Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretmenlerinin Kaynaştırma Eğitimi Uygulamalarında Karşılaştıkları Sorunlar

Year 2021, Volume: 21 Issue: 1, 319 - 353, 30.06.2021

Mehmet Korkmaz

https://doi.org/10.33420/marife.795358

Cited By: 1

Abstract

Bireysel özellikleri açısından akranlarına kıyasla farklılıklar gösteren ve bu özellikleri nedeniyle normal gelişim gösteren bireylere sunulan eğitim imkanlarından yeterli düzeyde yararlanamayan bireyler için düzenlenen eğitim uygulamalarına ‘özel eğitim” adı verilmektedir. Özel eğitimin okullarda yaygın olarak gerçekleştirilen bir türü de kaynaştırma eğitimi uygulamalarıdır. Çeşitli durumları nedeniyle, özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin bu ihtiyaçlarına cevap vermek üzere, Türkiye’de hâlihazırda tam zamanlı kaynaştırma, yarı zamanlı kaynaştırma, özel eğitim sınıfları gibi uygulamalar bulunmaktadır.
Kaynaştırma eğitimi uygulamaları bir yandan özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin gelişimlerine yardımcı olmaya çalışırken, diğer yandan da normal gelişim gösteren akranlarının bu sürece aktif olarak katılarak, onların gelişimlerinde sorumluluk almalarını, onlara karşı empatiyle yaklaşmalarını ve toplumsal hayatta birlikte yaşama bilincini geliştirmeyi amaçlar. Ne var ki, bu uygulamaların başarısını etkiyen pek çok faktör de söz konusudur. Okulların fiziki ve teknolojik alt yapılarının yeterli olup olmaması, okul idarecilerinin konuya yaklaşımı, özel eğitim ve rehber öğretmenlerin sayısının yeterli olup olmaması, okuldaki öğretmenlerin özel eğitim yeterlikleri, rehber öğretmenlerin okuldaki meslektaşları ile iletişim ve iş birliklerinin yeterliliği, sınıflardaki öğrenciler ile velilerin kaynaştırma eğitimine bakışı bu sürecin niteliğini ve başarısını doğrudan ya da dolaylı olarak etkiler.
İşte bu makalede, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) dersi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimi uygulamalarında karşılaştıkları sorunlar konu edilmiştir. Bu bağlamda onların kaynaştırma eğitimi uygulamalarında ne tür problemler yaşadıkları, kendilerini yeterli bulup bulmadıkları, konuyla ilgili paydaşların/çevrelerin bu sürece olan desteklerini yeterli bulup bulmadıkları gibi konular ele alınmıştır. Dolayısıyla araştırmanın amacı, DKAB derslerinde verilen kaynaştırma eğitimlerinde yaşanan sorunları çeşitli boyutlarıyla ortaya koymak ve bu sorunların çözümüne ilişkin önerilerin geliştirilmesine katkıda bulunmaktır.
Araştırma, 2018 yılında Kayseri ili merkez ilçelerinde yapılmış bir saha çalışmasıdır ve tarama modeline göre gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya 128 DKAB dersi öğretmeni katılmıştır. Araştırmanın nicel verilerinin analizinde SPSS-21.0 programı kullanılmıştır. Nitel verilerin analizinde ise betimsel analiz gerçekleştirilmiştir.
Araştırmadan elde edilen bazı sonuçlar şöyledir: Araştırmaya katılan öğretmenlerin %80’den fazlası kaynaştırma eğitimi konusunda sorun yaşadıklarını ifade etmişlerdir. Onlardan bazıları görev yaptıkları okullarda özel eğitim sınıfı ve/veya destek eğitim imkanı olmaması, rehber öğretmenlerin yeterli olmaması gibi sorunlar olduğunu ifade etmiştir. Yine söz konusu öğretmenler okullarındaki idarecilerin, okul rehber öğretmenlerinin kaynaştırma eğitiminde yaşanan sorunların çözümü konusundaki desteklerinde ve ilgilerinde eksiklik olduğunu ifade etmişlerdir. Aynı şekilde onlar meslektaşlarının, sınıflarındaki öğrencilerin ve velilerin kaynaştırma eğitimine olan desteklerinde ve ilgilerinde de sorunlar olduğunu belirtmişlerdir.
Söz konusu öğretmenlerin büyük bir kısmı özel öğretim yöntem ve tekniklerini bilme, bu öğrencilerle iletişim kurma, onları eğitim faaliyetlerine dahil etme, sınıfı yönetme, kaynaştırma öğrencileri ile normal gelişim gösteren öğrenciler arasında kaynaşma ve bütünleşme sağlama gibi konularda yetersizlikler yaşadıklarını söylemişlerdir. Aynı şekilde, onların bireyselleştirilmiş eğitim programı (BEP) hazırlama ve kaynaştırma öğrencileri için eğitim materyali geliştirme konusunda da yetersizliklerinin olduğu anlaşılmıştır.
Araştırmaya katılan öğretmenlerin tamamının pedagojik formasyonu vardır. Ancak onların büyük çoğunluğu mesleğe başlamadan önce özel eğitimle ilgili herhangi bir ders almamıştır. Yine yüzde 56 gibi önemli bir kesimi de mesleğe başladıktan sonra, hizmet içi eğitim süreçlerinde özel eğitimle ilgili herhangi bir kurs veya seminer almamıştır.
Araştırmaya katılan öğretmenlerin çoğunluğu kaynaştırma eğitimi uygulamalarının kısmen faydalı olduğunu düşünmektedirler. Bununla birlikte, bu uygulamanın faydasız olduğunu düşünen dikkate değer bir öğretmen grubu da vardır. Onlar bu durumun gerekçeleri olarak, sınıfların kalabalık olması, söz konusu öğrencilerle yeterince ilgilenilmemesi, öğretmenlerin bilgilerinin yeterli olmaması, rehberlik ve destek hizmetlerinin yetersiz kalması gibi hususları öne çıkarmışlardır.
Bu bağlamda, kaynaştırma eğitimi konusunda sözü edilen sorunların azaltılabilmesi için, paydaşların ortak anlayışla çalışması ve özellikle de DKAB dersi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimi uygulamaları konusundaki yeterliklerini geliştirici çalışmaların yapılmasının önemli olduğu değerlendirilmektedir.

Keywords

Din eğitimi, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretmenleri, Özel Eğitim, Kaynaştırma Eğitimi

The Problems Encountered by Religious Culture and Ethics Teachers in Inclusive Education Practices

Abstract

In a general definition, the practices of special education mean to meet the needs of education for those who have individualistic differences and those who have special situations compared to their peers at school. The most common of types of special education existed at special education schools is the type of inclusive programs. In order to meet the educational needs of those who have special education, Turkey has currently some practices of full time inclusive, part time inclusive and some special education classrooms.
While the inclusive education tries mostly to contribute to meet the needs of those who have special needs, at the same time it tries to include the normal students who do not have any insufficiencies, to take an active role in the development of their peers, to approach to their special situations emphatically, and to develop ability to live together in the society. But, there are many factors that affect the success of these applications.
The efficiency of school’s physical and technological facilities, the approach of the school management to the matter, the number of special education and guidance teachers, the efficiencies of teachers of other subjects on special education, the quality of cooperation and communication between guidance teachers and teachers of other subjects and the approaches of students and their parents to the current situation, all of these and other factors have affected directly or indirectly the quality and success of inclusive/integrated education.
Thus, this article deals with the problems encountered by religious culture and ethics teachers in inclusive education practices. In this context, some basic issues were discussed such as what kinds of problems they had experienced in the subject matter, whether they saw themselves as sufficient or not, whether they found the support of their stakeholders in relation to these applications. The aim of the research is to find out the problems faced by religious culture and ethics teachers in the process of inclusive education and to contribute to the suggestions for the solution of these problems.
This study was done in Kayseri province in 2018 academic year. 128 teachers participated in the research. The study was a field research and it was conducted by descriptive survey model. SPSS-21.0 program was used to analyze the quantitative data of the research. Also the qualitative data were analyzed according to the descriptive analysis technique.
Some important results of the research are as follows: More than 80 percent of the teachers participated in the research said that they had some problems about inclusive education. Those who participated in the research expressed that since the school where they worked did not have any special educational facilities, there were not enough guidance teachers in the schools and there were not special education teachers, they had limited facilities in terms of inclusive/integrated education.
The teachers participated in the research claimed that school managers and school guidance services did not have any interest in solving all of these problems and the success of the inclusive education program at schools. They also claimed that their colleagues, students’ parents and their friends at school did not show enough interest in this matter.
A great majority of the teachers participated in the research stated that they had some insufficiencies in terms of knowing special teaching methods and techniques. Again, it was understood that one of the most important problems they had was classroom management. In addition to this, they had some problems at effectively comminucating with those students, including them into educational activities, managing their classroom, providing integrity between normal students and inclusive/integrated program’s students. Thus, it was understood that the teachers had some insufficiencies in both preparing IEP (Individualized Education Program), and developing education materials about this matter.
All of the teachers participated in the research had pedagogical formation. However, most of them did not take any kind of courses related to special education before start working as teachers. Again, an important portion of them such as 56 percent, did not take any courses or seminars regarding special education during the in service training.
A great majority of the teachers participated in the research stated that the inclusive education practices are partially beneficial. However, there is a large group of teachers who find this practice useless. In this context, in order to reduce the problems mentioned in inclusive education, it is important to develop the opportunities to work together, and especially to improve the competence of the teachers of the religious culture and ethics course in inclusive education practices.

Keywords

Religious Education, Religious Culture and Ethics Teachers, Special Education, Inclusive Education

References

• Altıntaş, M. Esat. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretmenlerinin Değer Öğretiminde Kullandıkları Araç ve Gereçler -Nitel Bir Araştırma,” Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 1 (2016), 77-106.
• Akyürek, Süleyman. “İmam Hatip Lisesi Meslek Dersi ile Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretmenlerinin Eğitim-Öğretim Yeterliklerine İlişkin Algıları”, Değerler Eğitimi Dergisi10/23 (2012), 7-47.
• Alkan, Vesile, Şimşek, Selçuk ve Armağan E. Burcu. “Karma Yöntem: Öyküleyici Alanyazın İncelemesi”. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi – Journal of Qualitative Research in Education, 7(2), (2019). 559-582. doi: 10.14689/issn.2148-2624.1.7c.2s.5m. Erişim 19 Kasım 2020. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/707908
• Baki, Adnan - Gökçek, Tuba. “Karma Yöntem Araştırmalarına Genel Bir Bakış” Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 11/42 (Güz 2012), 1-21.
• Başkonak, Mustafa. Türkiye’deki Lise Mezunu İşitme Engellilerin Din Eğitiminde Karşılaştıkları Güçlüklerin Öğrenci ve Eğitimci Görüşleri Açısından Değerlendirilmesi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Cavkaytar, Atilla. “Özel Eğitime Gereksinim Duyan Çocuklar ve Özel Eğitim” Özel Eğitime Gereksinimi Olan Öğrenciler ve Özel Eğitim. Ed. İbrahim H. Diken. 3-26. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 12. Baskı, 2015.
• Batu, Sema, Kırcaali-İftar Gönül. Kaynaştırma. Ankara: Kök Yayıncılık. 2005.
• Batu, E. Sema. “Kaynaştırma ve Destek Özel Eğitim Hizmetleri” Özel Eğitime Gereksinimi Olan Öğrenciler ve Özel Eğitim. Ed. İbrahim H. Diken. 91-105. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 12. Baskı, 2015.
• Demir, Rıdvan. “Hafif (Eğitilebilir Zihinsel Engelli Öğrencilere Yönelik Hazırlanan Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Programının Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi”. Akademik Bakış Dergisi 64 (2017), 209-235.
• Diler, Ramazan - Sevim, Özge Maviş. “Ortaokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretmenlerinin Anlamlı Öğrenme Etkinlikleri” Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/11 (2019), 927-960.
• Gün, Ayşegül. “İşitme Engelliler Ortaokulunda Okuyan Öğrencilerin Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersine Yönelik Tutum ve Değerlendirmeleri: Amasya ve Samsun Örneği”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi14 /28 (2015), 61–92.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık. 2010.
• Karasu, Tecelli. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretimi Sürecinde Engelliler. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Karasu, Tecelli. Zihinsel Engelli Kaynaştırma Öğrencilerinin Din Öğretimi (Bireyselleştirilmiş Öğretim Programının Öğrencinin Başarısına Etkisi) Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Karasu, Tecelli. Şimşek, Eyüp. “Zihinsel Engelli Kaynaştırma Öğrencilerine Yönelik Din Eğitimi: Yarı Deneysel Bir Çalışma- Destek Eğitim Odası”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22/3 (Aralık 2018), 1579-1606.
• Karasu, Tecelli. “DKAB Öğretmenlerinin Kaynaştırma Eğitimi Yeterlilikleri İle Duygu, Tutum ve Kaygı Düzeyleri Arasındaki İlişki”. Bilimname XXXVIII, (Ekim 2019), 501-522.
• Kargın, Tevhide, Acarlar, Funda, Sucuoğlu, Bülbin. “Öğretmen, Yönetici ve Anne Babaların Kaynaştırma Uygulamalarına İlişkin Görüşlerinin Belirlenmesi”. Özel Eğitim Dergisi 4/2 (2003), 55-76.
• Kargın, Tevhide. “Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) Hazırlama ve Öğretimin Bireyselleştirilmesi”. Ed. İbrahim H. Diken. 59-86. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 12. Baskı, 2015.
• Kırcaali İftar, Gönül. “Kaynaştırma ve Destek Özel Eğitim Hizmetleri”. Özel Eğitim Ed. S. Eripek. 17- 22. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını, 1998.
• Korkmaz, Göksel. “İlköğretim DKAB Dersi Öğretmenlerinin Öğretim Araç ve Materyallerini Kullanma Durumu (Kayseri Örneği)”. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15, (2012), 79-110.
• Korkmaz, Mehmet. Din Öğretimi Teknolojisi ve Materyal Geliştirme. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2017.
• Korkmaz, Mehmet. "İmam Hatip Meslek Dersleri Öğretmenlerinin Materyal Geliştirme Durumları". Bilimname 35 (Nisan 2018), 175-216. https://doi.org/10.28949/bilimname.380607
• KBYEUG, Kaynaştırma/Bütünleştirme Yoluyla Eğitim Uygulamaları Genelgesi, Sayı: 10096465-10.06.01 -E. 14218379 (19 Eylül 2017). Erişim 15 Mart 2020. http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/1870.pdf
• MEB, Milli Eğitim Bakanlığı, “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı, (İlkokul 4 ve Ortaokul 5.6.7 ve 8.Sınıflar) Erişim 10 Aralık 2020. https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=318
• Musayev, İslam. Engelli Bireylerin Din Eğitimi. Bursa: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• ÖEHY, Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği, Resmi Gazete 30471 (7 Temmuz 2018). Erişim 20 Mart 2019. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/05/20060531-2.htm
• RHY, Millî Eğitim Bakanlığı Rehberlik Hizmetleri Yönetmeliği, Resmi Gazete 30236 (10 Kasım 2017). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/11/20171110-2.htm
• Sucuoğlu, Bülbin- Kargın, Tevhide. İlköğretimde Kaynaştırma Uygulamaları, Yaklaşımlar, Yöntemler, Teknikler. Ankara: Kök Yayıncılık, 3. Baskı, 2014.
• Üzümcü, Muzaffer. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Kaynaştırma Eğitimine İlişkin Yeterlikleri, Sorunları ve Beklentileri Üzerine Bir Araştırma. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi. 2016.
• Üzümcü, Muzaffer - Nazıroğlu, Bayramali. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Kaynaştırma Uygulamalarında Karşılaştığı Problemler ve Bunlarla Başa Çıkma Yolları”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9 /43 (2016), 1546-1557.
• Üzümcü, Muzaffer. “Din Eğitiminde Kaynaştırma Uygulamaları ve Destek Eğitim Hizmetleri”. Özel Din Eğitimi. Ed. Saadettin Özdemir ve Mustafa Başkonak. 87-108. Ankara: Grafiker Yayınları, 2018.
• Varol, Çiğdem. İlköğretim Okullarındaki Kaynaştırma Uygulamalarının Değerlendirilmesi. Ankara: MEB Yayınları, 2010.
• Yıldırım, Ali. - Simsek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Arastırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. 2000.