Öğretmenlerin Çok Kültürlü Özyeterlik Algısı ve Okul İklimi ile Mülteci Öğrencilere Yönelik Tutumları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 52 Sayı: 52, 687 - 706, 26.06.2020

Erhan Dolapcı , Hasan Kavgacı

https://doi.org/10.15285/maruaebd.669692

Cited By: 4

Öz

Bu araştırmanın amacı, öğretmenlerin çokkültürlü özyeterlik algısı ve okul iklimi ile mülteci öğrencilerin eğitiminde öğretmen tutumları arasındaki ilişkileri saptamak ve bazı değişkenlere göre incelemektir. Araştırma ilişkisel tarama modelinde tasarlanmıştır. Araştırmanın örneklemi 2018-2019 eğitim öğretim yılında Kastamonu ile Karabük il ve ilçelerindeki ilkokul ve ortaokullardan ölçüt örnekleme yöntemiyle seçilen 363 sınıf ve branş öğretmeninden oluşmaktadır. Araştırmada veri toplamak amacıyla “Çok Kültürlü Eğitime Yönelik Özyeterlik Algısı Ölçeği”, “Okul İklimi Anketi” ve “Mülteci Öğrenci Tutum Ölçeği” olmak üzere 3 farklı ölçek kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre öğretmenlerin çok kültürlü özyeterlik algıları ve mültecilere yönelik tutumlarının genelde yüksek düzeyde iken okul ikliminde ise destekleyicilik ve samimilik hariç orta düzeyde bir algı olduğu; hizmetiçi eğitim alma durumuna göre ise okul ikliminde farklılaşma olmazken çok kültürlü özyeterlik algıları ve tutumda farklılık olduğu; araştırmanın bütün değişkenleri arasında anlamlı ilişkiler bulunduğu; çok kültürlü özyeterlik, okul iklimi ve hizmetiçi eğitim değişkenlerinin mültecilere yönelik öğretmen tutumlarının anlamlı yordayıcıları olduğu ortaya çıkmıştır. Son olarak, araştırma sonuçları tartışılarak uygulayıcılar ve araştırmacılar için önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Çok kültürlülük, Mülteci, Özyeterlik, Okul iklimi, Tutum, hizmetiçi eğitim

Teşekkür

Çalışmamıza sunacağınız katkı ve destek için teşekkür ederiz.

The Examination Of The Relationships Among Teachers’ Multicultural Self Efficacy, School Climate And Teachers’ Attitudes Towards Refugee Students

Öz

The purpose of this study was to determine the relationships between teachers’ perceptions of multicultural self-efficacy, school climate, and teachers’ attitudes about the education of refugee students and to examine those relationships according to some variables. This study was designed as a correlational study. The sample of the study consisted of 363 teachers employed in primary and secondary schools of Kastamonu and Karabük provinces and their districts in the 2018-2019 academic year. In order to gather data for the study, the Self-Efficacy Perception Scale for Multicultural Education, School Climate Survey, and Refugee Student Attitude Scale were used. Results revealed that teachers’ perceptions of multicultural self-efficacy and their attitudes towards refugees are generally high, although their perception of school climate is moderate, except for the sub-dimension of supportiveness and collegiality. According to the in-service training variable, while there is no difference in school climate, there is a difference in multicultural self-efficacy perceptions and attitudes; there were positive relationships between all study variables; and the multicultural self-efficacy, school climate, and in-service training variables were significant predictors of teachers’ attitudes towards refugees. Results are discussed within the context of the relevant literature and some suggestions are made for both practitioners and researchers.

Anahtar Kelimeler

Multiculturalism, refugee, self-efficacy, school climate, attitude, in-service training

Kaynakça

• Abaslı, K. (2017). Acil durumlarda eğitim programı kapsamında Türkiye’deki mülteci çocuklar için şartlı eğitim yardımı projesinin değerlendirilmesi. Özyürek, D., Yıldırım, M., Eğe, S. ve Eğri, T. (Eds) 3. Uluslararası Öğrenciler Sosyal Bilimler Kongresi Bildiriler Kitabı-1 içinde (ss. 117-137). İstanbul: İlmi Etüdler Derneği. 1 Haziran 2018 tarihinde https://www.ilem.org.tr/mediaf/3-uok-kitap-1.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Aka, N. F. (2014). Okul iklimi ile öğretmen öz yeterliği ilişkisine yönelik öğretmen görüşleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Armutlulu, İ. H. (2008). İşletmelerde uygulamalı istatistik. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Baltacı, H. (2014). Göçmen öğrencilerin başarı durumunu etkileyen etmenlerin okul yöneticisi, öğretmen, veli ve öğrencilerin görüşlerine göre değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yakın Doğu Üniversitesi, Lefkoşa- KKTC.
• Başbay, A. ve Bektaş, Y. (2009). Çok kültürlülük bağlamında öğretim ortamı ve öğretmen yeterlikleri. Eğitim ve Bilim, 34(152), 30-43.
• Başbay, A., Kağnıcı, Y. D. ve Sarsar, F. (2013). Eğitim fakültelerinde görev yapmakta olan öğretim elemanlarının çokkültürlü yeterlik algılarının incelenmesi. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume, 8(3), 47-60.
• Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği [UNHCR] (2017). Turkey fact sheet-October2017. 04 Mart 2018 tarihinde http://www.unhcr.org/tr/wpcontent/uploads/sites/14/2017/11/UNHCRTurkeyFactSheetOctober2017.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Bodur, Y. (2012) Impact of course and fieldwork on multicultural beliefs and attitudes. The Educational Forum, 76(1), 41-56.
• Bulut, C. ve Başbay, A. (2015). Öğretmenlerin çokkültürlü yeterlik algılarının incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(3), 957-978.
• Bulut, M. ve Sarıçam, H. (2016, Eylül). Okul öncesi öğretmen ve öğretmen adaylarında çok kültürlü kişiliğin çok kültürlü eğitim tutumları üzerindeki etkisinin incelenmesi. 4. Uluslararası Okul Öncesi Eğitimi Kongresi’nde sunulmuş bildiri, Dumlupınar Üniversitesi, Denizli.
• Büyüköztürk, S., Altun Akbaba, S. ve Yıldırım, K. (2010). Uluslararası öğretme ve öğrenme araştırması Türkiye ulusal raporu. Ankara: Gürler.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2019). Bilimsel araştırma yöntemleri (22. Baskı). Ankara: Pegem Yayınları
• Capella-Santana, N. (2003). Voices of teacher candidates: Positive changes in multicultural attitudes and knowledge. Journal of Educational Research, 96, 182-190.
• Cho, G. & DeCastro-Ambrosetti, D. (2005). Is ignorance bliss? Pre-service teacher‘s attitudes toward multicultural education. The High School Journal, 89(2), 24-28.
• Çelik, S. (2011). Öğretmen tutumları ile ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinin benlik saygısı düzeyleri arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Çelik, Z., Yurdakul, S., Bozgeyikli, H. ve Gümüş, S. (2017). Eğitime bakış 2017: İzleme ve değerlendirme raporu. Ankara: Eğitim-Bir-Sen Stratejik Araştırmalar Merkezi.
• Çil, B. (2008). İstatistik. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., ve Büyüköztürk, B. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL. Ankara: Pegem
• Çolak, İ. (2016). Okul iklimi ile öğretmenlerin özerklik davranışları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Damgacı, F. ve Aydın, H. (2013). Akademisyenlerin çokkültürlü eğitime ilişkin tutumları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(45), 325-341.
• Demir, S. ve Başarır, F. (2013). Çok kültürlü eğitim çerçevesinde öğretmen adaylarının öz-yeterlik algılarının incelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(1), 609-641
• Dilbaz Sayın, S. S. (2017). Okul iklimi ile öğretmen performansı arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale. Eğitim Reformu Girişimi [ERG] (2017). Eğitim izleme raporu 2016-17. 01 Haziran 2018 tarihinde http://www.egitimreformugirisimi.org/wp-content/ uploads/2017/03/EIR2016-17_12.10.17.web-1.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Eğitim Reformu Girişimi [ERG] (2018). Eğitim izleme raporu 2017-18. 24 Kasım 2018 tarihinde http://www.egitimreformugirisimi.org/wpcontent/uploads/ 2017/03/EIR_2017-2018_29.11.18.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Er, A. R. ve Bayındır, N. (2015). Pedagogical approaches of elementary teachers for primary refugee children. International Journal of Social and Educational Sciences, 2(4), 175-185.
• Erdem, C. (2017). Sınıfında mülteci öğrenci bulunan sınıf öğretmenlerinin yaşadıkları öğretimsel sorunlar ve çözüme dair önerileri. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 26-42.
• Ereş, F. (2015). Türkiye’de göçmen eğitimi sorunsalı ve göçmen eğitiminde farklılığın yönetimi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 17-30.
• Eroğlu Ö. B. ve Gülcan, G. M. (2016). Göçle gelen ailelerin ve çocuklarının eğitim sorunları (Mersin İli Örneği). K. Beycioğlu, N. Özer, D. Koşar, İ. Şahin (Eds.), Eğitim Yönetimi Araştırmaları içinde (ss. 219-238). Ankara: Pegem Akademi. 1. Baskı. DOI: 10.14527/978-605-318-393-8
• Gezer, M. ve Şahin, F. İ. (2017). Çok kültürlü eğitime yönelik tutum ve kültürel zekâ arasındaki ilişkinin yem ile incelenmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 22(38), 173-188.
• Hek, R. (2005). The role of education in the settlement of young refugees in the UK: the experiences of young refugees. Practice, 17(3), 157-171.
• İhtiyaroğlu, N. (2014). Okul ikliminin öğretmen etkililiği ve öğrenci okul bağlılığı ile ilişkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• İnsan Hakları İzleme Örgütü [İHİÖ] (2015). “Geleceğimi hayal etmeye çalıştığımda hiçbir şey göremiyorum” Türkiye'deki Suriyeli mülteci çocukların eğitime erişiminin önündeki engeller – kayıp nesil olmalarını önlemek. 20 Mart 2018 tarihinde https://www.hrw.org/sites/default/files/report_ pdf/turkey1115tu_web.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Kavgacı, H. (2010). İlköğretimde örgütsel iklim ve okul-aile ilişkileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kavgacı, H., Dolapcı, E., Arpacı, S. ve Özkan, F. (2018, Nisan). Türkiye’deki mülteci öğrencilerin eğitiminde karşılaşılan sorunlar: Okul yöneticileri ve öğretmenlerin gözünden bir değerlendirme. 27. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi’nde sunulmuş bildiri, Antalya.
• Kaya, Y. (2013). Öğretmenlerin çokkültürlülük ve çokkültürlü eğitim hakkındaki görüşlerinin belirlenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
• Kılıçoğlu, G. (2014). İngiltere’deki öğretmenlerin çok kültürlü öğretim yeterlikleri ile Türk öğrencilerin kültürleşme tercihlerinin okula aidiyet duygusu ve akademik başarıyla ilişkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Konak Rehberlik Araştırma Merkezi, (2018). İzmir ili Konak ilçesi ilkokullarındaki öğretmen ve öğrencilerin, Suriyeli öğrencilere yönelik sosyal kabul düzeylerinin tespit edilmesi. 13 Nisan 2020 tarihinde http://konakram.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar /35/01/164246/dosyalar/2018_10/08115626_YZMYR_YLY_KONAK_YLYESY_04.10.2018.pdf adresinden erişilmiştir.
• Köse, N., Bülbül, Ö. ve Uluman, M. (2019). Sınıf öğretmenlerinin mülteci öğrencilere yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Journal of Continuous Vocational Education and Training, 2(1), 16-29.
• Kubilay Baykal, Ö. (2013). Okul iklimi ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Levent, F. ve Çayak, S. (2017). Türkiye’deki Suriyeli öğrencilerin eğitimine yönelik okul yöneticilerinin görüşleri. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 21-46.
• Määttä, S. (2008). Experience matters: Teachers' perceptions of multicultural education and their competence to teach children from different cultural backgrounds. (Pro Gradu–Thesis) 12 Şubat 2018 tarihinde https://pdfs.semanticscholar.org/df29/6102742f88a3 508c849ff6ba915f7018f870.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2005). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. 10 Şubat 2018 tarihinde http://otmg.meb.gov.tr/YetGenel.html sayfasından erişilmiştir.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2014). 2014/21 Yabancılara yönelik eğitim öğretim hizmetleri genelgesi. 09 Ocak 2018 tarihinde http://mevzuat.meb.gov.tr/html/yabyonegiogr _1/yabyonegiogr_1.html sayfasından erişilmiştir.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2017). Sınıfında yabancı uyruklu öğrencisi bulunan öğretmenler için el kitabı. 10 Mayıs 2018 tarihinde https://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_12/18120126_ogretmen_el_kitabi_BASKI.pdf_-_OgretmenElKitabi.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Nar, B. (2008). Göçün eğitime ve eğitim yönetimine etkileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Özdemir, Ç. (2016). Sivas ilinde öğrenim gören yabancı uyruklu öğrencilerin okul iklimine etkisine ilişkin görüşlerin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Polat, İ. ve Kılıç, E. (2013). Türkiye’de çokkültürlü eğitim ve çokkültürlü eğitimde öğretmen yeterlilikleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 352-372.
• Polat, S. (2009). Öğretmen adaylarının çok kültürlü eğitime yönelik kişilik özellikleri. International Online Journal of Educational Sciences, 1(1), 154-164.
• Polat, S. ve Rengi, Ö. (2014). Sınıf öğretmenlerinin kültürel farklılık algıları ve kültürlerarası duyarlılıkları. Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks, 6(3), 135-156.
• Sağlam, H. İ. ve İlksen Kanbur, N. (2017). Sınıf öğretmenlerinin mülteci öğrencilere yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 7(2), 310-323.
• Sakız, H. (2016). Göçmen çocuklar ve okul kültürleri: Bir bütünleştirme önerisi. Göç Dergisi, 3(1), 65 – 81.
• Savaş, G. (2016). Okul müdürlerinin destekleyici davranışları ile öğretmen liderliği arasındaki ilişki ve bazı değişkenlere göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Suriye’den İstanbul’a Gelen Sığınmacıları İzleme Platformu (2013). Yok sayılanlar; Kamp dışında yaşayan Suriye’den gelen sığınmacılar, İstanbul örneği. 08 Mayıs 2018 tarihinde https://docplayer.biz.tr/393849-Yok-sayilanlar-kamp-disinda-yasayan-suriye-den-gelen-siginmacilar-istanbul-ornegi.html sayfasından erişilmiştir.
• Şeker, B. D. ve Aslan Z. (2015). Eğitim sürecinde mülteci çocuklar: Sosyal psikolojik bir değerlendirme. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 8(1), 86-105.
• Taştekin, E., Bozkurt Yükçü, Ş., İzoğlu, A., Güngör, İ., Işık Uslu, E. A. ve Demircioğlu, H. (2016). Okul öncesi öğretmenlerinin çokkültürlü eğitime yönelik tutumlarının ve algılarının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Araştırmaları Dergisi (HÜNER), 2(1), 1-20.
• TEDMEM. (2018). 2017 Eğitim değerlendirme raporu (TEDMEM Değerlendirme Dizisi 4). Ankara: Türk Eğitim Derneği Yayınları.
• Terzi, R., Göçen, A. ve Altun, B. (2019). Mülteci öğrencilere yönelik tutumların çeşitli değişkenlere göre incelenmesi: Revize edilmiş mülteci öğrencilere yönelik tutum ölçeği. Sakarya University Journal of Education, 9(3), 476-494.
• Topkaya, Y. ve Akdağ, H. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Suriyeli sığınmacılar hakkındaki görüşleri. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 767-786.
• UNESCO (2009). Policy guidelines on inclusion education. 21 Ocak 2019 tarihinde https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000177849 sayfasından erişilmiştir.
• Uzun, E. M. ve Bütün, E. (2016). Okul öncesi eğitim kurumlarındaki Suriyeli sığınmacı çocukların karşılaştıkları sorunlar hakkında öğretmen görüşleri. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 1(1), 72-83.
• Yıldırım, S. (2016). Kosova'daki öğretmenlerin çok kültürlü eğitime yönelik bilgi, inanç, tutum ve öz yeterliklerinin sınıf içi uygulamalarıyla ilişkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.