ÂŞIK PAŞA’NIN GARİB-NÂMESİNDE SAYI SEMBOLİZMİ “ÜÇ SAYISI”

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 4, 1092 - 1122, 13.11.2020

Süleyman Solmaz , Muazzez Çetin

Öz

1272 yılında Kırşehir’de doğan Âşık Paşa, XIII. ve XIV. yüzyıllarda Anadolu’da gelişen dînî ve tasavvufî edebiyatın öncüsü olmuştur. Müellifin, 730 (1329-1330) yılında yazdığı ve 10. 613 beyitten oluşan Garib-nâme adlı mesnevîsi devrin inancının, ilminin Âşık Paşa’nın deyimiyle kendi hayat tecrübesinin yansıması olmasıyla edebiyatımızda önem taşıyan edebî ürünlerdendir. Eser 10 bâbdan ve her bâb içinde yer alan 10 kıssadan oluşur. Eserde, yazarın sayılara yüklediği anlamlar dikkate değerdir. Mesnevî içerisinde yer alan “1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 40, 70, 72, 100, 1000” sayıları tasavvuf ve inanç çerçevesinde detaylı bir şekilde işlenmektedir.
Bu çalışmada Garib-nâme’de yer alan üç sayısı ve bu sayı üzerine atfedilen inanç unsurları mesnevîye bağlı kalınarak incelenmeye çalışılacaktır. Mesnevîde anlatılan on kıssa tek tek incelenerek Âşık Paşa’nın üç sayısı etrafında oluşturduğu inanç sistemi şairin mesnevîde yer alan beyitlerden örnekler verilerek açıklanacaktır. Üç sayısının yer aldığı kıssalarda geçen diğer sayılara da yüzeysel bir şekilde temas edilecektir.
Çalışmanın sonunda ise ulaşılan temel sonuçlar her kıssa için oluşturulmuş birer tablo ile gösterilmeye çalışılacak, üç sayısının diğer toplumlar ve onların inanç ve davranışlarındaki önemine değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Âşık Paşa, Garib-nâme, üç, sayı, sembol, inanç

Kaynakça

• Altunay, Erhan (2017), Sayıların Sembolizmi http://www.hermetics.org/Sayilar.html.
• Bayat, Fuzuli (2007), Türk Mitolojik Sistemi, 1. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Bayram, Selahattin (2019). Tarihten Günümüze Üçün Sembolizmi: İnsan Düşünce ve Eylemlerinin Üçle İlişkisi, Uluslarası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 12, S. 65, s.1315-1325)
• Bozkurt, Kenan; Bozkurt, Hacer (2012). Sayıların Gizemli Dünyası: Kültür ve Edebiyatta Sayı Sembolizmi, Batman University Journal of Life Sciences, Volume 1, Number 1.
• Çelik, Aysun (2019). Sayı Sembolizmi Bağlamında “Garîb-Nâme”, Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, S. 24, s.67-92.
• Doruk, Mehmet (2013 / 1). Âşık Paşa’nın Garib-nâme’de Kur’ân Âyetlerine Yaklaşımı, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: XV, Sayı: 27.
• Durbilmez, Bayram (2011). Batı Trakya Halk Kültüründe Mitolojik Sayılar, ZfWT Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks, Vol 3, No 1.
• Ergin, Muharrem (2011). Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
• Güler, Kadir; Tıngıroğlu, Zafer (2019). Ahmed Yesevî’den Âşık Paşa’ya On Sayısı, Turkish Studies Language and Literature, Volume 14 Issue 4, p. 1853-1877.
• Hazar, Mehmet; Şenögül, Mehmet (2012). Türk Kültüründe Sıfırdan Dokuza Kadar Sayı Adları Ve Matematik Değerleri, BAL-TAM Türklük Bilgisi 17, s. 141-158, Prizen.
• Kaplan, Mehmet (2009). Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar I (Âşık Paşa ve Birlik Fikri), Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Keleş, Reyhan (2019). Ahmed Yesevî’nin Hikmetlerinde Sayı Sembolizmi, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 23, s. 561-586, İstanbul.
• Schimmel, Annemarie (2000). Sayıların Gizemi, Kabalcı Yayınları, İstanbul.
• Tan, Nail (2015). Bir Atasözü Derlemesi Daha: “Ya Üçle Ya Boşla”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, C. CVIII, S. 762, s. 91-94.
• Yavuz, Kemal (2000). Âşık Paşa Garib-nâme I /1, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 764 / 1, İstanbul.