Aydınlanma, Karşı Aydınlanma ve Karşı Devrim Kavramlarına Kısa Bir Bakış

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 79 - 89, 31.12.2019

Fikret Çelik , Hayati Özgür

Öz

Aydınlanma düşüncesi, Avrupa’nın modernleşme serüveninde bir kırılmayı ifade eder. Ortaçağ’ın son dönemlerine dek götürülen, Rönesans’ın izinde toplumsal dinamiklerin dönüşümü hususunda kayda değer gelişmelere ev sahipliği yapan Avrupa modernleşmesinin seyri, XVIII. yüzyıla gelindiğinde değişmeye başlar. Aydınlanmanın ayır edici vasfı, XIX.yüzyılda Avrupa’da yaşanan muazzam dönüşümün düşünsel temellerini atmış olmasında zuhur eder. Rönesans’ın açtığı yolda önemli bir ivme kazanan modernleşme olgusu, Aydınlanma ile birlikte köktenci bir hüviyete bürünmüştür. Bu anlamıyla aydınlanma, Avrupa’nın modernleşme serüveninde bir dönüm noktası olma özelliğine haizdir. Aydınlanma’nın birey anlatısı, özgür iradeye yaptığı vurgu ve akla yüklediği misyon, onun moderniteye dönük yüzünü oluşturur ki söz konusu kırılma da bu noktada tezahüre etmektedir.
İsaiah Berlin’in özgün çalışmalarıyla literatüre kazandırdığı ve aydınlanmaya dair farklı bir eleştirel perspektif ortaya koyan “karşı aydınlanma” kavramı önemlidir. Bu söylem ve argümanlardan hareketle Berlin’in aydınlanmaya yöneltilen modern eksenli kimi eleştirileri öncelemesi bakımından büyük bir önem teşkil etmektedir. Karşı aydınlanma kapsamındaki fikirlerin çeşitli ideoloji ve disiplinlerle ilişkilendirilmesinin mümkün oluşu, kavrama dair farklı yaklaşım ve çalışmaların önünü açmaktadır. Karşı devrim olgusu, pratiği önceleyen bir nitelik taşımakta ve bu nedenle kavramsal çerçevesinin oluşturulması önemlidir. Bu cihette genelleyici hükümlerde bulunmak için, tarihte cereyan eden ya da teşebbüs düzeyinde kalan devrimleri incelemek gerekmektedir. Fransız Devrimi, bu noktada tarihidir.

Anahtar Kelimeler

Aydınlanma, Karşı Aydınlanma, Modernleşme, Fransız Devrimi, Akıl

Kaynakça

• Adadağ, Özgür,(2007), Fransız Devriminin Evrenselliği Üzerine, Muhafazakar Düşünce, Yıl:3, Sayı 11, Ankara
• Arendt, Hannah,(2012), Devrim Üzerine, Seçme Eserleri 7,İletişim Yay., İstanbul,
• Barret, William, (2016), İrrasyonel İnsan, Çev: Salih Özer, Hece Yay. ,Ankara
• Beriş, Hamit Emrah, (2016), “Rönesans ve Reform, Yeni Bir dünyanın Eşiğinde” , Siyasi Düşünceler Tarihi, Editörler: Hamit Emrah Beriş-Fatih Duman, Orion Yay., Ankara
• Berlin, İsaiah, (2004), Romantikliğin Kökenleri, Çev: Mete Tunçay, Yapı Kredi Yay., İstanbul
• Berlin, İsaiah,(2008), Kirpi ile Tilki, Seçme Makaleler, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul
• Berlin,İsaiah,(2016), İsaiah Berlin’le Konuşmalar, Söyleşi: Ramin Jahanbegloo, Çev: Zeynel Abidin Kılınç, Yapı Kredi Yay., İstanbul
• Berlin, İsaiah,(2016), Akıntıya Karşı, Fikirler Tarihi Üzerine Bir Deneme, Profil Yay., İstanbul
• Buhr, M.-Schroeder, W.-Barck, K.(y.t), “Aydınlanma Hareketi ve Felsefesi” , Birim Yay.
• Cassirer, Erns, (2007), Aydınlanma Çağının Düşünme Biçimi, Toplumbilim, Sayı 11,Ankara
• Cevizci, Ahmet, (2017), Aydınlanma Felsefesi, Felsefe Tarihi-4, Say Yay., Ankara.
• Ceylan, A.Yılmaz(2007), Edmund Burke’ün Muhafazakar Düşüncesinde “İyi Devrim” “Kötü Devrim” Ayrımı, Muhafazakar Düşünce, Yıl:3, Sayı:11, Ankara
• Çapan, Alişan, (2015), İsaiah Berlin: İki Özgürlük Arasında, On İki Levha Yay., İstanbul
• Çüçen, A. Kadir,(2005), Batı Aydınlanmasının Düşünsel Kökenleri ve Eleştirisi, Prof Dr. Süleyman Hayri Bolay Armağan Kitabı, Gazi Kitabevi, 115-122, Ankara
• Davies, Stephen,(2005), Aydınlanma, Liberal Düşünce, No:37, s.5-10,Ankara
• Doyle, William, (2001), Fransız Devrimi, Kültür Kitaplığı Dost Yay., Ankara
• Duman, Fatih,(2010), Aydınlanma Eleştirisinden Devrim Karşıtlığına, Liberte Yay. , Ankara
• Güngör, Celalettin,(2007), Devrim Üzerine, Muhafazakar Düşünce, Sayı 11,Ankara
• Hampson, Norman, (1991), Aydınlanma Çağı, Çev: Jale Parla, Hürriyet Vakfı Yay.
• İrwing, M. Zeitlin,(1987), Aydınlanma: Felsefi Temeller, Çev: Mustafa Tekin, New Jersey
• Kant, İmmanuel, (2015), Seçilmiş Yazılar, Çev: Nejat Bozkurt, Sentez Yay. , İstanbul
• Kaya, Yalçın,(2010), Aydınlanma Çağı ve Felsefesi, Tiglat Yay., İstanbul
• Kıllıoğlu, İsmail, (2015), Aydınlanma’nın Felsefi Temellerinin Tartışması II, İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Sayı:5, İstanbul
• Köktaş, Mümin,(2016), “Aydınlanma”, Siyasal Düşünceler Tarihi, Editörler: Hamit Emrah Beriş-Fatih Duman, Orion Yay., Ankara
• Parker, David, (2000), Batı’da Devimler ve Devrimci Gelenek, 1560-1991, Çev: Kemal İnal, Dost Yay., Ankara
• Salihoğlu, Hüseyin,(1988), Alman Edebiyatında Fırtına ve Tepki, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 3, ss.199-208
• Timuçin, Afşar, (2007), Aydınlanma Düşüncesi, Toplumbilim, Sayı 11, Ankara
• West, David,(1998), Kıta Avrupa Felsefesine Giriş, Çev: Ahmet Cevizci, Paradigma Yay., İstanbul