Okul Yöneticilerinin Zihinsel İş Yüküne İlişkin Görüşleri

Year 2024, Volume: 21 Issue: 2, 430 - 445, 31.08.2024

Murat Demirkol , Abdulvahap Doğan , Tuncay Yavuz Özdemir

Abstract

Bu araştırmada okul müdürlerinin zihinsel iş yükü algılamaları ile bu zihinsel iş yükünün yaşantılarına etkileri belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden olgubilim(fenomonoloji) deseni kullanılmıştır. Bu nitel çalışmaya Elazığ ilinde farklı okul türlerinde görev yapan 16 okul müdürü katılmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi tekniği kullanılarak analiz edilmiştir. Bulgular analiz edildiğinde; okul müdürleri üzerinde büro işlerinden, personelden, veli ve öğrenci davranışlarından, yürütülmekte olan eğitim ve öğretim faaliyetleri ile sosyal faaliyetlerden, okul bakım onarım işleri ile iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerinden ve ani gelişen görev ve olaylardan kaynaklı zihinsel bir iş yükü algısı olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır. Bu zihinsel iş yükü algılarına çoğunlukla planlama, takip, sorumluluk, karar verme, çatışmaları yönetme ve iletişim gibi yönetsel etkinliklerin etki ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Yine araştırmada elde edilen bulgulara göre birbirleriyle uyumlu, mesleki yeterliliğe sahip ve karşılıklı güven duygusunun hâkim olduğu bir yönetici kadrosunun var olması halinde okuldaki diğer yöneticilerin okul müdürlerinin iş yükünü azalttığı sonuçlarına ulaşılmıştır.

Keywords

Zihinsel iş yükü, Okul müdürü, Mesleki tükenmişlik, İşten ayrılma, Büro işleri

References

• Açıkalın, A. (1998). Toplumsal, kuramsal ve teknik yönleriyle okul yöneticiliği, Ankara: Pegem Yayıncılık
• Aslanargun, E. ve Bozkurt, S. (2012). Okul müdürlerinin okul yönetiminde karşılaştığı sorunlar.Gaziantep University Journal of Social Sciences
• Aydın, A. (2016). Okul müdürlerinin bir haftasına genel bakış, [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir
• Baer, M. D., Dhensa-Kahlon, R. K., Colquitt, J. A., Rodell, J. B., Outlaw, R., & Long, D. M. (2015). Uneasy lies the head that bears the trust: The effects of feeling trusted on emotional exhaustion. Academy of Management Journal, 58(6), 1637-1657.
• Bakioğlu, A. & Demiral, S. (2014). Okul yöneticilerinin belirsizlik durumlarını algılama ve karar verme tarzları. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 38 (38) , 9-36 . https://dergipark.org.tr/en/pub/maruaebd/issue/387/2621 adresinden alınmıştır.
• Balcı, A. (2000). İkibinli yıllarda Türk milli eğitim sisteminin örgütlenmesi ve yönetimi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 6(4), 495-508.
• Baltacı, A. (2017). İş yükü ve performans arasındaki ilişkiler: Ampirik bir araştırma. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 101-121.
• Başaran, İ. E. (1993). Türkiye Eğitim Sistemi. Ankara. Kadıoğlu Matbaası.
• Bruggen, A. (2015), "An empirical investigation of the relationship between workload and performance", Management Decision, Vol. 53 No. 10, pp. 2377-2389. https://doi.org/10.1108/MD-02-2015-0063
• Bolat, O. (2011). İş yükü, iş kontrolü ve tükenmişlik ilişkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25 (2), 87-101. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiibd/issue/2702/35643
• Büyüköztürk, Ş. (2012) Örnekleme Yöntemleri, http://cv.ankara.edu.tr/duzenleme/kisisel/dosyalar /21082015162828.pdf
• Cereci, C. & Çetin, R. B. (2019). İş sağlığı ve güvenliği mevzuatından kaynaklanan sorumluluklarına ilişkin okul müdürü görüşleri. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 6 (2), 151-162 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/cybd/issue/49666/551672
• Cömert, M., (2009). Okul Yöneticilerinin ertelemecilik davranışları, iş yükleri ve kişilik özelliklerine ilişkin algıları, [Doktora Tezi], İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya
• Creswell, J. W. (1998). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five traditions. Thousand Oaks, CA: Sage
• Çelik, M., ve Çıra, A. (2013). Örgütsel vatandaşlık davranışının iş performansı ve işten ayrılma niyeti üzerine etkisinde aşırı iş yükünün aracılık rolü. Ege Akademik Bakış, 13(1), 11-20.
• Çelikten, M. (2001). Okul yöneticilerinin problem çözme becerileri. Eğitim Yönetimi Dergisi, 27,. 297-309
• Çelikten, M. (2004). Bir Okul Müdürünün Günlüğü, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 123-135.
• Çınkır, Ş. (2010). İlköğretim okulu müdürlerinin sorunları: Sorun kaynakları ve destek stratejileri. İlköğretim Online, 9(3).
• Dağdeviren, M., Eraslan, E., & Mustafa, K. U. R. T. (2005). Çalışanların toplam iş yükü seviyelerinin belirlenmesine yönelik bir model ve uygulaması. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 20(4).
• Demirkasımoğlu, N. (2015). Kamu okulu yöneticilerinin iş yükü kaynakları, Sorunları ve Yönetilebilirliği, ss. 345-364. Denzin, N.K. ve Lincoln, Y.S. (1998). The landscape of qualitative research: Theories and issues. Thousand Oaks, CA: Sage Publications
• Eggemeier, F.T., Wilson, G.F., et al. (1991). Workload assessment in multi-task environments. Multiple task performance. D.L. Damos. London, GB, Taylor & Francis, Ltd.: 207-216.
• Erail, S., Erail, D., Çiçek, B., & Yıldırım, T. (2024). Öğretmenlerin tükenmişlik yaşamalarına neden olan okul içi unsurlar. Ulusal Eğitim Dergisi, 4(2), 679-693.
• Gliner, J.A, Morgan, G.A., Leech, N.L, (2015). Uygulamada araştırma yöntemleri desen ve analizi bütünleştiren yaklaşım (Çeviri: S. Turan), Nobel Akademik Yayıncılık.
• Gopher, D. and Donchin, E. (1986). Workload – An examination of the concept. Handbook of Perception and Human Performance. Volume 2. Cognitive Processes and Performance. K.R. Boff, L. Kaufman and J.P. Thomas, John Wiley and Sons, Inc: 41-1:41-49
• Greenberg, E.S., Patricia, G., L., ve Moore. (1995). Work Teams and Organizational Commitment Working Paper, University of Puget Sound.
• Gül-Öztürk, D., (2019) Zihinsel iş yükü ve örgüt sağlığı ilişkisi üzerine nitel bir çalışma: Araştırma üniversiteleri örneği, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Samsun
• Günbayı, İ. (2019). Nitel Araştırma Deseni: Fenomenoloji mi, Olgubilim mi?, http://www.nirvanasosyal.com/h-61-profdrilhan-gunbayi-nitel-arastirma-deseni-enomenoloji-oznel-yasanti.html
• Halawah, I. (2005). Lise müdürünün etkili iletişimi ile okul iklimi arasındaki ilişki. Eğitim,126(2),34+. https://link.gale.com/apps/doc/A142057921/AONE?u=anon~e8f8200e&sid=googleScholar&xid=115ea3d3 Ildız Ö. G. 2009, İnşaat firmalarında proje müdürlerinin iş yükü, iş stresi, iş tatmini ve motivasyon ilişkisi, FBE, İstanbul Kültür Üniversitesi, İstanbul.
• Jung, H., S. (2001). Establishment of overall workload assessment tecnique for various tasks and workplaces, International Journal of Industrial Ergonomics, 28(1), 341-353.
• Kahveci, Ç. (2016). Sağlık çalışanlarında iş yükünün motivasyona etkisi. [Yüksek Lisans Tezi], Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Yönetimi Anabilim Dalı, İstanbul.
• Kanbur, E. (2018). Aşırı iş yükünün iş ve yaşam doyumu üzerindeki etkisi: İşe bağlı gerginliğin aracı rolü. İş ve İnsan Dergisi, 5 (2), 125-143. DOI: 10.18394/iid.375457
• Keleş Ay, F. (2010). İlköğretim okul öğretmenlerinin iş yükü algısı ve iş-aile çatışması (Master's thesis, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Kramer, A. F. (1990). Physiological metrics of mental workload: A review of recent progress. San Diego, CA: Navy Personnel Research and Development Center.
• Küçükali, R., (2003). Bazı Yöneticilik Davranışları Açısından Öğretmenlerin Yöneticileri Algılama Düzeyi, Sosyal Bilimlerde Güncel Perspektifler 2003; 2: 196-214
• Marshall, M. N. (1996). Sampling for qualitative research. Family Practice, 13(6), 522-526.
• McMillian, J.H. ve Schumacher, S. (1997). Research in education. NY: Longman
• MEB İlköğretim Kurumları Yönetmeliği, 39. madde
• MEB Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği, 77. Madde Dinç, M. (2021). Aşırı iş yükünün ve aile gereklerinin iş-aile çatışmasına etkisi: Özel okul öğretmenleri üzerine bir araştırma. Journal of Organizational Behavior Review , 3 (1) , 45-72 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/jobreview/issue/59746/839358 Karadağ, M., & Cankul, İ. (2015). Hemşirelerde zihinsel iş yükü değerlendirmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 18(1), 26-34. Kaykanacı, M. (2003). İlköğretim okulu müdürlerinin yönetim işlerine verdikleri önem ve harcadıkları zaman. Kastamonu Eğitim Dergisi, 137. Ocaktan, D. G., Karaoğlan, A. D., Alper, A. K. Ç. A., & Ali, O. R. A. L. (2021). Tekrarlanan işlerde algılanan zihinsel iş yükü. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 23(1), 84-95.
• Özalp, U., Yirci, R., Kocabaş. İ. (2016). Müdür yardımcılarının iş doyumunun yordayıcısı olarak okul müdürlerinin mentorluk fonksiyonları. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 6 (2), 455-494 Özdemir, S., & Sezgin, A. G. F. (2002). Etkili okullar ve ögretim liderligi. Kirgizistan Manas Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 266-282. Özddemir, T. Y., Kartal, S. E. ve Yirci, R. (2014). Okul müdürlerinin öğretmenleri motive etme yaklaşımları. Turkish Journal of Educational Studies, 1(2), 190-215. Özdoğru, M. (2021). İlkokullarda öğretmen-veli ilişkisinde yaşananlar hakkında öğretmen görüşü. Uluslararası Temel Eğitim Çalışmaları Dergisi, 2 (1), 68-76. https://dergipark.org.tr/en/pub/ijpes/issue/60113/857887 adresinden alınmıştır.
• Öztürk, M. A., ve Erdem, M. (2020). Sınıf öğretmenlerinin iş yükü algısı ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 926-958.
• Özyolcu, E. (2015). Eğitim yönetimi temelinde öğretmenlerin ve yöneticilerin aşırı iş yükü, tükenmişlik ve sosyal destek durumlarının incelenmesi, Yakın Doğu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Lefkoşe
• Tekin, S. (2022). Öğretmenlerin iş yükü ile iş yaşam dengesi arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Turan, S., Yıldırım, N. & Aydoğdu, E. (2016). Okul müdürlerinin kendi görevlerine ilişkin bakış açıları. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2 (3), 63-76. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/pegegog/issue/22588/241264
• Turgut, T. (2011). Çalışmaya tutkunluk: iş yükü, esnek çalışma saatleri, yönetici desteği ve iş-aile çatişmasi ile ilişkileri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(3-4), 155-179.
• Sabuncuoğlu, A. & Beytekin, O. F. (2022). Okul müdürlerinin iş sağlığı ve güvenliği yükümlülüklerine ilişkin uygulamalarının incelenmesi / Analysis of School Principals’ Practices Regarding Their Occupational Health and Safety Liabilities . e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13 (2) , 39-56 . DOI: 10.19160/e-ijer.1049927
• Shafie, S., Kadir, S. A., & Asimiran, S. (2017). Workload of technical secondary school teachers: management and administration’s perceptions. MOJEM: Malaysian Online Journal of Educational Management, 2(4), 21-35.
• Şeyma, E. M. E. Ç., & Akkaya, G. (2018). Sağlık sektöründe zihinsel iş yükü değerlendirmesi ve bir uygulama, Ergonomi, 1(3), 156-162.
• Yavuz, M., Akca, M., Tepe Küçükoğlu, M. (2020) / Journal of Yasar University, 15/60, 675-691.