HATTAT MEHMET ŞAKİR’E AİT EN’AM-I ŞERİF'İN MUHTEVASI VE YAZMA KİTAP SANATLARI AÇISINDAN İNCELENMESİ

Year 2022, Issue: 5, 78 - 89, 31.01.2022

Yüsra Karaca

Abstract

İslam Medeniyetinde Kur’ân-ı Kerîm’in nüzulü ve akabinde kitap haline getirilmesi yazının ve kitap sanatlarının gelişimi açısından oldukça önem arz etmektedir. Yazının sanat boyutuna ulaşması, yazıyı süslemek ve muhafaza etmek hasebiyle etrafında başka sanatların da zuhur etmesine yol açmıştır. Tezhip, ebru ve cilt sanatı başlıca söyleyebileceğimiz örneklerdendir. Bu minvalde meydana gelen yazma eserlerin birçok nüshası sanat eseri değeri taşımaktadır. Kutsal kitaba verilen kıymet ve saygı çerçevesinde seçili ayet ve sureler zaman içerisinde hem tek bir nüsha hem de dua mecmuaları olarak farklı şekillerde yazılarak En’am-ı Şerif, Evrad-ı Şerif ve Delâʾil-i Ḫayrât, gibi yazma eserlerin oluşmasına sebep olmuştur. Geçmişten itibaren birçok hattat tarafından yazılmış olan bu eserler günümüzde özel ve kişisel koleksiyonlarda, müze ve arşivlerde muhafaza edilmektedir. Henüz gün yüzüne çıkarılmamış, amaç ve işlevi bakımından hiçbir araştırmaya tabi tutulmamış çoğu eser zikrettiğimiz alanların vitrin ve raflarında incelenmeyi beklemektedir. Bu makalede, Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi Kitap ve Hat Koleksiyonunda mevcut olan Hattat Mehmet Şakir’e ait bir En’am-ı Şerifi (Env. Nr:101-0183), sanatlı el yazmaları ve muhtevası açısından inceleyerek, eser üzerinden bu dua mecmuları tanıtılmaya çalışılmıştır.

Keywords

Yazma Eser, Kitap Sanatları, Müze, En’am, Sure.

References

• Akın, K., Keş, Y. (2017). 15. YY. Avrupa ve Osmanlı El Yazmaları Kitaplarında Yazı, Süsleme ve Tasarım Anlayışı. Yıldız Journal Of Art And Desing, 4, 2, 104-127.
• Aksel, M. (2010). Türklerde Dini Resimler (B. Ayvazoğlu, Hazırlayan). İstanbul: Kapı Yayınları.
• Babaarslan, G. (2016). Bir Yazma Eserler Kataloğunda Bulunması Gereken Nitelikler ve Arnavutluk Devlet Arşivleri Osmanlı Yazmalar Kataloğu’nun Bu Açıdan İncelenmesi. Journal of Turkish Language and Literature, 2, 2, 1-18.
• Baysal, A. (2010). Mushaf Tezyinatının Tarih İçindeki Gelişimi. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 3, 365-386.
• Çetintaş, Ö., Çelik Coşkun, B. (2019). Millî Kütüphanede Bulunan Bazı Yazma Eserlerin Unvan ve Ketebe Sayfası Üzerinden İncelenmesi. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 9, 1, 23-20.
• Demiriz, Y. (1986). Osmanlı Kitap Sanatında Naturalist Üslupta Çiçekler. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Derman, F.Ç. (2013). Osmanlı İstanbul’unda Bezeme Sanatı. Osmanlı İstanbul’u I : I. Osmanlı İstabul’u Sempozyumu Bildirileri. İstanbul: 29 Mayıs Üniversitesi / Kültür A.Ş.
• Derman, M. U. (2019). Yazı San’atımızda Tabâbet. Ömrümün Bereketi 2. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı Yayınları.
• Feyizli, H. T. (2007). Feyzü’l Furkan Kur’an-ı Kerim Meali. İstanbul: Server Yayınları.
• Gruber, C. (2020). Osmanlı-İslam Sanatında Tapınma ve Tılsım (E. Gökyaran, çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Işık, E. (1995). En’âm Sûresi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (Cilt. 11, s. 169-170). İstanbul: TDV Yayınları.
• İnal, M. K. (1970). Son Hattatlar. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Macit, M. (2006). Münâcât. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (Cilt. 31, s. 563-565). İstanbul: TDV Yayınları.
• Memiş, M. (2021). Sanatlı Yazma Kitaplardan Enâm-ı Şerîfler ve Özellikleri. Hat Sanatı ve Hattatlar Sadırlardan Satırlara, İstanbul: Divan Kitap.
• Ocakdan, B. (2019). Sabancı Müzesi Kitap Sanatları ve Hat Koleksiyonundan Seçilmiş Enâm-ı Şerîflerde Müzehhep Unvan Sayfalarının Tezhip Sanatı Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Perk, H., Paksoy, İ. G. (2011). Duanın Sudaki Gizemi Şifa Tasları. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Rado, Ş. (1984). Türk Hattatları. İstanbul: Yayın Matbaacılık.
• Soysal, Ö. (2010), Osmanlı’da Neler Okundu, ‘Kütüphane Kurumu’ Nasıl Algılandı, Kurumlaşan ‘Gelenek’ Yoksa ‘Kütüphane Kültürü’müydü?. Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi Dergisi, 50, 2, 163-175.
• Tanındı, Z., Aldemir Kilercik, A. (2012). Sakıp Sabancı Müzesi Kitap Sanatları ve Hat Koleksiyonu. İstanbul: Mas Matbaacılık.
• Uludağ, S. (1998). Hizb. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (Cilt. 18, s. 182-183). İstanbul: TDV Yayınları.
• Uludağ, S. (1989). Âl-i Abâ. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (Cilt. 2, s. 306-307). İstanbul: TDV Yayınları.
• Uzun, M. İ. (2012). Tûbâ. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (Cilt. 41, s. 317-319). İstanbul: TDV Yayınları.
• Ünver, S. (2007). Türk Süsleme Sanatçıları Müzehhipler 1. İstanbul: İşaret Yayınları.
• Elektronik Kaynaklar Sakıp Sabancı Müzesi Kitap Sanatları ve Hat Koleksiyonu, https://digitalssm.org/digital/collection/Kitapvehat/id/186677/rec/1 (Erişim: 07.12.2021)