Uçucu Yağ Elde Etmede Gelişmiş Ekstraksiyon Yöntemleri

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: Özel (Special) 1, 78 - 83, 15.08.2016

Tuğba Yaman Şükran Kuleaşan

Öz

Ülkemiz iklim koşulları açısından uçucu yağ bitkisi yetiştirme konusunda elverişli bir coğrafik konuma sahiptir. Uçucu yağ üretiminde, hızlı ve güvenilir yöntemlerin kullanılmasının yanısıra, çevreci proseslerin geliştirilmesi öncelikli konular arasında yer almaktadır. Uçucu yağlar, bitkinin cinsine, uçucu yağın bitkide bulunduğu yere ve bitkideki uçucu yağ miktarına göre, klasik (damıtma, ekstraksiyon ve mekanik yöntemler) ve gelişmiş ekstraksiyon yöntemleri uygulanarak elde edilmektedir. Klasik ekstraksiyon yöntemlerinde uygulama süresi uzundur, fazla miktarda organik solvent kullanımı söz konusudur ve bu solvent çevreye için zararlıdır. Bu nedenle ekstraksiyon süresini kısaltan, organik solvent tüketimini azaltan, çevre kirliliğini önleyen ve verimi arttıran yeni ekstraksiyon tekniklerine olan ihtiyaç giderek artmaktadır. Bu derlemede gelişmiş ekstraksiyon yöntemlerinden, basınçlı solvent ekstraksiyonu (BSE), mikrodalga destekli solvent ekstraksiyonu (MSE), süper kritik akışkan ekstraksiyonu (SAE), ultrason destekli ekstraksiyon (UE) yöntemleri hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Uçucu yağ, ultrason, süper kritik akışkan ekstraksiyonu, basınçlı solvent ekstraksiyonu, mikrodalga destekli solvent ekstraksiyonu

Kaynakça

• Adams R.P., (2004). Identification of essential oil components by gas chromatography / quadrupole mass spectroscopy. Allured publishing Co, Carol Stream, IL, USA, pp.1-456
• Avşar, G., Topallar, S., Özdemir, S., Külekçi, B., (2014). Uçucu Bileşen İçeren Bitkilerden Süperkritik Ekstraksiyon Yöntemi ile Özütleme. 4. Kozmetik Kimyasi, Üretimi, Standardizasyonu Kongresi, Kimyagerler Dernegi, 14-16 Subat 2014, Antalya
• Başer, K.H.C. (Ed), (2010). Tıbbi ve Aromatik Bitkisel Ürünlerin Üretimi ve Kalite Kontrolü, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, Eylül 2010.
• Bayrak, A., (2006). Gıda Aromaları, Gıda Teknolojisi Derneği Yayın No: 32, Ankara.
• Bayraktaroglu, G., Obuz, E., (2006). Ultrasound yönteminin ilkeleri ve gıda endüstrisinde kullanımı. 9. Gıda Kongresi, 24-26. Mayıs. Bolu.
• Benthin, B., Danz, H., Hamburger, M., (1999). Pressurized liquid extraction of medicinal plants. Journal of Chromatography A .837:211-219
• Büyüktuncel, E., (2012). Gelişmiş Ekstraksiyon Teknikleri I. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi 32(2). 209-242
• Carabias-Martinez, R., Rodriguez-Gonzalo, E., Revilla-Ruiz, P., Hernandez-Mendez, J. (2005). Pressurized liquid extraction in the analysis of food and biological samples. Journal of Chromatography A .1089:1-17
• Chemat, F., Grondin, I., Shum Cheong Sing, A., Smadja, J., (2004a). Deterioration of edible oils during food processing by ultrasound. Ultrasonics Sonochemistry 11: 13-15.
• Chemat, F., Grondin, I., Costes, P., Moutoussamy, L., Shum Cheong Sing, A., Smadja, J., (2004b). Highpower ultrasound effects on lipid oxidation of refined sunflower oil. Ultrasonics Sonochemistry 11: 281-285.
• Chemat, F., Huma, Z., Khan, M.K., (2011). Applications of ultrasound in food technology: processing, preservation and extraction. Ultrasonics Sonochemistry 18: 813-835.
• Coelho, JP., Cristino, AF., Matos, PG., Rauter, AP., Nobre, BP., Mendes, RL, Barroso, CG., Mainar A, Urieta, CS., Fareleira, JMNA., Sovová, H., Palavra, AF.. (2012). Extraction of Volatile Oil from Aromatic Plants with Supercritical Carbon Dioxide: Experiments and Modeling, Molecule, 17(9): 10550-10573.
• Çalikoğlu, E., Kıralan, M., Bayrak, A., (2006). Uçucu Yağ Nedir, Nasıl Üretilir ve Türkiye'deki Durumuna Genel Bir Bakış Türkiye 9. Gıda Kongresi, 24-26.
• Çam, M., Hışıl, Y., (2006). Basınçlı Solvent Ekstraksiyonu ve Uygulamaları. Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi, 79-86.
• Çelik, E., Çelik, G.Y., (2007). Bitki uçucu yağlarının antimikrobiyal özellikleri. Orlab On-Line Mikrobiyoloji Dergisi, 5(26).
• Çolak, N., Tülek Y., (2003). Süperkritik Akışkan Ekstraksiyonu, Gıda dergisi 28(3) : 313-320
• Ercan, S.Ş., Soysal, Ç., (2011). Ultrasonun Gıdalarda ve Enzimlerin İnaktivasyonunda.Kullanılması, Gıda/The Journal of Food, 36(4).225-231
• Ersen, A., Özkan, G., Biçer, A., (2001). Süperkritik CO2 Ekstraksiyonu ile Gül ve Nane Bitkilerindeki Esansiyel Yağların Eldesi XV. Ulusal Kimya Kongresi, İstanbul, KM-S10
• Evren M., Tekgüler B., (2011). ‘Uçucu Yağların Antimikrobiyel Özellikleri’ Mikrobiyoloji Dergisi , 9(3), 28-40,
• Hoşgün, E.Z., Bozan, B., (2013). Üzüm Çekirdeği Yağının Basınçlı Çözücü ekstraksiyonu ve Ekstraksiyon Parametrelerinin Cevap Yüzey Yöntemi ile Optimizasyonu. 11. Ulusal Kimya Mühendisliği Kongresi
• İnce, N.H., Tezcanli, G., Belen, R.K., Apikyan, İ.G., (2001). Ultrasound as a catalyzer of aqueous reaction systems: the state of the art and environmental applications. Applied Catalysis B: Environmental 29: 167-176.
• Jahouach-Rabai, W., Trabelsi, M., Van Hoed, V., Adams, A., Verhe´, R., De Kimpe, N., Frikha, M.H., (2008). Influence of bleaching by ultrasound on fatty acids and minor compounds of olive oil. Qualitative and quantitative analysis of volatile compounds (by SPME coupled to GC/MS). Ultrasonics Sonochemistry 15: 590-597.
• Kaya, D, Ergönül, PG. (2015). Obtaining methods of volatile oils. GIDA-Journal of Food, 40(5), 303-310.
• Sanal, İ., Salgın,U., Güvenç,A., Bayraktar, E., Mehmetoğlu Ü., Çalımlı, A., (2004). “Antioksidanların Süperkritik Akışkanlarla Ayrılması, UKMK-VI Altıncı Ulusal Kimya Mühendisliği Kongresi, Bildiri özetleri kitabı, TOA-4, İzmir,
• Şeran, E.B., (2013). Yağlı Tohumlara Uygulanan Ultrasonik Destekli Ön İşlem İle Soğuk Pres Yağlarında Verim Ve Kalitenin Arttırılması. İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Tavman, Ş., Kumcuoğlu, S., Akkaya, Z., (2009). Bitkisel Ürünlerin Atıklarından Antioksidan Maddelerin Ultrason Destekli Ekstraksiyonu. Gıda Dergisi, 34(3).
• Tokkan, D., Kuşlu, S., Çalban, T., Çolak, S., (2012). Anod Çamurundaki Gümüşün Amonyum Tiyosülfat Çözeltilerinde Mikrodalga Enerjisi ile Ekstraksiyonunun Optimizasyonu. 10. Ulusal Kimya Mühendisliği kongresi
• Toroğlu, S., Çenet, M., (2006). Tedavi amaçlı kullanılan bazı bitkilerin kullanım alanları ve antimikrobiyal aktivitelerinin belirlenmesi için kullanılan metotlar. KSÜ. Fen ve Mühendislik Dergisi, 9(2), 12-19.
• Ulusoy, K., Karakaya, M., (2011). Gıda Endüstrisinde Ultrasonik Ses Dalgalarının Kullanımı. Gıda Dergisi, 36(2).113-120.
• Yaylı N., Yaşar A., Güleç C., Usta A., Kolaylı S., Coşkunçelebi K., Karaoğlu Ş., (2005). ‘Composition and antimicrobial activity of essential oils from Centaurea sessilis and Centaurea armena’ Phytochemistry 66, 1741–1745.
• Yaylı, N., (2013). Uçucu Yağlar ve Tıbbi Kullanımları. 1. İlaç Kimyası, Üretimi, Teknolojiisi, Standardizasyonu Kongresi, Kimyagerler Derneği, 29-31 Mart 2013, Antalya