Bolkar Dağları Üzerindeki Bazı Yüksek İrtifa Gölleri Bentik Makroomurgasız Faunası

Year 2023, Volume: 26 Issue: 5, 1108 - 1119, 31.10.2023

Selvi İlhan Selda Öztürk Sevil Sungur Burak Seçer Erdoğan Çiçek

https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.1129200

Abstract

Bu çalışma, Bolkar Dağları üzerinde yer alan bazı yüksek irtifa göllerine ait (Yazıgöl, Yarıkgöl, Otlugöl, İsimsiz Göl, Eğrigöl ve Alagöl) bentik makroomurgasız faunasının belirlenmesi amacıyla Temmuz ve Ağustos 2019 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir. Elde edilen makrobentik faunanın sistematik açıdan incelenmesi sonucunda sekiz takım (Diptera, Coleoptera, Trichoptera, Rhynchobdellida, Haplotaksida, Sphaeriida, Hygrophila ve Hemiptera) içerisinde sekiz familya ve 22 cinse mensup 23 tür tespit edilmiştir. Göllere ait tür çeşitliliği ve türler arasındaki yoğunluk ilişkilerinin belirlenebilmesi için Shannon-Wiener çeşitlilik (H) ve Shannon-Evenness yoğunluk (EH) indeksleri uygulanmış olup en yüksek çeşitlilik (H) 2,17 değeri ile Yarıkgöl’de gözlenirken bunu 1,94; 1,55; 1,08; 0,40 ve 0,38 değerleri ile sırasıyla Alagöl, Otlugöl, İsimsiz Göl, Yazıgöl ve Eğrigöl takip etmiştir. En dengeli dağılım (EH) ise Yarıkgöl ve İsimsiz Göl (0,73) olarak hesaplanırken bunu 0,59; 0,47; 0,25 ve 0,24 değerleri ile sırasıyla Otlugöl, Alagöl, Yazıgöl ve Eğrigöl izlemiştir. Belirlenen taksanın dağılımına göre en yüksek benzerlikler Otlugöl ve Yarıkgöl ile Eğrigöl ve İsimsiz Göl arasında tespit edilmiştir. En düşük benzerlikler ise İsimsiz Göl ve Yarıkgöl arasında hesaplanmıştır. Bu çalışma bölgedeki göller üzerinde yapılmış ilk çalışma niteliğinde olup göllerin makroomurgasız faunası oluşturulmuştur.

Keywords

Bentik makroomurgasız, çeşitlilik indeksi, yüksek irtifa gölü, Bolkar Dağları

Supporting Institution

Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi

Project Number

ABAP20F33

Thanks

Örnekleme çalışmalarındaki özverili yardımlarından dolayı Yaşar ALKAŞ’a teşekkür ederiz. Bu çalışma Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından (Proje No: ABAP20F33) desteklenen Selvi İLHAN’a ait yüksek lisans tezinden üretilmiştir.

Benthic Macroinvertebrate Fauna of Some High Altitude Lakes on Bolkar Mountains

Abstract

This study was carried out in July and August 2019 to determine the benthic macroinvertebrate fauna of some high altitude lakes (Yazıgöl, Yarıkgöl, Otlugöl, İsimsiz Lake, Eğrigöl and Alagöl) located on the Bolkar Mountains. As a result of the systematic examination of the obtained macrobenthic fauna, 23 species belonging to eight families and 22 genera were identified in eight orders (Diptera, Coleoptera, Trichoptera, Rhynchobdellida, Haplotaxida, Sphaeriida, Hygrophila and Hemiptera). Shannon-Wiener diversity (H) and Shannon-Evenness density (EH) indices were applied, respectively, in order to determine the species diversity of the lakes and the density relationships among the species. Accordingly, while the highest diversity (H) was observed in Yarıkgöl with a value of 2.17, ıt was followed by Alagöl, Otlugöl, İsimsiz Göl, Yazıgöl and Eğrigöl with values of 1.94; 1.55; 1.08; 0.40 and 0.38, respectively. While the most balanced distribution (EH) was calculated as Yarikgöl and İsimsiz Lake, which have the same value (0.73), it was followed by Otlugöl, Alagöl, Yazıgöl and Eğrigöl with the values of 0.59; 0.47; 0.25 and 0.24, respectively. Cluster analysis based on the Bray-Curtis similarity index was applied to determine the similarities between the lakes according to the distribution of the determined taxa. Accordingly, the highest similarities were found between Otlugöl and Yarıkgöl, Eğrigöl and İsimsiz Lake, which has the same similarity rate,. The lowest similarities were calculated between İsimsiz Lake and Yarıkgöl. This study is the first study on these lakes in the region, and the macroinvertebrate fauna of the lakes was listed for the first time.

Keywords

Benthic macroinvertebrate, diversity index, high altitude lake, Bolkar mountains

Project Number

ABAP20F33

References

• Akbaba, G. & Boyacı, Y.Ö. (2015). Işıklı Gölü (Denizli) makrobentik faunasının mevsimsel değişimi. SDÜ Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi 11(2), 8-19.
• Akyıldız, G.K. (2013). Türkiye’nin Bazı Göllerinde Subfossil Chironomidae-Sıcaklık İlişkisi Kullanılarak Transfer Fonksiyon Modelinin Geliştirilmesi (Tez no 348552). [Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Ana Bilim Dalı]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ayık, Ö. (2006). Uluabat (Apolyont) Gölü Chironomidae (Diptera) Limnofaunası (Tez no 184046). [Yükseklisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Ana Bilim Dalı]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Baker, F.C. (1945). The Molluscan family Planorbidae. The University of Illinois, 530 pp.
• Balık, S., Ustaoğlu, M.R., & Özbek, M. (2003). Toros Dağları (Güney Anadolu) üzerindeki bazı göllerin Mollusca faunası. Ege Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 20, 351-355.
• Baydar, T. (2020). Büyük Menderes Nehri Su Kalitesinin Bentik Makroomurgasız Fauna Çeşitliliği Kullanılarak Tahmini (Tez no 618712). [Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri Ana Bilim Dalı]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Bayrak-Arslan, A. (2015). Su Çerçeve Direktifine Göre Biyolojik Kalite Unsuru: Bentik Makroomurgasız. [Uzmanlık Tezi, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı].
• Bode, R.W., Novak, M.A., & Abele, L.E. (1996). Quality assurance work plan for biological stream monitoring in New York State. NYS Department of Environmental Conservation, 89 pp, Albany.
• Bode, R.W., Novak, M.A., & Abele, L.E. (2002). Under preparation quality assurance work plan for biological stream monitoring ın New York State. NYS Department of Environmental Conservation, 115 pp, Albany.
• Borror, D.J., Delong, D.M., & Triplehorn, C.A. (1981). An introduction to the study of insects. Hold, Rinehard and Winston, 827 pp, USA.
• Bouchard, J.R.W. (2004). Guide to aquatic invertebrates of the upper Midwest. University of Minnesota, 207 pp.
• Brauer, A. (1909). Die Süsswasser fauna Deutschland (Coleoptera). Verlag von Gustav Fischer Jena, 235 pp. Berlin.
• Bray, J.R. & Curtis, J.T. (1957). An ordination of upland forest communities of Southern Wisconsin. Ecology Monographs 325-349.
• Brinkhurst, R.O. (1969). The fauna of pollution. in: D.V. ANDERSON (ed.). The great lakes as an environment, Lake Institute University of Toronto 97-115.
• Brinkhurst, R.O. & Gelder, S.R. (1991). Annelida: Oligochaete and Branchipodellida. In Ecology and Classification of North American Fresh Water Invertabrates. (Ed. J.H. THORP and A.P. COVICH). Academic Press 401-435.
• Brinkhurst, R.O. & Jamieson, B.G.M. (1971). Aquatic Oligochaeta of the World. Oliver and Boyd. 860 pp. Brohmer, P. (1979). Fauna von Deutschland. 581 pp, Heidelberg.
• Ceballos, G., Ehrlich, P.R., & Raven, P.H. (2020). Vertebrates on the brink as ındicators of biological annihilation and the sixth mass extinction. Proceedings of the National Academy of Sciences 117, (24), 13596-13602.
• Clarke, K.R. (1993). Non-Parametric multivariate analysis of changes in community structure. Australian Journal of Ecology 18(1), 117-143.
• Cowie, R.H., Bouchet, P., & Fontaine, B. (2022). The sixth mass extinction: fact, fiction or speculation. Biological Reviews 97(2), 640-663.
• Dullinger, S., Gattringer, A., Thuiller, W., Moser, D., Zimmermann, N.E., Guisan, A., Willner, W., Plutzar, C., Leitner, M., Mang, T., Caccianiga, M., Dirnboeck, T., Ertl, S., Fischer, A., Lenoir, J., Svenning, J.C., Psomas, A., Schmatz, D.R., Silc, U., ... Huelber, K. (2012). Extinction debt of high-mountain plants under twenty-first-century climate change. Nature Climate Change 2(8), 619-622.
• Dügel, M. (2016). Ülkemize özgü su kalitesi ekolojik değerlendirme sisteminin kurulması projesi tatlı su bentik makroomurgasız kılavuz dokümanı. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, 67 sy.
• Dügel, M. & Kazancı, N. (2004). Assessment of water quality of the Büyük Menderes River (Turkey) by using ordination and classification of macroinvertebrates and environmental variables. Journal of Freshwater Ecology 19(4), 605-612.
• Elliot, J.M. & Mann, K.H. (1979). A key to British freshwater leeches, with notes on their life cycles and ecology. Freshwater Biological Association, 72 pp.
• Galas, J. (2004). Invertebrate communities of high mountain lakes (Polish Tarta Mts.). Teka Komisji Ochronyi Kształtowania Środowiska 1, 57-63.
• Geldiay, R. & Tareen, I.U. (1972). Bottom fauna of Gölcük Lake 1. population study of Chironomids, Chaoborus and Oligochaeta. Scientific reports of Faculty of Science, Ege University, 137, 15 pp. İzmir.
• Gemici, Y.(1993). Bolkar Dağlarında flora ve vejetasyon üzerine genel bilgiler. Turkish Journal of Botany 18(2), 81-89.
• Glöer, P., Brook, C.M., & Ostermann, O. (1985). Süsswassermollusken, ein bestimmungsschlüssel für die bundesrepublik deuschland. Überarbeitete und erweiterte Aufl, 81 pp.
• Gürses, M.K., Gemici, Y., Nurten, Ö., Gülbaba, A.G., Özkurt, A., & Tüfekçi, A. (1996). Bolkar Dağları karaçam (Pinus nigra Arn. Var. pallasiana Scheid.) poulasyonlarında biyolojik çeşitlilik üzerine araştırmalar. Uluslararası Bitki Genetik Çeşitliliğinin Yerinde Korunması Sempozyumu, 4-8 Kasım, Antalya
• Hauer, F.R. & Lamberti, G.A. (1996). Methods in stream ecology. Academic Press, ISBN: 0-12, 332906-X. 696 pp.
• Hilsenhoff, W.L. (1987). An improved biotic ındex of organic stream pollution. The Great Lakes Entomologist 20, 31-39.
• Illies, J. (1955). Steinfliegen oder Plecoptera in die tierwelt Deutschlands. Teil 43. Veb. Gustav Fischer Verlag, Jena, 150 pp, German.
• Jansson, A. & Vuorist, T. (1979). Significance of stridulation in larval Hydropsychidae (Trichoptera). Behaviour 71, 167-185.
• Kathman, R.D. & Brinkhurst, R.O. (1998). Guide to the freshwater Oligochaetes of North America. New England interstate Water Pollution Control Commission Through Grant Number, 264 pp.
• Kazancı, N., Girgin, S., Dügel, M., & Oğuzkurt, D. (1997). Türkiye iç suları araştırmaları dizisi ıı. akarsuların çevre kalitesi yönünden değerlendirilmesinde ve izlenmesinde biyotik indeks yöntemi. ISBN 975-7852-38-4, Form Ofset, 100 sy, Ankara.
• Kıymaz, G. (2018). Aşağı Gediz Havzası Nehir Sularının Kalitesinin Değerlendirilmesi ve Fizikokimyasal Parametrelerin Makroomurgasız Üzerine Etkilerinin İncelenmesi (Tez no 528519). [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Ana Bilim Dalı]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kocataş, A. (1997). Ekoloji ve çevre biyolojisi. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yayınları, ISBN:975-483-177-7, 4. baskı, 564 sy, İzmir.
• Kökçü, C.A. (2016). Sapanca Gölü ekolojik kalitesinin makroomurgasızlara dayalı olarak su çerçeve direktifi (SÇD) doğrultusunda değerlendirilmesi (Tez no 477011). [Doktora Tezi, Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Ana Bilim Dalı]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Krno, I.J., Šporka, F., Galas, J., Hamerlík, L., Zaťovičová, Z., & Bitušík, P. (2006). Littoral benthic macroinvertebrates of mountain lakes in the Tatra Mountains (Slovakia, Poland). Biologia 61(18), 147-166.
• Milbrink, G. (1980). Oligochaete communities in pollution biology: The European Situation with special reference to lakes in Scandinavia in: aquatic Oligochaeta biology (eds. R.O. Brinkhurst and D.G. Cook). Plenum Press, 433-455 pp, New York.
• Milligan, M.R. (1997). Identification manual for the aquatic Oligochaeta of Florida, Vol:I, freshwater Oligochaetes. State of Florida Department of Environmental Protection Tallahassee, 175 pp, Florida.
• Nilsson, A.N. (1996). Aquatic insects of North Europe, a taxonomic handbook. Apollo Books, 172 pp, Stenstrup. Nordsieck, F. (1968). Die Europaischen Meeres-Gehauseschnecken (Prosobranchia) von eismeer bis kapverden und mittelmeer. Gustav Fischer Verlag, 273 pp, Stuttgard.
• Odabaşı, S., Arslan, N., & Ciri, S. (2017). A new Rhyacodrilin (Oligochaeta) record (Bothrioneurum Vejdovskyanum Štolc, 1886) for Turkey. SDÜ Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi 13(2),179-185.
• Öztürk, S., Seçer, B., Sungur, S., Akkan Kökçü, C., & Çiçek, E. (2022). Karagöl ve Çiniligöl (Bolkar Dağları, Niğde, Türkiye) bentik makroomurgasız faunası. Journal of Limnology and Freshwater Fisheries Research 8 (1),59-69.
• Parenzon, P. (1974). Carta D'idenditita delle conchiglie del Mediterraneo. Vol II, Bivalvi parte prima, ed. Bios Taras, 277 pp, Taranto.
• Pennak, R.W. (1991). Fresh Water invertebrates of United States boulder. New York: Wiley, 295-296 pp, Colarado.
• Shannon, C.E. & Weaver, W. (1949). The mathematical theory of communication. Urbana: University of Illinois Press. 1-117 pp.
• Sömek, H. & Ustaoğlu, MR. (2016). Yaz aylarında Batı Anadolu’nun bazı dağ göllerinin (Denizli-Muğla) fitoplankton kompozisyonu ve trofik durum ındeksi değerleri. Ege Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 33(2), 121-128.
• Stichel, W. (1960). Illustrierte Bestimmungstabellen der Wanzen. II. Europa. (Hemiptera-Heteroptera Europae). Berlin, 4(17), 513-544.
• Stichel, W. (1961). Illustrierte bestimmungstabellen der Wanzen. II. Europa. (Hemiptera-Heteroptera Europae). Berlin, 4(18), 545-768.
• Stobbe, H. (1985). Bestimmungsschüssel für Libellen Deutscher Jugendbund für Naturbeobachtung. 50 pp, Hamburg.
• Şahin, Y. (1987). Eğirdir Gölü Chrinomidae (Diptera) larvaları ve yayılışları. Turkish Journal of Zoology 11(1), 60-66.
• Şahin, Y. (1991). Türkiye Chironomidae potamofaunası. TBAG-869 ve VHAG-347, TBAG-669, TBAG-792 nolu projeler, 88 sy.
• Taşdemir, A. & Ustaoğlu, M.R. (2016). Denizli’deki dağ göllerinin Chironomidae ve Chaoboridae (Diptera-Insecta) faunası üzerine gözlemler. Ege Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 33(3), 279-284.
• Taşdemir, A., Ustaoğlu, M.R., & Balık, S. (2011). Contribution to the knowledge on the distribution of Chironomidae and Chaoboridae (Diptera: Insecta) Species of lakes on Taurus Mountain Range (Turkey). Journal of the Entomological Research Society 13(2), 15-25.
• Taşdemir, A., Yıldız, S., Topkara, E., Özbek, M., Ustaoğlu, M.R., & Balık, S. (2004). Yayla Gölü’nün (Buldan-Denizli) bentik faunası. Turkish Journal of Aquatic Life 2(3), 182-190.
• Timm, T. (1999). A guide to the Estonian Annelida. Naturalist’s handbooks 1. Tartu-Tallinn: Estonian Academy Publishers, 208 pp.
• Topkara, E.T., Jäch, M., & Kasapoğlu, A. (2011). Ochthebius ustaoglui sp. nov. (Coleoptera: Hydraenidae), a New Species of the O. metallescens Group from Turkey. Zootaxa 2913, 59-62.
• Topkara, E.T., Taşdemir, A., Yıldız, S., Balık, S., Ustaoğlu, M.R., & Özbek, M. (2009). Toros dağ silsilesi üzerindeki bazı göllerin sucul böcek (insecta) faunasına katkılar. Journal of Fisheries Sciences 3(1),10-17.
• Tully, O., Mc Carthy, T.K., & Donnell, D.O. (2004). The ecology of Corixidae (Hemiptera: Heteroptera) in the corrib catchment, Ireland. Hydrobiologia 210(3), 161-169.
• Uçak, M. (2013). Bolkar Dağları Böğülerinin (Arachnida: Solifugae) Morfolojisi, Sistematiği ve Faunası (Tez no 338089). [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Ana Bilim Dalı]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ulmer, G. (1961). Die Süsswasserfauna Deutschlands, Trichoptera. 201 pp, Berlin.
• Ustaoğlu, M.R. (1980). Karagöl’ün (Yamanlar-İzmir) bentik faunası (Oligochaeta, Chaoboridae, Chironomidae) üzerinde araştırmalar. TÜBİTAK VII. Bilim Kongresi (Biyoloji Seksiyonu) 6-10 Ekim, 331-334, Aydın.
• Ustaoğlu, M.R., Balı, S., Sarı, H.M., Mis, D.Ö., Aygen, C., Özbek, M., İlhan, A., Taşdemir, A., Yıldız, S., & Topkara, E.T. (2008). Uludağ (Bursa)’daki buzul gölleri ve akarsularında faunal bir çalışma. Ege Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 25, 295-299.
• Ustaoğlu, M.R., Balık, S., & Özbek, M. (2004). Contributions to the knowledge of Malacostraca (Crustacea) fauna of the Taurus Mountains district (Southern Anatolia). Turkish Journal of Zoology 28, 91-94.
• Viarengo, A. & Canesi, L. (1991). Mussels as biological ındicators of pollution. Aquaculture 94, 225-243.
• Viarengo, A., Lowe, D., Bolognesi, C., Fabbri, E., & Koehler, A. (2007). The use of biomarkers in monitoring: a 2-tier approach assessing the level of pollutant-induced stress syndrome in sentinel organisms. Comperative Biochemistry and Physiology Part C: Toxicology and Pharmacology 146, 281-300.
• Wagner, E. (1965). Die taxonomische bedeutung des baues der genitalien des mannschens bei der gattung sciocoris fallén, 1829 (Hem. Het. Pentatomidae). Acta Entomologica Musei Nationalis Pragae 36, 91-161.
• Wallace, I.D., Wallace,. B., & Philipson, G.N. (1990). A key to the case-bearing caddish larvae of Britain and Ireland. Freshwater Biological Association, 237 pp.
• Wetzel, M.J., Kathman, R.D., Fend, S.V., & Coates, K.A. (2000). Taxonomy, systematics and ecology of freshwater Oligochaeta’, Workbook Prepared for North American Benthological Society Technical Information Workshop, 48th Annual Meeting, Keystone Resort, 120 pp.
• Wiggins, G.B. & Mackay, R.J. (1978). Some relationships between systematics and trophic ecology in neartic aquatic insects, with special reference to Trichoptera. Ecology 59(6), 1211-1220.
• Yıldız, S. (2003). Göller Bölgesi İç Sularının Oligochaeta (Annelida) Faunasının Taksonomik ve Ekolojik Yönlerden İncelenmesi (Tez no 134690). [Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Ana Bilim Dalı]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yıldız, S., Taşdemir, A., Özbek, M., Balık, S., & Ustaoğlu, M.R. (2005). Macrobenthic invertebrate fauna of lake Eğrigöl (Gündoğmuş - Antalya). Turkish Journal of Zoology 29, 275-282.
• Yıldız, S, Ustaoğlu, M.R., & Balık, S. (2007). Contributions to the Knowledge of the Oligochaeta (Annelida) fauna of some lakes in the Taurus Mountain range (Turkey). Turkish Journal of Zoology 31(3), 249-254.
• Zhadin, V.I. (1952). Mollusks of fresh and brackish waters of the U.S.S.R. Academy of Sciences of the Union of Soviet Socialist Republics. Israel Program for Scientific Translations Ltd 46, 1-368.