İngiliz Genelkurmay Raporuna Göre 1920 Yılında Türkiye’deki Askeri Durum, Direniş ve Muhtemel Barış Antlaşması

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 3, 921 - 933, 31.12.2023

Mustafa Çabuk

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1390095

Öz

Birinci Dünya savaşı sonunda İtilaf devletlerinin galip gelmesiyle birlikte İtilaf Devletleri Mağlup Devletlerle bir takım ateşkes antlaşmaları imzaladılar. Bu bağlamda Osmanlı Devleti ile de Mondros Ateşkes Antlaşmasını imzalayarak Türk topraklarında hızlı bir işgal süreci başlattılar. İtilaf Devletlerinin iki başat gücü olan İngiltere ve Fransa dört yıl süren savaşta çok ağır kayıplar verip askeri olarak yıprandıkları için özellikle de Anadolu’daki işgallerinde taşeron güçler kullanmak istediler. Bu noktada Batı Anadolu’nun ve Trakya’nın işgali için birçok hülyalara sahip olan Yunanistan İngiltere tarafından sahaya sürüldü. Diğer yandan özellikle de Çukurova ve Doğu Anadolu’da Ermeniler işgal kuvvetleri tarafından bir maşa olarak kullanıldı. Ermeniler de bu işgalleri büyük Ermenistan devleti kurma hayallerini gerçekleştirecek bir fırsat olarak gördüler.
Bu işgaller ve akabinde ortaya çıkan zulüm, katliam ve gasplar Türk milletinin yeniden silaha sarılmasına ve Misak-ı Milli sınırları içerisinde bir Türk Devletinin varlığını devam ettirmek için canını, malını her şeyini ortaya koymasına sebep oldu. İngiliz genelkurmayı, 15 Mart 1920 tarihinde hazırladığı raporla, Anadolu’daki direnişi, Türklerin psikolojik ve moral durumunu, İslam dünyası ve Türkler arasındaki iletişimi, Türklere zorla kabul ettirilmeye çalışılan barış antlaşmasını, Türklerin ve Ermeniler başta olmak üzere azınlıkların bu antlaşma karşısındaki tavırlarını İngiltere hükümetine bildirdi.
Bu makalede, İngiliz genelkurmayının 1920 yılında hazırladığı rapordan yola çıkarak Batı Anadolu’daki Yunan işgali, İtilaf Devletlerinin desteğiyle Ermeni nüfusun azınlık olarak yaşadığı Çukurova ve Doğu Anadolu’da Ermeni Devleti kurma çabaları, Türklere zorla kabul ettirilmeye çalışılan barış antlaşmasının şartları, İslam dünyasının işgaller karşısındaki tutumu ele alınıp değerlendirilecektir. Bu inceleme ve değerlendirmeler sonucu 1920 yılı Türkiye’sinin askeri durumu, Anadolu’daki işgallere karşı verilen mücadele, Türk halkının direnişini motive eden psikolojik güç ve Azerbaycan ve Hint Yarımadası’ndaki Müslümanlar başta olmak üzere İslam dünyasının İngiliz sömürge imparatorluğuna verdikleri tepki ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İngiltere, Anadolu, Milli Mücadele, Direniş, Barış

Kaynakça

• Akbıyık, Y. (1999). Milli Mücadelede Güney Cephesi Maraş, Atatürk Araştırma Merkezi.
• Arslanyürek, Y. (2020a). İngilizlerin Maraş’ı İşgali. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, “Millî Mücadele’nin 100. Yılında Kahramanmaraş” Özel Sayısı, 16-42.
• Arslanyürek, Y. (2020b). Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Maraş’taki Ermeni Komitacılar ve Siyasi Faaliyetleri, Ed: İbrahim Solak, Palet Yayınları, 217-242.
• Beyoğlu, S. (2008). Sevr ve Lozan’da Ermeni Sorunu, Gazi Akademik Bakış, 2 (3), 125-138.
• Çakmak, F., (2023). İzmir’in İşgali (15 Mayıs 1919). İçinde Neşe Özden ve Diğerleri (Eds.), Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-I 19. Yüzyılın İkinci Yarısından 20. Yüzyılın Başlarına Kadar Osmanlı Devleti Ve Yeni Türkiye’nin Doğuşu (Modernleşen Türkiye) c. I, (ss. 680-703). Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Dilek, M.S. ve Küçük, E. (1920). San Remo Konferansı’nda İngiltere’nin Ermeni Politikası, Turkish Studies, 7(3), 959-971.
• Eyicil, A., (2023). Güney Cephesi. İçinde Neşe Özden ve Diğerleri (Eds.), Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-I 19. Yüzyılın İkinci Yarısından 20. Yüzyılın Başlarına Kadar Osmanlı Devleti Ve Yeni Türkiye’nin Doğuşu (Modernleşen Türkiye) c. I. (ss.1115-1152). Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Özgiray, A., (1981). "İngiliz Yüksek Komiseri Horace Rumbold’a Göre 1918- 1920 Yıllarında Türkiye", Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, II, 101-153.
• Satan, A.,(2010). İngiliz Yıllık Raporlarında Türkiye (1920), Tarihçi Kitabevi.
• Şahin, H. Hilal, (2019). Osmanlı Devleti İle Hindistan Müslümanlarının Tarihî Bağı ve “Hindistan Hilafet Hareketi”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sonbahar, 24, 731-754.
• Toker, H., (2004). Hindistan Hicret Hareketi, Divan İlmî Araştırmalar Dergisi, 17(2), 147-162.
• Ulusan, Ş. (2009). Şark Meselesinden Sevr’e Türkiye, ÇTTAD, VIII (18-19), 229-256.