DİVAN ŞİİRİNDE SAVAŞ VE FEHÎM-İ KADÎM’İN SAVAŞ GAZELLERİ

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 3, 318 - 327, 31.08.2020

Hanife Dilek Batislam

https://doi.org/10.20322/littera.742895

Cited By: 1

Öz

Savaş, edebiyatımızın en eski dönemlerinden beri edebi metinlerde çeşitli şekillerde yer verilen önemli konulardan biridir. Edebiyatın dönemlerinin her birinde farklı özellikleri ve nitelikleriyle değişik eserlerde ele alınmıştır. İslâmiyet’in kabulüyle savaş edebiyatı içinde cihat kavramıyla birlikte “fetihnâme” ve “gazavâtnâme” türü eserler öne çıkmaya başlamıştır. Savaş ya da savaşları anlatan müstakil eserler yazılmıştır.
Divan edebiyatında da özellikle, şairlerin kasidelerinde övdükleri devlet adamlarının katıldıkları savaşlardan ve bu savaşlardaki kahramanlıklarından söz ettikleri görülür. Kasidelerde doğrudan bir savaş konu edilebilir ya da savaş tasvirlerine yer verilebilir. Divan şiirinde kimi zaman “cidâl, harp, cenk, perhâş, erdeb, rezm” vb. eşanlamlılarıyla da karşılanan savaş, divan şiirinin söz varlığı içinde önemli bir yer tutmaktadır. Bazı şiirlerde de savaş ya da benzer, eş anlamlı kelimeler redif olarak kullanılmıştır. Ancak, divan şiirinin dünyası içinde savaş gerçek anlamıyla yer almakla birlikte, daha çok mecazi anlamıyla vardır. Bu mecazi anlatımda savaş, şiirin geleneksel tipleri âşıkla-sevgili ya da âşıkla rakip arasında geçmektedir. Âşık sevgilinin güzellik ülkesine sefer yapar. Sevgilinin güzellik unsurları ve rakip âşığın karşısına engel olarak çıkar.
Divan şiirinde savaş ve savaşla ilgili unsurların kullanımını genel olarak değerlendirdikten sonra; Fehîm-i Kadîm Divanı’nda bulunan savaşla ilgili “ceng” redifli gazelle; redifinde “sulh-ceng”, “düşman-dost” tezadına yer verilen gazeli biçim ve içerik özellikleri bakımından inceleyip değerlendireceğiz.

Anahtar Kelimeler

Savaş, Divan Şiiri, Gazel

Kaynakça

• Agoston, Gabor (2009). “Savaş, Osmanlı Dönemi”. DİA. C. 36. İstanbul: TDV Yay. s. 196-200.
• Akün, Ömer Faruk (1994). “Divan Edebiyatı”. DİA. C. 9. İstanbul: TDV Yay. s. 389-427.
• Batislam, H. Dilek (2016). “Divan Şiirinde Düşman”. Divan Şiirinin Benzetme Ve Hayal Dünyasından. İstanbul: Kesit Yayınları. s. 277-301.
• Kurnaz, Cemal (1987). Hayali Bey Divanı Tahlili. Ankara: KTB Yay.
• Kuzubaş, Muhammet (2006). “XVII. Yüzyıl Şairi Mezâkî’ye Göre Lehistan Savaşı”. Turkish Studies /Türkoloji Dergisi S. 2: 213-225.
• Öztürk, Murat (2015). “Gazadan Gazele: Divan Şiirinde Hamasi Gazeller”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 3 (12): 84-101.
• Sarıkaya, Erdem (2017). “Bağdatlı Ruhî Divanı’nda Osmanlı Savaş Kültürüne Ait Kavramlar”. Akademik Hassasiyetler, The Academic Elegance 4 (7): 121-146.
• Sefercioğlu, Nejat (1990). Nev’i Divanı Tahlili. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Selçuk, Bahir (2006). “Nef‘î’de Söz ve Savaş İlgisi”. EKEV Akademi Dergisi 10 (28): 233-246.
• Solmaz, Süleyman (2005). “Divan Şiirinde Sefer”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi S. 17: 133-145.
• Sona, Fatih (2019). Osmanlı Şairlerinin Divanlarında Fetihler-Zaferler (18. yy.). 2. Baskı. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Terzi, Mustafa Zeki (2009). “Savaş, İslâm Tarihi”. DİA. C.36. İstanbul: TDV Yay. s. 194-196.
• Türkçe Sözlük (2009). 10. Baskıdan Yapılan Tıpkıbasım. Ankara: TDK Yay.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1981). “Harb”. C. 4. İstanbul: Dergâh Yay. s. 103-105.
• Uludağ, Süleyman (1996). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. 2. bas. İstanbul: Marifet Yay.
• Üzgör, Tahir (1991). Fehîm-i Kadîm, Hayatı, Sanatı, Dîvân’ı ve Metnin Bugünkü Türkçesi. AKDTYK. Ankara: AKM Yay.
• Üzgör, Tahir (1995). “Fehîm-i Kadîm”. DİA. C.12. İstanbul: TDV Yay. s. 295-296.
• Yaman, Ahmet (2009). “Savaş”. DİA. C.36. İstanbul: TDV Yay. s. 189-194.