Kur'an Yolu Tefsiri'nde Ayetlere Bilimselci Yaklaşım

Year 2021, Volume: 21 Issue: 2, 1017 - 1044, 30.12.2021

Mehmet Kaya

https://doi.org/10.33420/marife.971824

Abstract

Bu çalışmada, bilimsel tefsir hakkında bilgi verildikten sonra, Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından yayımlanan Kur'an Yolu tefsirindeki bazı bilimsel yorum örnekleri incelenecektir. Kur’an-ı Kerim nazil olduğu günden itibaren farklı yaklaşımlarla tefsir edilmiştir. Bu yaklaşımlardan biri de ayetlerin pozitif bilimlerin verileri çerçevesinde yorumlandığı bilimsel tefsir yöntemidir. Bu yorumlama yönteminin tarihi hicri beşinci yüzyıla ve hatta sahabe dönemine kadar götürülmekle birlikte, bu dönemlerdeki örnekler tikel ve primitif düzeydedir. Bununla birlikte yaklaşımın ekol haline gelmesi on dokuzuncu yüzyılda mümkün olmuştur. Bilimsel tefsirin ekol haline gelmesine ilişkin çeşitli sebepler ileri sürülmüştür. Bilimsel tefsire ilişkin eserler incelendiğinde, bu ekolün gelişmesindeki en önemli etmenin, Müslümanların sanayi devriminden sonra teknoloji ve bilimde ilerleme kaydeden Batı karşısındaki gerilemesini durdurmak amacıyla Kur’an'a dayalı bilimsel bir yöntem oluşturmak ve İslam'ın bilime engel olduğu şeklindeki görüşü çürütmek olduğu anlaşılmaktadır. Bu tarihten itibaren birçok tefsirde bilimsel yorumlara yer verildiği ve bilimsel tefsire ilişkin müstakil eserler kaleme alındığı görülmektedir. Ancak ilerleyen süreçte bu yöntemin kazandığı ivmede mezkûr nedenlerden çok bu yönteme olan ilginin artmasının etkili olduğu görülmektedir. Ayetlerin pozitif bilimlerin verileri çerçevesinde yorumlandığı bu eserlerden biri de Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından yayımlanan ve geniş bir okur kitlesine sahip olan Kur'an Yolu tefsiridir. Eserin girişinde ayetlerin yorumunda bilimsel tefsir yönteminin kullanılacağına ilişkin doğrudan bir ifade bulunmamakla birlikte, Kur'an'ın şekil ve içerik açısından örnek bir kitap olduğu; yaratılış, varlık, insan ve evrenin yapısı hakkındaki bilgilerin onun önemli özellikleri arasında sayılması ve yapılan yorumlarda bilimin gerekleri ile çağın gereklerinin birlikte dikkate alınması gerektiği yönündeki uyarı, eserde bilimsel yorumlara yer verileceğini ihsas etmektedir. Eserin girişinde, tefsirde yer verilen bilgi ve yorumlarda seçmeci bir yaklaşım sergileneceğinin ve yeni yorumların yapılacağının ifade edilmesi eserde bilimsel yorumlarda da diğer yorumlarda olduğu gibi seçmeci bir yaklaşım sergileneceğini ve modern dönemde yapılan yorumlara yer verileceğini göstermektedir. Kur'an Yolu tefsirinde, ayetlerin bilimsel yorumunda, pozitif bilimlere ilişkin Türkçe ve yabancı dildeki çeşitli eserlerle modern dönemdeki tefsirlerden yararlanılmıştır. Eserdeki birçok yorumun kaynağını Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi'nin pozitif bilime ilişkin maddeleri oluşturmaktadır. Her iki eserin Diyanet İşleri Başkanlığı ile ilgili olmasının bu tercihte etkili olduğu anlaşılmaktadır. Kur'an Yolu tefsirinde ayetlerin daha önce yapılan bilimsel yorumlarına yer verildiği, bu doğrultuda müstakil yorumların yapıldığı ve nadiren de bazı bilimsel yorumların eleştirildiği görülmektedir. Kur'an'ın bir bilim veya astronomi kitabı olmadığı belirtilen eserde, pozitif bilimlere ilişkin veriler çoğu zaman Kur'an'ın temel amacı olan "hidayet" çerçevesinde ele alınmaktadır. Bu durum, eserde bilimsel tefsirin amaç olarak değil, Kur'an'ın asıl amacına ulaşmada bir araç olarak görüldüğünü göstermektedir. Eserin modern dönemde kaleme alınmış olması, bilimsel yorum açısından bütüncül bir bakış açısı yakalamamızı ve yeni görüşlere ulaşmamızı sağlamaktadır. Eserde bilimsel tefsire ilişkin önceki yorumların değerlendirilmesi de okuyucuya eleştirel bir bakış açısı sağlamaktadır. Ayetleri bilimsel buluşlar veya teorilerle yorumlamanın her zaman ve her ayet için isabetli bir yöntem olmadığı belirtilen eserde, evrenin yaratılışına ilişkin teorilerin ve doğa bilimlerindeki gelişmelerin ayetlerin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olduğu belirtilmektedir. Tüm ayetlerin modern bilimin verileriyle yorumlanmadığı eserde, bazı bilimsel yorumların eleştirildiği ve çoğunlukla ayetlerde açıkça ifade edilen ve bilim tarafından kesinliği kanıtlanan konularda yorum yapılmaya özen gösterildiği görülmektedir. Kur’an’ın takip ettiği metoda bağlı olarak kozmolojiye ilişkin yorumlara ağırlık verilen eserde ayetlerin jeoloji, biyoloji, meteoroloji ve tıbbın verileriyle de yorumlandığı görülmektedir. Kur'an Yolu tefsirinde bilimsel verilerin Kur'an'ın iʻcâzıyla ilişkilendirildiği yorumlara da rastlanılmaktadır.

Keywords

Tefsir, Kur'an, Bilimselci Tefsir, Kur'an Yolu Tefsiri

Thanks

Çalışmanın İngilizce özetini gözden geçirme zahmetinde bulunan Ahi Evran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Felsefe ve Din Bilimleri ABD Araştırma Görevlisi Nurullah Haydar Yurduseven’e teşekkürlerimi sunarım.

Scientific Approach to Verses in Kur’an Yolu Tafseer Book

Abstract

In this study, after giving information about the scientific tafseer, some examples of scientific tafseer in Kur’an Yolu exegesis published by the Presidency of Religious Affairs will be examined. The Holy Quran has been interpreted with different approaches since its revelation. One of these approaches is the scientific tafseer method which the verses are interpreted within the framework of the data of positive sciences. Although the history of this method goes back to the fifth century (A.H.) and even the period of the companions, the examples in these periods are rare and at a primitive level. However, it was possible for this method to become a school in the nineteenth century. Various reasons have been put forward for the scientific tafseer to become a school. When studies on scientific tafseer are examined, it is understood that the most important reason for the development of this school is to create a scientific method based on the Qur'an to stop the decline of Muslims in the race against the West, which advanced in science and technology after the industrial revolution, and to refute the view that Islam is an obstacle to science. Since this date, it is seen that scientific tafseers have been included in many commentaries, and individual works related to scientific tafseer have been written. However, it is seen that the increasing interest in this method rather than the aforementioned reasons was effective in the acceleration gained by this method in the following process. One of these books in which the verses are handled within the framework of data of modern sciences is Kur’an Yolu exegesis published by the Presidency of Religious Affairs which has a wide readership. Although there is no direct statement in the introduction of the book that the scientific tafseer method will be used while interpreting the verses, it is indicated from the following statements that the book will include scientific explanations: The Qur'an is an exemplary book in terms of form and content, and information about creation, existence, human and the structure of the universe is among its important features, and the requirements of science and the requirements of the age should be considered together in the tafseer. In the introduction of Kur’an Yolu exegesis, it is stated that a selective approach will be followed while giving information and explaining in tafseer and that new comments will be put forward. This shows that a selective approach will be followed in scientific tafseer, as in other fields, in the book and comments arose in the modern period will also be included. In Kur’an Yolu exegesis, while explaning the verses scientifically, works related to the positive sciences in Turkish and foreign languages as well as the tafseers in classical and modern periods are used. The source of many explanations in the book constitutes articles about the positive sciences of Turkiye Diyanet Foundation (TDV) Encyclopedia of Islam. As understood, the fact that both works are related to the Presidency of Religious Affairs is effective in this preference. In Kur’an Yolu exegesis, it is seen that the previous scientific explanations of the verses are included, independent comments are made in this direction, and some scientific tafseers are rarely criticized. In the book, which is stated that the Quran is not a science or astronomy book, data on positive sciences are often handled within the framework of "guidance" which is the main goal of the Quran. This situation shows that scientific tafseer is not seen as a goal in the exegesis, but as a tool in achieving the main goal of the Quran. The fact that the book was written in the modern period enables us to catch a holistic perspective in terms of scientific tafseer and to reach new ideas. Moreover, evaluation of previous explanations of scientific tafseer in the Kur’an Yolu exegesis also provides a critical perspective to the reader. Stating that interpreting the verses with scientific discoveries or theories is not always an accurate method and for every verse, Kur’an Yolu exegesis states that the theories regarding the creation of the universe and the developments in natural sciences help the Quranic verses to be understood better. Kur’an Yolu exegesis, which does not interpret all the verses with the data of modern science, mostly takes care to comment on the issues that are clearly expressed in the verses and proven by science. In the book, which focuses on interpreting cosmology depending on the method followed by the Qur'an, it is also seen that the verses are interpreted with the data of geology, biology, meteorology and medicine. In the Kur’an Yolu, there are also comments that scientific data are associated with i’jāz of the Quran.

Keywords

Interpretation, Quran, Scientific Interpretation, Kur'an Yolu Tafseer Book

References

• Ahmed Muhammed el-Fâdıl. Nakdu’t-tefsîri’l-ʻilmî ve’l-ʻadedî el-muʻâsır li’l-Kur’âni’l-kerîm -Namâzic ve’t-tatbîkât-. Dımeşk: Merkezü’n-Nâkıdi’s-Sekâfî, 1. Basım, 2008.
• Ateş, Süleyman. Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri. 12 Cilt. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1. Basım, ts.
• Baysal, Sıddık. “Mahiyeti, İmkân ve Sınırlılıkları Açısından Bilimsel Tefsir”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 3/2 (Ekim 2019), 226-266. https://doi.org/10.31121/tader.620721
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. 1 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1. Basım, 2002.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. Ankara: Fecr Yayınları, 3. Baskı., 2005.
• Çalışkan, M. Turan (ed.). Kur’an ve Pozitif Bilim. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2020.
• Demirsoy, Ali. Evrenin Çocukları “Yaratılışın Öyküsü”. Ankara: Meteksan, 6. Basım, 2000.
• Ebû Hacer, Ahmed Ömer. et-Tefsîru’l-ʻilmî li’l-Kur’ân fi’l-mîzân. Beyrut: Dâru Kuteybe, 1. Basım, 1991.
• Ekinci, Kutbettin. “Bilimsel Tefsirin Tefsir Olma Sorunu”. Bilimname 37 (2019), 169-190. https://doi.org/10.28949/bilimname.454785.
• Elmalılı, M. Hamdi Yazır. Hak Dîni Kur’ân Dili. 10 Cilt. İstanbul: Huzur Yayın-Dağıtım, 1. Basım, 2003.
• Emin el-Hûlî. Kur’an Tefsirinde Yeni Bir Metod. çev. Mevlüt Güngör. Ankara: Fecr Yayınları, 1. Basım, 2001.
• Eren, Cüneyt. “Bilimsel Tefsir Metodolojisi”. İslâmî İlimlerde Metodoloji/Usûl Mes’elesi I, Tartışmalı İlmî İhtisas Toplantıları. ed. İsmail Kurt - Seyit Ali Tüz,. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Yaʻkûb. Besâiru zevi’t-temyîz fî letâifi’l-Kitâbi’l-ʻazîz. thk. Muhammed Ali en-Neccâr. 6 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-ʿİlmiyye, ts.
• Gâzî Ahmed Muhtar Paşa. Serâiru’l-Kur’ân fî tekvîn-i ve fenâ-i ve iʻâdeti’l-ekvân. Dâru’l-Hilâfeti’l-ʻAliyye: Evkâf-ı İslâmiyye Matbaası, 1. Basım, 1336.
• Gezer, Süleyman. Kur’an’ın Bilimsel Yorumu Bir Zihniyet Tahlili. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1. Basım, 2019.
• Gördük, Yunus Emre. “Bilimsel Tefsir ve 20. Yüzyıldaki Meşhur Temsilcileri Perspektifinden Hasan Basri Çantay’ın Açıklamalı Meâli”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 33 (2014), 181-214.
• Güllüce, Veysel. Bilimsel Tefsirde Usûl. Erzurum: Aktif Yayınları, 1. Basım, 2007.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir. Tefsîru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru’t-Tûnusiyye, 1984.
• İskenderânî, Muhammed b. Ahmed. Keşfü’l-esrâri’n-nûrâniyye el-Kur’âniyye. 3 Cilt. y.y., ts.
• Karadâvî, Yusuf. Kur’ân’ı Anlamada Yöntem. çev. M. Nurullah Aktaş. İstanbul: Nida Yayınları, 1. Basım, 2015.
• Karaman, Hayreddin vd. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 3. Basım, 2007.
• Karaoğlan, Arslan. “Kur’ân’ı Anlamada Bilimsel Yönelişe Toplu Bir Bakış” 4/6 (2017), 367-391.
• Karslı, İbrahim Hilmi. “Kur’an’ın Bilimsel Tefsiri Üzerine Bazı Mülahazalar”. Diyanet İlmi Dergi 46/3 (2010), 76-94.
• Kaya, Mehmet. “Bilimsel Tefsir ve Değişim”. Mütefekkir 3/5 (2016), 195-223. https://doi.org/10.30523/mutefekkir.245570
• Kaya, Mehmet. “Destekleyenler ve Karşı Olanlar Açısından Bilimsel Tefsir Başlıklı Tebliğin Müzakeresi”. Kur’an ve Pozitif Bilim. 163-174. İstanbul: Kuramer, 2020.
• Kırca, Celal. İlimler ve Yorumlar Açısından Kur’ân’a Yönelişler. İstanbul: Tuğra Neşriyat, 1. Basım., 1993.
• Kırca, Celal. Kur’an ve Bilim. İstanbul: Marifet Yayınları, 1996.
• Kırca, Celal. Kur’ân ve Fen Bilimleri. İstanbul: Marifet Yayınları, 5. Basım, ts.
• Kırca, Celal. “Kur’an ve Modern Bilim: İlişkisi-Sahası-Sorunları”. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (2012), 7-34.
• Koçyiğit, Hikmet. “Müfessirleri Tefsir Yazmaya Sevk Eden Amiller”. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/10 (2012), 107-129.
• Levh, Abdüsselâm Hamdân. el-İʻcâzü’l-İlmî li’l-Kur’âni’l-kerîm. Filistin: Âfâk, 2. Basım, 1423.
• Mertoğlu, M. Suat. “Kur’an’ı Modern Bilimlerin Işığında Okumak: Tantâvî Cevherî Örneği”. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 30 (2011), 91-113.
• Muhammad Asad. The Message of The Qur’an. England: Bitton: Book Foundation, 2003.
• Muhammed Gazâlî. Kur’ân’ı Anlamada Yöntem. çev. Emrullah İşler. İstanbul: Şule Yayınları, 2. Basım, 1998.
• Mukâtil b. Süleymân, Ebu’l-Hasen. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 1. Basım, 1423.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Müsnedü’s-sahîh. thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî. 5 Cilt. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-ʻArabiyye, ts.
• Namık Kemal. Renan Müdâfaanâmesi (İslam ve Maârif). haz. M. Fuad Köprülü. Ankara: Millî Kültür Yayınları, 1. Basım, 1962.
• Okumuş, Mesut. “Elmalılı M. Hamdi Yazır’ın İlmî Tefsir Anlayışı”. Diyanet İlmî Dergi 51/3 (2015), 79-103.
• Orhan, Recep. “Elmalılı Hamdi Yazır’ın Bilimsel Tefsir Anlayışı”. Osmanlı Toplumunda Kur’an Kültürü ve Tefsir Çalışmaları II. 549-571. İlim Yayma Vakfı Kuran ve Tefsir Akademisi, 2012.
• Öztürk, Mustafa. “Kur’an’ı Modern Bilim Hakkında Konuşturmanın Açmazları ve Sakıncaları”. Kur’an, Tefsir ve Usûl Üzerine Problemler, Tespitler, Teklifler. 31-66. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2. Basım, 2014.
• Râzî, Fahreddin Muhammed b. Ziyâüddîn. Tefsîru’l-Fahri’r-Râzî-Mefâtîhu’l-ğayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1. Basım, 1981.
• Reşîd Rıza, Muhammed. Tefsîru’l-Kur’âni’l-hakîm. 12 Cilt. Kahire: Dâru’l-Menâr, 2. Basım, 1366.
• Şâtıbî, Ebû İshak. el-Muvâfakât fî usûli’ş-şerîa. thk. Muhammed Abdulkâdir el-Fâdılî. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-ʻAsriyye, 1. Basım, 2007.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed b. Abdillah. Fethu’l-kadîr el-câmiʻ beyne fenneyi’r-rivâye ve’d-dirâye min ʻilmi’t-tefsîr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1. Basım, 1414.
• Tantâvî Cevherî. el-Cevâhir fî tefsîri’l-Kur’ân. 25 Cilt. Mısır: Mustafa el-Bâbî el-Halebî ve Evlatları, 1346.
• Yalçın, Cengiz. Evren ve Yaratılış. Ankara: Arkadaş Yayınları, 1. Basım, 2008.
• Yeniçeri, Celâl. “Güneş”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/291-292. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Yıldırım, Celâl. İlmin Işığında Asrın Kuran Tefsiri. 14 Cilt. İzmir: Anadolu Yayınları, ts.
• Yurt, M. Emin. “Bilimsel Tefsirin Mahiyeti Üzerine”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 17 (2019), 103-142.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn. 3 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1. Basım, 2005.