HALKBİLİMSEL METAETİK KURAM İLE ÂŞIK TARZI KÜLTÜR GELENEĞİNDE SİSTEMATİK VE ZİNCİRLEME MOLEKÜL ETİK DEĞERLERİN YAPISI

Year 2023, Volume: 16 Issue: 43, 911 - 933, 19.09.2023

Sacide Çobanoğlu

https://doi.org/10.12981/mahder.1311261

Abstract

Günümüzde ulaşılan teknoloji, hayatı kolaylaştırdığı ölçüde toplumların etik anlayışında olumsuz değişikliklere neden olmaktadır. Bugün dünya, kültürel yozlaşma sebebiyle gelir dağılımındaki adaletsizlik başta olmak üzere savaşlar, yoksulluğun küreselleşmesi, sağlık hizmetlerindeki yetersizlik, terör, ekolojik sorunlar, yapay zeka kullanımının getireceği problemler, çocuk/kadın/hayvan haklarındaki adaletsizlik gibi birçok etik sorunuyla karşı karşıyadır. Etik problemlerinin çözümünde her toplum; mitolojik arka planı, tarihi alt yapısı gelenek, görenekleriyle oluşturduğu halk felsefesinden faydalanacaktır. Bu noktada Türk halk felsefesini tanımlayan kaynakların başında halk edebiyatımız ve halk şairlerimizin ürünleri gelmektedir. Bu ürünler arasında Kazak Abdal’ın taşlamaları, döneminin zihniyetini aşarak evrensel etik anlayış çizgisinde, Türk halk felsefesinin temel unsurlarını temsil etmek bakımından dikkat çekicidir. Etik değerler toplumların dünya görüşünü ifade etmektedirler. Bir etik değerin, kendisiyle bağlantılı olan etik eylemlerden ve molekül etik değerlerden bağımsız olarak yorumlanması mümkün değildir.
Bu çalışmanın konusu; etik problemlerinin bir sistem dahilinde çözülmesini sağlayan kuramımız Halkbilimsel Metaetik Kuram ile taşlamalardaki etik değerlerin bağlamsal moleküllerini ve Türk halk felsefesindeki yerini ortaya koymak suretiyle günümüz etik problemlerine çözüm getirmeye çalışmaktır. Çalışmamız âşık tarzı kültür geleneğinde, etik değerlerin bağlamsal molekülleriyle yapılanan halk felsefesini farklı bir bakış açısıyla incelemek amacını taşımaktadır.

Keywords

Metaetik, Etik Değereler, Temellendirme, Çözümleme, Kuram

In Metaethic Theory of Folklore and Minstrel Culture Tradition Structure of Systematic and Chained Molecule Ethical Values

Abstract

The technology reached today causes negative changes in the ethical understanding of societies to the extent that it makes life easier. Today, the world is faced with many ethical problems such as the injustice in income distribution due to cultural corruption, wars, the globalization of poverty, the inadequacy of health services, terrorism, ecological problems, the problems caused by the use of artificial intelligence, and injustice in the rights of children/women/animals. Every society in the solution of ethical problems; It will benefit from the folk philosophy that it has created with its mythological background, historical infrastructure, traditions and customs. At this point, our folk literature and the products of our folk poets are at the forefront of the sources that define Turkish folk philosophy. Among these products, Kazakh Abdal's satires are remarkable in terms of representing the basic elements of Turkish folk philosophy in the line of universal ethical understanding by exceeding the mentality of his period. Ethical values express the world view of societies. It is not possible for an ethical value to be interpreted independently of the ethical actions and molecular ethical values associated with it.
The subject of this study is; Our theory, which enables the solution of ethical problems within a system, is to try to solve today's ethical problems by revealing the contextual molecules of ethical values in satire and their place in Turkish folk philosophy with Folklore Metaetic Theory. Our study aims to examine folk philosophy, which is structured with the contextual molecules of ethical values in the tradition of minstrel culture, from a different perspective.

Keywords

Metaethics,, Ethical values, Analysy, Groundıng, Theory

References

• Bolay, S. H. (2007). Değerlerimiz ve günlük hayat. Değerler Eğitimi Merkezi Dergisi. 1(1), 12-19.
• Cevizci, A. (2002). Etiğe giriş. İstanbul: Engin Yayıncılık.
• Cevizci, A. (2010). Felsefeye giriş. Ankara: Nobel Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (2000). Geleneksel dünya görüşü veya halk felsefesinin halkbilimi çalışmalarındaki yeri ve önemi üzerine tespitler. Milli Folklor, 45, 12, 14.
• Çobanoğlu, Ö. (2015). Halk bilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çobanoğlu, S. (2021a). Halkbilimi bağlamında Dede Korkut Hikâyeleri’nin halk felsefesi ve metaetiksel çözümlemesi. C. 1, Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Çobanoğlu, S. (2021b). Halkbilimi bağlamında Dede Korkut Hikâyeleri’nin halk felsefesi ve metaetiksel çözümlemesi. C. 2, Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Çobanoğlu, S. (2022a). Halkbilimi ve metaverse yeni dünyaların beşiğinde. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Çobanoğlu, S. (2022b). Halkbilimsel metaetik kuram ile ‘kendini övmek ve kibirli olmak olumsuz etik değerleri’nin halkbilimsel temellendirmesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 10(30), 168-192.
• Çobanoğlu, S. (2022c). Halkbilimsel metaetik kuram ile ‘husumet oluşturmak’ ve ‘iftira atmak’ olumsuz etik değerleri’nin çözümlemesi. folklor/edebiyat, 110, 347-370.
• Çobanoğlu, S. (2022d). Halkbilimsel metaetik kuram ile Kazak Abdal taşlamalarında kültürel ergonomi çerçevesinde etik kodlar. Hacettepe Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 37, 143-168.
• Çobanoğlu, S. (2023a). Halkbilimi ve meteverse ilişkisi bağlamında metaetikverse. Turcology Research, 77, 126-139.
• Çobanoğlu, S. (2023b). Halkbilimsel metaetik kuram ile Hacı Bektaş Velî’nin Besmele Tefsirinde cömert olmak ve hırsızlık yapmak etik değerleri. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi Dergisi, 105, 97-127.
• Dundes, A. (1972). Folk ideas as units of worldview. Toward New Perspectives in Folklore, (ed. Americo Paredes ve R. Bauman), 120-134, Austin: The Universİty of Texas Press.
• Gündoğdu, H. (2009). Eleştirel düşünme ve eleştirel düşünme öğretimine dair bazı yanılgılar. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 57-74.
• Honer, S. M. - Hunt, T. C. (1996). Felsefeye çağrı. (çev.: Hasan Ünder), Ankara: İmge Kitabevi.
• Kaplan, M. (1986). Kültür ve dil. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Lévi-Strauss, C. (1994). Yaban düşünce. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Lipman, M. (2003). Thinking in education. Cambridge: Cambridge University.
• Mevlana, C. R. (2003). Mesnevi tercemesi ve şerhi. (çev ve şerh.: Abdülbaki Gölpınarlı), İstanbul: İnkilâp Yayınevi.
• Mevlana, C. R. (2015). Mesnevî-i ma’nevî. (çev.: Derya Örs ve Hicabi Kırlangıç), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Moore, G. Ed. (2007). Etik. (çev.: Osman Elmalı), İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
• Onart, A. (1976). Ahlak felsefesinde doğalcılık nedir?. Felsefe Arkivi, 20, 79-97.
• Popper, K. (2005). Bilimsel araştırmanın mantığı. (çev.: İlknur Aka ve İbrahim Turan), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Sealibi, E. M. (1981). Tahsînu’l-kabîh ve takbîhu’l-hasen, tah: Şâkir el-âşûr. Irak, İhyâu’t-turâsi’l-İslâmî.
• Tepe, H. (2011). Etik ve metaetik. Türkiye Felsefe Kurumu.
• Yıldırım, D. (2000). Türk sözel kültüründe süreklilik. Türkbilig Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 1, s. 32-45.
• Yunus Emre (2013). Nasihatler kitabı (Risâletü’n Nushiyye). (hzl.: Ziya Avşar), Ankara: Sistem Ofset.