Anti-Communism Construction in Zafer Newspaper: An Examination of the Contents of 1951 Detention

Year 2024, Issue: 13, 131 - 152, 30.12.2024

Ömer Faruk Yücel

https://doi.org/10.56676/kiad.1544283

Abstract

This study examines the stance of the Zafer newspaper, recognized for its alignment with the Democratic Party (DP) government, within the political context of the era. As a significant publication of the DP period, Zafer aimed to serve as a governmental mouthpiece, reflecting the administration's perspective on political, social, and economic developments from 1950 to 1960. Throughout the Cold War, Turkey's foreign policy, favoring alignment with the Western Bloc, received substantial backing from the Turkish press. Western Bloc-centered moves such as Marshall Aid, the Truman Doctrine, and Turkey's entry into the North Atlantic Treaty Organization (NATO) were confirmed by both the government and the opposition. In the political conditions of the period, the anti-communism politics adopted by Western states, especially the USA, was also generally accepted by the press in this period. Zafer newspaper was one of the important publications that represented the anti-communism language used by the government in this period. This study assessed the political stance that Zafer newspaper aimed to establish through its coverage of the "1951 Detention" arrests and subsequent amendments to the Turkish Penal Code. The newspaper supported the policies of the DP through its writers and the news it produced on this topic and took a drastic attitude against the Eastern Bloc and leftist movements. This study aims to elucidate the Zafer newspaper's stance about the 1951 detentions, based on data obtained via archival research of issues issued over 66 days following the commencement of the arrests. This study, employing the case study method, explored how the Zafer newspaper framed anti-communism in its specific event coverage.

Keywords

Zafer Newspaper, anticommunism, press, politics

Zafer Gazetesinde Antikomünizm İnşası: 1951 Tevkifatı İçerikleri Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Bu çalışma, Demokrat Parti (DP) iktidarına yakınlığı ile bilinen Zafer gazetesinin devrin politik iklimi içerisinde nasıl bir konuma sahip olduğunu ele almaktadır. Zafer gazetesi, DP döneminin önemli gazetelerinden biri olarak 1950-1960 devrinde gerçekleşen siyasî, sosyal ve ekonomik olaylara bakış açısıyla iktidarın sesi olmaya çalışmıştır. Türkiye’nin Batı Bloku’nda yer almayı tercih ettiği Soğuk Savaş yılları içinde benimsediği dış politika anlayışı, Türk basınının önemli bir çoğunluğu tarafından desteklenmiştir. Marshall Yardımı ve Truman Doktrini, Türkiye’nin Kuzey Atlantik Paktı’na (NATO) giriş süreci gibi Batı Bloku merkezli hamleleri gerek iktidar gerekse muhalefet tarafından onaylanmıştır. Devrin siyasî şartları içinde başta ABD olmak üzere Batılı devletlerin benimsediği antikomünizm siyaseti de yine bu devirde basın tarafından genel olarak kabul görmüştür. Sol yayınların ve siyasî girişimlerin yasadışı kabul edildiği bu devirde basın, bu tür faaliyetleri Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) ile ilişkilendirmiş, dolayısıyla Doğu Bloku’nun bir parçası olarak görmüştür. Zafer gazetesi, iktidarın bu devirde kullandığı antikomünizm dilini basında temsil eden önemli yayınlardan birisi olmuştur. Bu çalışmada Zafer gazetesinin ürettiği içerikler yoluyla nasıl bir politik konum inşa etmeye çalıştığı “1951 Tevkifatı” olarak bilinen tutuklamalar ve ardından Türk Ceza Kanunu’ndaki değişikliklere yönelik içerikleri üzerinden değerlendirilmiştir. Gazete, gerek yazarları tarafından gerekse bu konuya ilişkin ürettiği haberleriyle DP’nin politikalarını desteklemiş; Doğu Bloku ve sol akımlara karşı sert bir tavır takınmıştır. Çalışmada Zafer gazetesinin 1951 Tevkifatına yönelik tutumu, tutuklamaların başlangıcından itibaren 66 gün boyunca neşredilen nüshalarının arşiv taraması yoluyla elde edilen veriler ışığında ortaya konmaya çalışılmıştır. Vaka çalışması yöntemiyle hazırlanan çalışmada Zafer gazetesinin örnek olaya ilişkin tespit edilen içeriklerinde antikomünizm inşasını nasıl gerçekleştirdiği belirlenmeye çalışılmıştır.

Keywords

Zafer gazetesi, antikomünizm, basın, siyaset

References

• 1951 TKP (Türkiye Komünist Partisi) Tevkifatı Esbab-ı Mucibeli Hüküm. (2000). BDS Yayınları.
• Bayrak, M. O. (1994). Türkiye’de gazeteler ve dergiler sözlüğü (1831-1993). İstanbul: Küll Yayınları.
• Bendaş, K. (2022). Demokrat Parti döneminde kalkınma söylemi ve Zafer gazetesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Birdişli, F. (2010). Birleşmiş Milletler’in (BM) uluslararası sorunları önleyebilme yeteneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(11), s.172-182.
• Boratav, K. (2012). Türkiye iktisat tarihi (16. Baskıbasım). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Bulut, S. (2007). Hürriyet gazetesi: 1948-1953 döneminin yayın politikası. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bbilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bulut, S. (2008). Sovyet tehdidine karşı güvenlik arayışları: I. ve II. Menderes hükümetlerinin (1950-1954) NATO üyeliği ve Balkan politikası. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 11(41), 35-61.
• Çakır, H., ve Yavalar, D. E. (2017). Demokrat parti iktidarı ve basın. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(3), 257-270.
• Doster, B. (2012). Türkiye’de NATO karşıtlığının tarihsel ve siyasal kökenleri. Ortadoğu Analiz, 4(40), 31-41.
• Doyran M. (2022, Ekim). Demokrat Parti dönemi Türk dış politikasının Türk basınına yansımaları. (1950-1955). XIX. Türk Tarih Kongresinde sunulan bildiri. T.C. Turizm Bakanlığı Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Dülger, B. (1951a, 7 Kasım). Türk Komünist Partisi. Zafer, s. 2.
• Dülger, B. (1951b, 18 Kasım). Komünizme karşı savaşırken. Zafer, s. 2.
• Erdem, B. G. (2011). Soğuk Savaş düzeninde Milliyet gazetesi ve Abdi İpekçi’nin gazetecilik anlayışının değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Eroğul, C. (2003). Demokrat Parti tarihi ve ideolojisi (4. Baskıbasım). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Ertem, B. (2009). Türkiye-ABD İlişkilerinde Truman Doktrini ve Marshall Planı. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(21), 377-397.
• Fenik, M. F. (1951a, 16 Kasım). Kızıl yılanın kafası ezilecektir! Zafer, s. 1, 4.
• Fenik, M. F. (1951b, 18 Kasım). Meşru bir müdafaa hâlindeyiz! Zafer, s. 1, 4.
• Fenik, M. F. (1951c, 15 Kasım). Sovyetlere verilen cevabımız. Zafer, s. 1, 4.
• Fenik, M. F. (1951d, 22 Kasım). Bir millî selâmet kanunu. Zafer, s. 1, 4.
• Fenik, M. F. (1951e, 26 Aralık). Millî politika böyle mi yapılır? Zafer, s. 1, 4.
• Fenik, M. F. (1951f, 28 Aralık). Ortadoğu’da kızıl tahrikçiler. Zafer, s. 1, 4.
• Fidel, R. (1984). The case study method: A case study. Library and Information Science Research, 6(3), 273-288.
• Gastearsivi.com (2024, 6 Ağustos). Zafer Gazetesi Arşivi. Erişim adresi: https://www.gastearsivi.com/gazete/zafer/1949-04-30/1
• Kabacalı, A. (1983). Türkiye’de basın sansürü. Cumhuriyet dönemi Türkiye ansiklopedisi (4. Cilt), s. 959-966. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karpat, K. H. (2007). Türkiye’de siyasal sistemin evrimi: 1876-1980. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Kaya, A. E. E. (2010, Ekim). Demokrat Parti döneminde basın iktidar ilişkileri: Cumhuriyet, Ulus, Zafer gazeteleri üzerine bir inceleme. Tercüman-ı Ahval’in 150. Yılında İstanbul’da Fikir Gazeteciliği Sempozyumunda sunulan bildiri, İstanbul Üniversitesi, İstanbul. Erişim Adresi: https://www.academia.edu/30965541/Terc%C3%BCman_%C4%B1_Ahval_in_150_Y%C4%B1l%C4%B1nda_%C4%B0stanbul_da_Fikir_Gazetecili%C4%9Fi_Sempozyumu_21_22_Ekim_2010_Bildiri_Kitab%C4%B1
• Kocaoğlu, C. T. (2021). Soğuk Savaş sürecinde komünizme karşı Türkiye’nin uluslararası güvenlik ve savunma iş birlikleri kurma çabaları: Balkan Paktı ve İttifakı. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 17(37), 1-38.
• Koloğlu, O. (2006). Osmanlı’dan 21. yüzyıla basın tarihi. İstanbul: Pozitif Yayınları.
• Oral, F. S. (1973). Cumhuriyet basın tarihi 1923-1973. Ankara: Sanayi-i Nefise Matbaası.
• Önenerk, Ö. (2016, Mayıs). Zafer Gazetesi’nde yer alan tefrika romanlar ve kimlik inşası: batılılaşma, antikomünizm, antifaşizm. V. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresinde sunulan bildiri. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/335233809_Zafer_Gazetesi'nde_Yer_Alan_Tefrika_Romanlar_ve_Kimlik_Insasi_Batililasma_Antikomunizm_Antifasizm
• Öngören, F. (1998). Cumhuriyet’in 75. yılında Türk mizahı ve hicvi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özbilek, Ö. A. (2023). II. Dünya Savaşı sonrası Türk-Sovyet ilişkilerinin gerilmesi ve anti-komünizm (1945-1950). Sakarya Üniversitesi Türk Akademi Dergisi, 2(1), 23-47.
• Özdemir, E. ve Şendil, A. F. (2016). Soğuk Savaş dönemi algı ile gerçek arasında bir imge olarak Türk solu; Demokrat Parti’nin sol hareketlere yaklaşımı. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 12(23), 337-368.
• Öztürk, O. (2007). Demokrat Parti dönemi basın rejimi ve Zafer Gazetesi (1957-1960) Ulus Gazetesi ile karşılaştırmalı bir inceleme. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Soysal, İ. (1991). 1955 Bağdat Paktı. Belleten, 55(212), 179-238.
• Stake, R. E. (1978). The case study method in social inquiry. Educational Researcher, 7(2), 5-8.
• Şapolyo, E. B. (1969). Türk gazetecilik tarihi ve her yönü ile basın. Ankara: Güven Matbaası.
• Tokmakçıoğlu, E. (2011). Türk basın tarihi. Ankara: İsim Yayınları.
• Topuz, H. (1973). 100 soruda Türk basın tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Topuz, H. (2003). Türk basın tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yıldız, N. (1996). Demokrat Parti iktidarı (1950-1960) ve basın., Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 51(1), s.481-505.
• Zafer. (1951, 31 Ekim). İstanbul’da büyük bir komünist şebekesi meydana çıkarıldı. Zafer, s. 1.
• Zafer. (1951, 2 Kasım). Komünist tahkikatı ilerliyor. Zafer, s. 1, 5.
• Zafer. (1951, 3 Kasım). Komünist sanıkları. Zafer, s. 1.
• Zafer. (1951, 4 Kasım). Kızıl sanıklar nasıl ele geçti. Zafer, s. 1.
• Zafer. (1951a, 5 Kasım). İstanbul’daki kızıl şebekenin mahiyeti. Zafer, s. 1, 4.
• Zafer. (1951b, 5 Kasım). İran’da kızıl tahriki. Zafer, s. 1, 4.
• Zafer. (1951, 10 Kasım). Atatürk ve siyasî dehası. Zafer, s. 5, 7.
• Zafer. (1951a, 16 Kasım). Nazım Hikmet ifşa ediyor. Zafer, s. 1, 4.
• Zafer. (1951b, 16 Kasım). Yurtta kızılları ezecek tasarı. Zafer, s. 1, 3.
• Zafer. (1951, 17 Kasım). Millî bünyeyi takviye edici tasarı görüşüldü. Zafer, s. 1, 4.
• Zafer. (1951, 22 Kasım). Meclis’in dünkü mühim oturumu. Zafer, s. 1, 4.
• Zafer. (1951, 24 Kasım). Komünizme hayat hakkı yoktur. Zafer, s. 1, 4.
• Zafer. (1951, 25 Kasım). Fuad Köprülü’nün Paris’te yaptığı mühim beyanat. Zafer, s. 1.
• Zafer. (1951, 26 Kasım). Dünya Sulhu ve Dış Politikamız. Zafer, s. 1.
• Zafer. (1951, 28 Kasım). Komünist elebaşlarına ölüm cezası. Zafer, s. 1, 4.
• Zafer. (1951, 29 Kasım). Komünist liderlerin idamı kabul edildi. Zafer, s. 1, 4.
• Zafer. (1951, 1 Aralık). Komünizmle savaş tasarısı müzakeresi. Zafer, s. 1, 4.
• Zafer. (1951, 4 Aralık). Türk Ceza Kanunu tadil edildi. Zafer, s. 1, 4.
• Zafer. (1951, 25 Aralık). Ortadoğu’da komünist tehlikesi ve Türkiye. Zafer, s. 1, 4.