İmkan ve Sınırlar, Sorunlar ve Çözüm Önerileri Bağlamında Cami Rehberliği Hizmeti

Year 2021, Volume: 21 Issue: 1, 79 - 103, 30.06.2021

Mustafa Fatih Ay

https://doi.org/10.33420/marife.874871

Abstract

Cami Rehberliği ilk defa dönemin, Diyanet İşleri Başkanlığı’ndan sorumlu Başbakan Yardımcısı Bekir Bozdağ tarafından 2012 yılında gündeme getirilmiştir. Bu hizmet alanı halen Diyanet İşleri Başkanlığı, Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde Cami Hizmetleri Daire Başkanlığı tarafından Cami Rehberliği Hizmetleri adıyla sürdürülmektedir. Bu çalışmada genel olarak cami rehberliği hizmeti ele alınmıştır. Bu çerçeve altında ise, cami rehberliği hizmetinin ortaya çıkışı, amacı ve kurumsallaşma süreci, hizmeti yürüten personelin uygulamaya ilişkin değerlendirmeleri ele alınmıştır. Böylelikle de cami rehberliği hizmetinin uygulama sürecine ilişkin durum değerlendirmesi yapılması amaçlanmaktadır. Bu çerçevede cami rehberleri ile yapılan görüşmelerde, cami rehberliğine yükledikleri anlam, görevleri süresince karşılaştıkları sorunlar, kendilerini en çok sorulan sorular, desteğe ihtiyaç hissettikleri konular, cami rehberliği hizmetinin geliştirilmesi için neler yapılabileceği, kişi veya kurumlardan hangi katkıların gelebileceği konuları merkeze alınmıştır. Veri toplama sürecinde yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirildiği için görüşmeler sırasında gerekli görülen konular da ele alınmıştır. Nitel araştırma yaklaşımlarından fenomenolojik araştırma olarak kurgulanan bu çalışma ile cami rehberlerinin, cami rehberliği hizmetine ilişkin algı ve deneyimlerinin nasıl olduğu ilk elden ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu çerçevede Antalya İl Müftülüğü bünyesinde çeşitli İlçe Müftülüklerine bağlı olarak görevlendirme ile bu hizmeti yürüten 7 cami rehberi çalışma grubu olarak belirlenmiştir. Görüşmeler bizzat araştırmacı tarafından 2019 yılı Eylül ayı içerisinde, katılımcılar ile randevu alınarak yüzyüze gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler ses kayıt cihazı ile kayıt altına alınmış ve 30-45 dakika arasında süren görüşmelerin çözümlemeleri araştırmacı tarafından yapılmıştır. Cami rehberliği uygulamasını konu edinen ilk araştırma olması nedeniyle cami rehberlerinin saha tecrübesini ortaya koymaya yarayacak sorulardan elde edilen verilerin betimsel analiz tekniği ile analizi uygun görülmüştür. Bu çerçevede çözümlenen görüşme verileri Nvivo 12 Plus programına yüklenmiştir. Bu program yardımıyla tekrar tekrar okunan görüşme verileri, cami rehberlerinin saha tecrübesini yansıtacak şekilde düzenlenmiştir. Daha sonra elde edilen kod ve temalar tekrar gözden geçirilmiş ve bazı kod-tema değişiklikleri yapılmış ve son şekli verilmiştir. Elde edilen yapılar ise gerekli görülen yerlerde katılımcı görüşlerinden ilgili yapıyı en iyi açıkladığı düşünülenlere, ifadelerindeki dil ve anlatıma müdahale edilmeden bulgular kısmında yer verilmiştir. Cami rehberlerine hangi alanlarda desteğe ihtiyaçları olduğu ve cami rehberlerinin hangi konuları bilmelerinin iyi olacağını düşündükleri sorulduğunda verdikleri cevaplar çerçevesinde öne çıkan hususların, dinler tarihi bilgisi, dil ve iletişim becerisi, rehberlik yöntemi, sanat tarihi ve mimari, yabancı dilde terminoloji bilgisi alanlarının öne çıktığı görülmüştür. Cami rehberlerinin sorun olarak gördükleri hususlar ise kadro ve istihdam sorunu, materyal sorunu ve turizm rehberleri ile yaşanan sorunlar şeklindedir. Cami rehberlerine en çok sorulan soruları, cami rehberliğine ilişkin sorular, güncel politik sorular, İslam dini ile ilgili sorular şeklinde sınıflandırmak mümkündür. Buradan anlaşıldığı üzere cami rehberliği konusunda turistlerin bilgi sahibi olmadığı görülmektedir. Bu nedenle hizmetin tanıtımı konusunda havalimanları, oteller ve turistlere yönelik hizmet alanlarında bu hizmetin tanıtımı yapılabilir. Ayrıca Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanan rehber ve broşürlere cami rehberliği hizmeti de eklenebilir. İslam dini ve güncel politik sorular konusunda da bir saha çalışması yapılarak gelen soruların toplanması ve bir çalışma grubu tarafından değerlendirilerek, geliştirilen cevaplar konusunda cami rehberlerine bilgilendirmeler yapılabilir. Ayrıca, cami rehberliği hizmeti uluslararası alanda İslamofobi ile mücadele, İslam dini ve ülkemizin tanıtımı gibi konularda önemli bir hizmet alanıdır. Disiplinlerarası özelliği nedeniyle kurumlar arası işbirliği ile çalışmalar yapılarak hizmetin kalitesinin yükseltilmesi önemlidir. Cami rehberlerinin daha spesifik alanlarda saha tecrübelerinin detaylı bir şekilde araştırıldığı çalışmaların yanı sıra hizmet alan turistlerin de cami rehberliği hizmetine ilişkin memnuniyet ve beklentilerinin ele alındığı çalışmalar yapılabilir.

Keywords

Din Eğitimi, Cami Rehberliği, Diyanet İşleri Başkanlığı, Din Hizmetleri, Cami Hizmetleri

Mosque Guidance Service in the Context of Possibilities and Boundaries, Problems and Solution Proposals

Abstract

In this study, generally mosque counseling service has been discussed. It is aimed to take the mosque guidance service to the academic ground and to make a situation assessment regarding the implementation process. In this context, in the interviews with mosque guides, the meaning they attribute to mosque guidance, the problems they encountered during their duties, the questions they were asked the most, the issues they needed support, what could be done to improve the mosque guidance service, and what contributions could come from individuals or institutions were examined.Since semi-structured interviews were conducted during the data collection process, issues deemed necessary were also discussed during the interviews.
With this study, which was designed as a phenomenological research, one of the qualitative research approaches. In this context, 7 mosque guides carrying out this service were interviewed in the Antalya Provincial Mufti Office.
The questions were prepared in accordance with the semi-structured interview in order to provide flexibility during the interview. The interviews were conducted face-to-face by the researcher, by making an appointment with the participants. The interviews were recorded with a voice recorder. The interviews lasted between 30-45 minutes. The analyzes of the interviews were made by the researcher. The data obtained were analyzed with the descriptive analysis technique. Interview data analyzed within this framework were uploaded to the Nvivo 12 Plus program. With the help of this program, the interview data, which were read again and again, were organized in the form of themes and codes to reflect the field experience of mosque guides. Then, the obtained code and themes were reviewed and some code-theme changes were made and the final shape was given. The structures obtained were visualized with the help of figures and, where deemed necessary, the opinions of the participants that were thought to be explained best were included in the findings section without interfering with the language and expression in their expressions.
When asked in which areas mosque guides need support and what they think it would be good for mosque guides to know, it was seen that the prominent issues within the framework of their answers were the knowledge of the history of religions, language and communication skills, guidance method, art history and architecture, and terminology knowledge in foreign languages.
The issues that mosque guides see as a problem are the problem of staff and employment, material problems and problems with tourism guides. It is possible to categorize the most frequently asked questions to mosque guides as questions about mosque guidance, current political questions, and questions about Islam.
As a result; mosque guidance service is an important service area in matters such as the fight against Islamophobia in the international arena, the religion of Islam and the promotion of our country. Due to its interdisciplinary nature, it is important to increase the quality of the service by working with inter-institutional cooperation. In addition to the studies where the field experiences of mosque guides in more specific areas are investigated in detail, studies can also be carried out to address the satisfaction and expectations of the tourists who receive service from the mosque guidance service.

Keywords

Religious Education, Mosque Guidance, The Presidency of Religious Affairs, Religious Services, Mosque Services

References

• Creswell, John. W. Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. ed. Mesut Bütün - Selçuk Beşir Demir. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2015.
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. "Diyanet İşleri Başkanlığı Personel Yeterlikleri”. (Erişim 19 Ocak 2020). https://hukukmusavirligi.diyanet.gov.tr/Documents/Diyanet%20%C4%B0%C5%9Fleri%20Ba%C5%9Fkanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20Personel%20Yeterlikleri.pdf
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Cami Rehberliği Hizmetleri”. Erişim 19 Ocak 2020. https://dinhizmetleri.diyanet.gov.tr/detay/97/cami-rehberli%C4%9Fi-hizmetleri
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Diyanet İşleri Başkanlığı, Diyanet İşleri Başkanlığı Görev ve Çalışma Yönergesi”. Erişim 19 Ocak 2020. https://hukukmusavirligi.diyanet.gov.tr/Documents/Diyanet%20%C4%B0%C5%9Fleri%20Ba%C5%9Fkanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20G%C3%B6rev%20ve%20%C3%87al%C4%B1%C5%9Fma%20Y%C3%B6nergesi.pdf
• DİBDHGM, Diyanet İşler Başkanlığı Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Faaliyet Raporu 2016. Ankara: Diyanet İşleri yayınları, 2017.
• DİBKGHK, Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun (Kanun No. 633, md. 1.). Resmî Gazete 12038 (2 Temmuz 1965). 19 Ocak 2020. https://hukukmusavirligi.diyanet.gov.tr/Documents/GÖREV VE ÇALIŞMA YÖNERGESİ 4.12.2019.pdf
• DİBSGB, Diyanet İşler Başkanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı. 2015 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara: Diyanet İşleri Yayınları, 2016.
• DİBSGB, Diyanet İşler Başkanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı. 2016 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara: Diyanet İşleri Yayınları, 2017.
• DİBSGB, Diyanet İşler Başkanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı. 2017 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara: Diyanet İşleri Yayınları, Tarihsiz.
• DİBSGB, Diyanet İşler Başkanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı. 2018 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara: Diyanet İşleri Yayınları, Tarihsiz.
• DİBSGB, Diyanet İşler Başkanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı. 2019 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara: Diyanet İşleri Yayınları, Tarihsiz.
• DİBSGB, Diyanet İşler Başkanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı. 2015 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara: Diyanet İşleri Yayınları, 2016.
• DİBSGB, Diyanet İşler Başkanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı. 2015 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara: Diyanet İşleri Yayınları, 2016.
• DİBSGB, Diyanet İşler Başkanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı. 2013 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara: Diyanet İşleri Yayınları, 2014.
• DİBSGB, Diyanet İşler Başkanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı. 2014 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara: Diyanet İşleri Yayınları, 2015. İM, İstanbul Müftülüğü. “Diyanet İşleri Başkanlığı Cami Rehberi Alım İlanı”. Erişim 19 Ocak 2020. https://istanbul.diyanet.gov.tr/Sayfalar/ContentDetail.aspx?MenuCategory=Kurumsal2&ContentCategory=personelimiz
• M, Memurlar. “Camileri Özel Rehber Tanıtacak, Bu Amaçla 250 Kişi Alınacak”. Erişim 19 Ocak 2020. https://www.memurlar.net/haber/214201/camileri-ozel-rehber-tanitacak-bu-amacla-250-kisi-alinacak.html
• M, Memurlar. “Diyanet İşleri Başkanlığı Cami Rehberi Alım İlanı”. Erişim 19 Ocak 2020. https://ilan.memurlar.net/ilan/23864/diyanet-isleri-baskanligi-cami-rehberi-alim-ilani.html
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2006.