Acilde ve Afetlerde Triaj’a Bir Bakış: Derleme

Yıl 2016, Cilt: 11 Sayı: 2, 0 - 0, 08.12.2016

Umut Gülaçtı

Öz

Triaj, rutin acil servisler ve afet veya çok sayıda yaralının bulunduğu durumlarda uygulanan, bilimsel temeli olan klinik bir uygulamadır fakat ne mükemmel ne de demokratiktir. Kelime olarak seçmek ve ayıklamak anlamına gelir. Amaç öncelikleri belirleme, stabilize etme, yaralıları uygun sırayla uygun tedavilerin verilmesi ve kaos ortamında hasta yararına uygun düzeni sağlamaktır. Felsefesi faydacı bir yaklaşım gerektirir. Rutin AS triajında öncelik, en hasta olandan başlanır ve diğer hastalara sıra ile bakılır. Afet triajında ise eldeki kaynaklar ile yapılabileceklerin en iyisi en büyük çoğunluk için yapılmaya gayret edilir. Triajı taktik bir sanatır ve klinik yetenekler, eğitici bilgi, iletişim, liderlik ve hızlı karar verebilme yeteneği gerektirir. Dünyada renk, sayı ve sembollerden oluşan çok sayıda triaj sistemi mevcuttur ancak 5 katagorili sitemler daha üstündür. Triaj esnasında düşük ve aşırı triaja dikkat edilmelidir. Sık tekrar ve uygulamalar triajı mükemelleştirir. Afet alanında START yöntemi, rutin acil servis triajında ise ESI daha uygun bir sistem olduğu gösterilmiştir.

Kaynakça

• Madzimbatuma FD. A hospital response to soccer stadium stampede in Zimbabwe, Emergency Med J 2003; 20: 556–559.
• Baker MS. Creating order from chaos: part I: triage, initial care, and tactical considerations in mass casualty and disaster response. Mil Med. 2007;172(3):232-6.
• Chen JH, Yang J, Yang Y, Zheng JC. Mass Casualty Incident Primary Triage Methods in China. Chin Med J (Engl). 2015;128(19):2664-2671. doi: 10.4103/0366-6999.166030.
• California Leads the Nation With New Mobile Field Hospital Program, BLU-MED facilities, Available from http://www.blu-med.com
• Lok U, Yildirim C, Al B, Zengin S, Cavdar M. Şahinbey Araştırma ve Uygulama Hastanesi Hastane Afet Planı. JAEM 2009;8(3):38-46 doi: 10.4170/JAEM.2009.52297
• Ağalar HF, Aydınuraz K. Triaj Afet Tıbbı, Ankara: 2002
• Sasser S. Field triage in disasters. Prehosp Emerg Care. 2006;10(3):322-3.
• Hunt RC, Jurkovich GJ. Deliberations and recommendations. Prehosp Emerg Care. 2006;10(3):355.
• Auf der Heide E: Disaster Response; Principles of Preparation and Coordination. St. Louis: C.V. Mosby Company,1989
• Mackersie RC.Field triage, and the fragile supply of "optimal resources" for the care of the injured patient. Prehosp Emerg Care. 2006;10(3):347-50.
• Akarca FK. Tiraj. TATD Hastane Afet Planlaması Eğitimi kurs kitabı; 14-16 Mayıs, 2008; İzmir :s19-25.
• Armstrong JH, Frykberg ER. Lessons from the response to the Virginia Tech shootings. Disaster Med Public Health Prep. 2007;1(1 Suppl):S7-8. doi: 10.1097/DMP.0b013e3181514969.
• Christ M, Grossmann F, Winter D, Bingisser R, Platz E. Modern triage in the emergency department. Dtsch Arztebl Int. 2010;107(50):892-8. doi: 10.3238/arztebl.2010.0892. Epub 2010 Dec 17.
• Laurent JF, Richter F, Michel A. Management of victims of urban chemical attack: the French approach. Resuscitation. 1999;42(2):141-9.
• Gilboy N, Tanabe P, Travers DA, Rosenau A. Emergency Severity Index version 4: implementation handbook. Available at: http://www.ahrq.gov/professionals/systems/hospital/esi/esi1.html. Accessed January 5, 2015
• Smith DT, Snyder A, Hollen PJ, Anderson JG, Caterino JM. Analyzing the Usability ofthe 5Level Canadian Triage and Acuity Scale By Paramedics in the PrehospitalEnvironment. J Emerg Nurs. 2015. pii: S0099-1767(15)00121-X. doi: 10.1016/j.jen.2015.03.006. [Epub ahead of print]
• Vigil JM, Alcock J, Coulombe P, McPherson L, Parshall M, Murata A, Brislen H. Ethnic Disparities in Emergency Severity Index Scores among U.S. Veteran's Affairs Emergency Department Patients. PLoS One. 2015;10(5):e0126792. doi: 10.1371/journal.pone.0126792. eCollection 2015.
• Mahmoodian F, Eqtesadi R, Ghareghani A.Waiting times in emergency department after using the emergency severity index triage tool. Arch Trauma Res. 2014;3(4):e19507. doi: 10.5812/atr.19507. eCollection 2014.
• Bergs J, Verelst S, Gillet JB, Vandijck. Evaluating implementation of the emergency severity index in a Belgian hospital. J Emerg Nurs. 2014;40(6):592-7
• Mirhaghi A, Heydari A,* Mazlom R, Hasanzadeh F. Reliability of the Emergency Severity Index Meta-analysis Sultan Qaboos Univ Med J. 2015; 15(1): e71–e77. Published online 2015 Jan 21. PMCID: PMC4318610
• Downey LV, Zun LS, MD Burke T. Comparison of Emergency Nurses Association Emergency Severity Triage and Australian Emergency Mental Health Triage Systems for the Evaluation of Psychiatric Patients. J Ambul Care Manage. 2014;37(1):11-9.
• Lok U. Amerika’da Bir Gözlem İki Hastane. JAEM 2012; 11: 253-7
• Auf der Heide E. The importance of evidence-based disaster planning. Ann Emerg Med. 2006;47(1):34-49. Epub 2005 Sep 19.
• Lewis CP. Aghababian RV. Disaster Planning, Part I. Overview of Hospital and Emergency Department Planning for İnternal and External Disasters, Emerg Med Clin North Am. 1996; 14(2):439-52
• Rodoplu U , Arnold JL, Tokyay R, Ersoy G, Cetiner S, Yücel T. Mass-casualty terrorist bombings in Istanbul, Turkey, November 2003: report of the events and the prehospital emergency response. Prehosp Disaster Med. 2004;19(2):133-45.
• Chan YF, Alagappan K, Gandhi A, Donovan C, Tewari M, Zaets SB. Disaster management following the Chi-Chi earthquake in Taiwan. Prehosp Disaster Med. 2006;21(3):196-202.
• TC. Sağlık Bakanlığı ve TATD Hastane Afet Planlaması Eğitimi Kurs Kitabı, İzmir, Sağlık Bakanlığı Yayınları:2008