back to ancient times but facing a declining production trend. These cloths, woven as bezayağı with purchased cotton threads, met almost all the textile needs of the local people. However, with advancements in the textile industry, the availability of labor-free and inexpensive textiles led to a significant decline in traditional weaving. Until 2015, no weaving was practiced for about 30 years, and existing looms were dismantled and destroyed. In 2015, a workshop was opened within the Public Education Center and weaving continues.
This research aims to explore the technical characteristics and production stages of cotton cloth weaving in Zonguldak's Çaycuma district. The study includes photographs of cotton fabric textiles identified during field research, provided alongside informational forms.

Keywords

Zonguldak, Çaycuma, weaving, cotton fabric, Pelemet cloth

Çaycuma (Zonguldak) Pamuklu Dokumaları

Abstract

Köklü bir geçmişi ve zengin çeşitliliği olan el sanatları, maddi kültürün en önemli belgelerindendir. Bir kentin el sanatları o toplumu tanıma konusunda oldukça keskin veriler sunmaktadır. El sanatları çeşitliliğine sahip Anadolu’da, devam ettirilmekte olan el sanatlarından biri de dokumacılıktır. Anadolu’daki hemen tüm kentlerde olduğu gibi Zonguldak’ta, birçok doğal zenginliğinin yanında, yöresel ve kültürel pek çok değere sahiptir. Zonguldak’ın ilçelerinden biri olan Çaycuma, geçmişi oldukça eski dönemlere dayanan ancak giderek üretimi azalan pamuklu bez dokumacılığı ile bilinmektedir. Hazır olarak satın alınan pamuk iplikleriyle bezayağı olarak dokunan bu bezler yöre halkının neredeyse tüm tekstil ihtiyacını karşılamıştır. Ancak dokuma sanayindeki gelişmeler sonucu emeksiz ve ucuz bir şekilde ulaşılan tekstiller sebebiyle geleneksel dokumacılık oldukça azalmıştır. 2015 yılına gelene kadar yaklaşık 30 yıl hiç dokuma yapılmamış, var olan tezgahlar parçalanarak yakılmıştır. 2015 yılında ise Halk Eğitim Merkezi bünyesinde atölye açılarak dokumacılık sürdürülmektedir.
Bu araştırmanın amacı, Zonguldak Çaycuma ilçesi pamuklu bez dokumasının teknik özelliklerini ve üretim aşamalarını tanımaktır. Çalışma da alan araştırmasında tespit edilen pamuklu bez dokumaların fotoğrafları da bilgi formuyla verilmiştir.

Keywords

Pelemet bezi, Zonguldak, Çaycuma, dokuma, pamuklu dokuma

References

• Barışta, H. Ö. (1999). Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Türk İşlemeleri. Ankara: T.T.K. Basımevi.
• Başaran, F. N. (2014). Bayburt Yöresinde Geleneksel “Ehram Dokumacılığı” Üretim Teknikleri, Motif ve Kompozisyon Özellikleri. Millî Folklor, 26(104).
• BCA (1946). CHP Zonguldak il kongre tutanağının genel sekreterliğe gönderildiği rapor. Ankara: Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 14.12.1946.
• Çubukçu Ünay, N. (2019). Dokuma Kumaşlarda Değişkenlere Bağlı Olarak Örgülerin Doku Etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi.
• Ergüder, A. A. (2012). Erzurum ve Bayburt Ehramları. 1. Uluslararası Moda ve Tekstil Tasarımı Sempozyumu.
• Koçu, R. E. (1967). Türk Giyim, Kuşam ve Süslenme Sözlüğü. Ankara: Sümerbank Kültür Yayınları, Başnur Matbaası.
• Şahin, Y. (2017). Yaşayan Bir El Sanatı; Zonguldak İşlemeleri ve Düşündürdükleri. SOBİDER Sosyal Bilimler Dergisi, 12.
• Şavkar, F. (2023). Zonguldak Keten Bezi Dokumacılığı ve Yorumsal Dokumalar. Yayınlanmamış sanatta yeterlik tezi. Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
• Turan A., Baykasoğlu N. (2018). Beypazarı’nda Bir Dokuma Ustası İsmail Yanık. Kalemişi Dergisi, 6(12).