İcrai Olmayan İşlem Türlerinden Yol Gösterici İşlemin Hukuki Değeri

Year 2021, Volume: 27 Issue: 2, 1107 - 1130, 03.12.2021

Hulusi Alphan Dinçkol

https://doi.org/10.33433/maruhad.986798

Abstract

İdare, idari faaliyetlerin yürütülmesi bakımından birçok işlem ve eylem icra etmektedir. Ancak bazı işlemler doğrudan kişi ya da eşyalar üzerinde etki yaratmayabilir. İcrai olmayan idari işlemler olarak adlandırılan bu işlemlerden birisi de, yol gösterici işlemdir. Toplumu ve ilgili idareleri aydınlatma, bu bağlamda idari faaliyetlerin yapılabilmesi noktasında belirleyici olması ve idarenin iç işleyişi bakımından etki üretmesi amacıyla tesis edilen yol gösterici işlemler, kimi zaman sorulan bir soru üzerine, kimi zaman ise resen tesis edilebilirler. Yol gösterici işlemler, belirli bir hususta işlemi tesis eden idarenin görüş ve fikrini ortaya koyarlar. Her ne kadar ilgililer ya da idareler üzerinde dolaylı bir etki yaratsa da bu işlemlerin doğrudan icrai bir niteliği bulunmaz. İcrai etkilerinin ortaya çıkabilmesi için bir idari işleme ihtiyaç duyarlar. Yol gösterici işlem türünün alt türlerinin ise ağırlıklı olarak doktrindeki görüşler doğrultusunda şekillendiği gözlenmektedir. Özellikle tanımlama bakımından çeşitli yönler doktrinde ele alınmıştır. İdari yargı kararları ise, türün tespitini yaparken, daha çok icrailik konusu üzerinde durmuştur. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun ilk inceleme hükümlerince dava şartı olarak işlemin icrailiği üzerinde durulması, yargının uygulaması bakımından bağlayıcı bir durum ortaya çıkarmıştır. Ancak yargı kararlarında icrai olmayan işlemlerin alt gruplarına değinilmese de, alt grupların tespit edilmesi önem arz etmektedir. İlgililer, kendileri hakkında tesis edilen yol gösterici işlemlerden doğrudan etkilenmeseler de, dolaylı yoldan etkilenebilirler. Bu nedenle kendileri hakkında uygulanacak icrai işlemlerin gerekçesi olacak yol gösterici işlemler ile ilgili inceleme yapılmasını talep hakları, hukuk devleti ilkesi gereğince bulunacaktır.

Keywords

Yol gösterici işlem, Aydınlatma yükümlülüğü, İcrai olmayan idari işlem, İdari yargı, İptal davası

The Legal Value of the Guiding Administrative Act Types of Non-Executive Administrative Acts

Abstract

The administration executes many transactions and acts in terms of carrying out administrative activities. However, some actions may not directly affect people or things. One of these acts, which are called non-executive administrative acts, is the guiding acts. Guiding acts which are established for the purpose of enlightening the society and the relevant administrations at the point of being able to carry out administrative activities, can be exercised sometimes upon a solution to a question or sometimes ex officio. Guiding acts reveal an opinion or a thinking of the administration that established this action on a particular issue. Although it creates an indirect effect on the related parties or administrations, it does not have a direct executive quality. They need an administrative act in order to maintain their executive effects. The sub-types of the guiding act types are mainly tried to be shaped by the views in the doctrine. Especially in terms of the definition are discussed with the various aspects with the doctrine. On the other hand, administrative judicial decisions are focused more on the issue of execution power of administrative act while determining the type. Emphasizing the execution of the act as a condition of action in the first review provisions of the Procedure of Administrative Justice Act (no: 2577) has created a binding situation in terms of the implementation of the judiciary. Although subgroups of non-executive transactions are not mentioned in judicial decisions, it is important to identify subgroups. The persons concerned are not directly affected by the guiding acts established for them, though they may be affected indirectly. For this reason, people has the right to demand an examination regarding the guiding acts that will be the reason for the enforcement acts to be applied against them will be found in accordance with the principle of the rule of law.

Keywords

Guiding Act, Obligation of Enlightenment, Non-executive Administrative Act, Administrative Justice, Action for Annulment

References

• Açımuz B, ‘İdarenin Esnek Hukuk İşlemlerinin Yargısal Denetime Konu Edilmesi: Fransız Hukuku Odaklı İnceleme’ (2018) 24(2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 530 – 568.
• Akyılmaz B, İdari Usul İlkeleri Işığında İdari İşlemin Yapılış Usulü (2000).
• Akyılmaz B, Sezginer M ve Kaya C, Türk İdare Hukuku (12. Baskı, Savaş Yayınevi 2020).
• Akyılmaz B, Sezginer M ve Kaya C, Türk İdari Yargılama Hukuku (4. Baskı, Savaş Yayınevi 2020).
• Atay EE, ‘Hukuk Devleti İlkesi Işığında İdarenin Denetimi ve Kamu Denetçiliği Kurumu’ (2014) 1(1) Ombudsman Akademik Dergisi 1 – 30.
• Atay EE, İdare Hukuku (4. Bası, Turhan Yayınevi 2014).
• Atay EE, ‘Müfettişlerin Hazırladıkları Disiplin Soruşturma Raporlarından Dolayı Sorumlu Tutulabilirliği Sorunu’ (2016) 7 Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi 167 – 182.
• Boz SS, İdare Hukukunda Haklı Beklentinin Korunması (Seçkin Yayıncılık 2017).
• Duran L, İdare Hukuku Ders Notları, (Fakülteler Matbaası 1982).
• Dursun H, ‘İdari İşlemin İcrailiği (II)’ (2011) 58(6) Terazi Hukuk Dergisi 40 – 74.
• Erkut C, İptal Davasının Konusunu Oluşturma Bakımından İdari İşlemin Kimliği, (T.C. Danıştay Yayınları No: 51 2015).
• Fiş Üstün G, ‘Yatırımcıları Koruma Fonu Tarafından Tesis Edilen İdari Para Cezası Bildirim Tutanaklarının Niteliği’ (2011) 1(2) Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 64 – 72.
• Giritli İ, Bilgen P, Akgüner T ve Berk K, İdare Hukuku (5. Baskı, Der Yayınevi 2012).
• Gözler K, İdare Hukuku Cilt: I (İkinci Baskı, Ekin Yayınevi 2009).
• Günday M, İdare Hukuku (İmaj Yayınevi 2011).
• Gündüz M, Türk İdare Hukukunda İcrai Nitelikte Olmayan İşlemler (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2016).
• Kağıtçıoğlu M, ‘İdari İşlemin İcrailiği’ (2012) 103 Türkiye Barolar Birliği Dergisi 267 – 284.
• Kağıtçıoğlu M, ‘Kamu Denetçiliği Kurumunu (Türk Ombudsmanını) Yeniden Tasarlamak’ (2018) 7(14) Anayasa Hukuku Dergisi 457 – 512.
• Kaplan G, İdari Yargılama Hukuku (3. Baskı, Ekin Yayınevi, 2018).
• Kaplan O, ‘Kamu Denetçiliği Kurumu Tarafından Verilen Tavsiye Kararlarının Hukuki İşlevi ve Etkisi’ (2020) 7(13) Ombudsman Akademik Dergisi 93 – 119.
• Kaplan O, İdari İşlem Teorisi Açısından İdare Hukukunda Tespit Edici İşlemlerin Yeri (Oniki Levha Yayıncılık, 2021).
• Karahanoğulları O, İdarenin Hukukla Kavranması: Yasallık ve İdari İşlemler (Yargı Kararlarına Dayalı Bir İnceleme) (4. Baskı, Turhan Kitabevi 2018).
• Kaya C, ‘Türk İdare Hukukunda İcrai Olmayan İdari İşlemler’ (2004) 9(1-2) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 253 – 284.
• Sancakdar O, Önüt LB, Us Doğan E, Kasapoğlu Turhan M ve Seyhan S, İdare Hukuku Teorik Çalışma Kitabı (Seçkin Yayınevi 2019).
• Sezginer M, İptal Davasının Uygulama Alanı Bakımından Ayrılabilir İşlem Kuramı (Yetkin Yayınları 2000).
• Tan T, İdare Hukuku (Turhan Kitabevi 2013).
• Yaşar HN, İdare Hukuku (Genel Esaslar) (Der Yayınevi 2014).
• Yayla Y, İdare Hukuku (2. Basım, Beta Yayıncılık 2010).
• Yıldırım T, Yasin M, Kaman N, Özdemir HE, Üstün G ve Okay Tekinsoy Ö, İdare Hukuku (Güncelleştirilmiş 7. Baskı, Oniki Levha Yayıncılık 2018).
• Yılmaz D, İdari İşlemin İcrailik Özelliği (Astana Yayınları 2014).
• Yılmaz D, ‘Türk İdare Hukuku’nda İdari İşlemin “Kesinliği” Üzerine Bir Değerlendirme: “Kime Göre?”, “Ne İçin?” Kesinlik’ (2017) 21(2) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 105 – 153.
• Yılmaz H, Türk İdare Hukukunda İdari İstikrar (1. Baskı, Oniki Levha Yayıncılık, 2019).