SINIFLARINDA ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÖĞRENCİLERİ OLAN SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLERİNİN SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ

Year 2022, Issue: 61, 453 - 484, 09.02.2022

Durdane Öztürk Deniz Akdal

Abstract

Ülkemizde ve dünyada özel gereksinimli çocukların sayılarının artması ile birlikte özel eğitim alanında yapılan çalışmalar hız kazanmaya başlamıştır. Özel eğitim alanı içerisinde önemli bir yer olan kaynaştırma eğitimi bunlardan bir tanesidir. Ancak kaynaştırma eğitimi sisteminin dahi tam olarak uygulanmasındaki problemler dahi ortaya konmada gecikme göstermektedir. Bu amaçla, sınıflarında özel gereksinimli öğrencisi bulunan sosyal bilgiler öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersi öğretimine ilişkin görüşleri araştırmanın genel amacını oluşturmaktadır. Bu genel amaç doğrultusunda 5, 6 ve 7. sınıflarda özel gereksinimli öğrencisi bulunan 180 sosyal bilgiler öğretmeni araştırmaya dâhil edilmiştir. Araştırmada temel nitel araştırma deseni kullanılmıştır. Araştırma bulgularına genel olarak bakıldığında; sosyal bilgiler öğretmenlerinin özel gereksinimli öğrencilere yönelik BEP hazırlama konusunda en çok yaşadıkları sıkıntının bilgi eksikliğinden kaynaklandığını belirtmişlerdir. Bununla birlikte sosyal bilgiler dersinin özel gereksinimli öğrencilere öğretilmesinin vatandaşlık bilgisinin ve topluma uyum sağlamasında önemli olduğunu belirtmişlerdir. Sosyal bilgiler dersinin öğretim sürecinde öğretmenler etkinlik yapmanın ve dersi somutlaştırmalarının özel gereksinimli çocuklara belirlenen hedef ve davranışların kazanılmasında çok etkili olduğunu belirtmişlerdir. Ayrıca sosyal bilgiler öğretmenleri özel gereksinimli çocuklara sosyal bilgiler dersinin öğretimi sürecinde çok fazla zaman ayıramadıklarını, çocukların soyut kavramları anlamalarının çok zorlaşması, dersin soyut olması gibi sürece ilişkin görüşlerini belirtmişlerdir.

Keywords

Özel gereksinimli çocuklar, sosyal bilgiler öğretimi, kaynaştırma/bütünleştirme.

References

• Aksoy, V., & Diken, İ. H. (2009). Rehber öğretmen özel eğitim öz yeterlik ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 10(01), 29-42.
• Aküzüm, C., & Altunhan, M. (2017). Okul öncesi öğretmenlerinin sınıf yönetimi becerileri ile kaynaştırma eğitimi yeterliklerinin incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 779–802. https://doi.org/10.14582/DUZGEF.1845
• Anılan, H., & Kayacan, G. (2015). Sınıf öğretmenlerinin gözüyle kaynaştırma eğitimi gerçeği. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 74–90.
• Arslan-Armutçu, O. (2018). Eğitsel değerlendirme ve bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlama süreci. In M. Çitil (Ed.), Özel eğitimde bütünleştirme. Vize.
• Avcıoğlu, H. (2011). Zihin engelliler sınıf öğretmenlerinin bireyselleştirilmiş eğitim programı (BEP) hazırlamaya ilişkin görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 12(1), 39–53.
• Avramidis, E., & Norwich, B. (2002). Teachers’ attitudes towards integration/inclusion: A review of the literature. European Journal of Special Needs Education, 17(2), 129–147.
• Babaoğlan, E., & Yılmaz, Ş. (2010). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimindeki yeterlilikleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(2), 345–354.
• Batu, E. S. (2021). Kaynaştırma ve destek özel eğitim hizmetleri. In İ. H. Diken (Ed.), Özel eğitime gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim. Pegem.
• Bayar, Ö., & Doğan, T. (2021). Okul Psikolojik Danışmanı Adaylarının Özel Eğitim Öz-Yeterlik Algıları ve Yeterlilik Düzeyleri: Bir Karma Yöntem Çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 22(2), 369-394.
• Büyükalan, S., & Yaylacı, Z. (2018). Normal gelişim gösteren öğrencileri ile kaynaştırma öğrencilerinin sosyal bilgiler kavramına ilişkin metafor algıları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 19(4), 679–697. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.376764
• Cook, L., & Friend, M. (2010). The state of the art of collaboration on behalf of students with disabilities. Journal of Educational and Psychological Consultation, 20(1), 1–8. https://doi.org/10.1080/10474410903535398
• Demir, M. K., & Açar, S. (2010). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine ilişkin düşünceleri. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(3), 749–770.
• Demirezen, S., & Akhan, N. E. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 1206–1223.
• Doğaroğlu, T., & Dümenci, S. B. (2015). Sınıflarında kaynaştırma öğrencisi bulunan okul öncesi öğretmenlerin kaynaştırma eğitimi ve erken müdahale hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1(2), 460–473.
• Gök, G., & Erbaş, D. (2011). Okulöncesi eğitimi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine ilişkin görüşleri ve önerileri. International Journal of Early Childhood Special Education, 3(1), 66–87.
• Gözün, Ö., & Yıkmış, A. (2004). Öğretmen adaylarının kaynaştırma konusunda bilgilendirilmelerinin kaynaştırmaya yönelik tutumlarının değişimindeki etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(2), 65–77.
• Gümüşkaya, Ö. (2018). Bütünleştirmede işbirliği: Tanımı, önemi, türleri. In M. Çitil (Ed.), Özel eğitimde bütünleştirme. Vize.
• Gündüz, A. (2015). Özel ve devlet ilkokullarındaki birinci sınıf kaynaştırma öğrencilerinin akademik başarılarına ilişkin öğretmen görüşler. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Gürgür, H. (2020). Kaynaştırma (bütünleştirme) ve destek özel eğitim hizmetleri. In İ. H. Diken (Ed.), Özel eğitim ve kaynaştırma. Pegem.
• Hornby, G. (2015). Inclusive special education: development of a new theory for the education of children with special educational needs and disabilities. British Journal of Special Education, 42(3), 234–256. https://doi.org/10.1111/1467-8578.12101
• İlk, G. (2014). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına yönelik görüşlerinin ve deneyimlerinin incelenmesi. İstanbul Üniversitesi.
• İlk, Gülnur, & Açıkalin, M. (2018). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına yönelik görüşlerinin ve deneyimlerinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 47(219), 57–88.
• Kanat, H. (2015). Kaynaştırma öğrencisi olan sosyal bilgiler öğretmenlerinin yaptıkları eğitim öğretim faaliyetlerine ilişkin görüş ve önerileri. Gazi Üniversitesi. Karabulut, A. (2018). Bütünleştirmede destekleyici özel eğitim hizmetleri: Danışmanlık, sınıf içi destek ve kaynak oda. In M. Çitil (Ed.), Özel eğitimde bütünleştirme. Vize.
• Kargın, T. (2004). Kaynaştırma: Tanımı, gelişimi ve ilkeleri.
• Kargın, T. (2007). Eğitsel değerlendirme ve bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlama süreci. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 8(1), 1–15.
• Kargın, T., Acarlar, F., & Sucuoğlu, B. (2003). Öğretmen, yönetici ve anne-babaların kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 4(2), 55–76. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000207
• Koçyiğit, S. (2015). Ana sınıflarında kaynaştırma eğitimi uygulamalarına ilişkin öğretmen-rehber öğretmen ve ebeveyn görüşleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 4(1), 391–415. https://doi.org/10.7884/teke.409
• Luckner, J. L., & Ayantoye, C. (2013). Itinerant teachers of students who are deaf or hard of hearing: Practices and preparation. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 18(3), 409–423. https://doi.org/10.1093/deafed/ent015
• McCrimmon, A. W. (2015). Inclusive education in Canada: Issues in teacher preparation. Intervention in School and Clinic, 50(4), 234–237. https://doi.org/10.1177/1053451214546402
• Melekoğlu, M. A. (2018). Özel eğitimde yerleştirme yaklaşımları ve en az sınırlandırılmış eğitim ortamı. In M. Çitil (Ed.), Özel eğitimde bütünleştirme. Vize.
• Mercer, C. D., & Mercer, A. R. (2010). Teaching students with learning problems. Pearson.
• Merriam, S. B., & Tisdell, E. J. (2015). Qualitative research: A guide to design and implementation. John Wiley & Sons.
• Metin, N. (2018). Okul öncesi kaynaştırma sınıfında öğretmen. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 2(2), 428–439.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı. https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=354
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2020a). Milli eğitim istatistikleri örgün eğitim 2019-2020.
• http://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_09/04144812_meb_istatistikleri_orgun_egitim_2019_2020.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2020b). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği.
• https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_06/24163215_ozel_eYitim_yonetmeliYi_son_hali.pdf
• Mitchell, D. (2008). What really works in special and inclusive education: Using evidence-based teaching strategies. Routledge.
• Özkubat, U. (2018). Bütünleştirmede eğitsel uyarlamalar II. In M. Çitil (Ed.), Özel eğitimde bütünleştirme. Vize.
• Rogers, C. (2007). Experiencing an ‘inclusive’education: parents and their children with ‘special educational needs. British Journal of Sociology of Education, 28(1), 55–68. https://doi.org/10.1080/01425690600996659
• Şahsuvaroğlu, N. T. (2018). Bütünleştirmenin temelleri. In M. Çitil (Ed.), Özel eğitimde bütünleştirme. Vize.
• Sanır, H. (2018). Bütünleştirmede eğitsel uyarlamalar I. In M. Çitil (Ed.), Özel eğitimde bütünleştirme. Vize.
• Saraç, T., & Çolak, A. (2012). Kaynaştırma uygulamaları sürecinde ilköğretim sınıf öğretmenlerinin karşılaştıkları sorunlara ilişkin görüş ve önerileri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 13–28.
• Şekercioğlu, B. (2010). İlköğretim II. kademe branş öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarında karşılaştıkları sorunlar ile ilgili görüşleri. Gazi Üniversitesi.
• Söğüt, D. A., & Deniz, S. (2018). Sınıf öğretmenlerinin bireyselleştirilmiş eğitim programı (BEP) hazırlamada karşılaştıkları güçlükler ve kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 423–443. https://doi.org/10.17556/erziefd.402532
• Toy, S. N., & Duru, S. (2016). Sınıf öğretmenlerinin öğretmen öz yeterlikleri ile kaynaştırma eğitimine ilişkin yeterlik inançlarının karşılaştırılması. Ege Eğitim Dergisi, 17(1), 146–173.
• Ünay, E., & Çakıroğlu, O. (2021). Kapsayıcı eğitimin etkililiği ve başarısı için temel faktörler. In H. Gürgür & S. Rakap (Eds.), Kapsayıcı eğitim: Özel eğitimde bütünleştirme. Pegem.
• Yazıcıoğlu, T. (2018). Kaynaştırma uygulamalarının tarihsel süreci ve Türkiye’de uygulanan kaynaştırma modelleri. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 8(1), 92–110.
• Yazıcıoğlu, T. (2020). Destek eğitim odalarında görev yapan öğretmenlerin gözüyle destek eğitim odaları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 21 (2), 273-297.
• Yücesoy Özkan, Ş., Kırkgöz, S., & Beşdere, B. (2021). Normalleştirmeden kapsayıcı eğitime: Tarihsel gelişim. In H. Gürgür & S. Rakap (Eds.), Kapsayıcı eğitim: Özel eğitimde bütünleştirme. Pegem.
• Yükseköğretim Kurulu. (2018). Yeni öğretmen yetiştirme lisans programları. https://www.yok.gov.tr/kurumsal/idari-birimler/egitim-ogretim-dairesi/yeni-ogretmen-yetistirme-lisans-programlari