27 Mayıs 1960 Tarihinde Yürürlükte Olan Ceza Mevzuatımız ve Evrensel Hukuk Bağlamında Yassıada Yargılamaları

Yıl 2022, Cilt: 28 Sayı: 1, 129 - 169, 30.06.2022

Ahmet Gökcen Ertuğrul Ünal

https://doi.org/10.33433/maruhad.1031191

Öz

27 Mayıs 1960 günü demokratik seçimlerle gelmiş Demokrat Parti hükümeti ile TBMM tarafından seçilmiş cumhurbaşkanı Adnan Menderes’e karşı askeri hareket başlatılmıştır. Başlatılan askeri harekat ile hem Demokrat Parti Hükümeti ve hem de Cumhurbaşkanı işbaşından uzaklaştırılmış, yönetim Türk Silahlı Kuvvetlerinin içinden çıkan bir Cuntanın eline geçmiştir.
Bu cunta tarafından Marmara Denizinde bulunan bir adada kurulan olağanüstü mahkemede; başta Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başvekil Adnan Menderes olmak üzere, Demokrat Parti Hükümetinin bakanları, milletvekilleri ve onlarla birlikte hareket ettikleri kabul edilen çeşitli idari kademelerdeki bürokratlar yargılanmışlardır (14 Ekim 1960 -15 Eylül 1961). Adanın ismi Yassıada olduğu için burada yapılan yargılamalar da aynı isimle anılmaktadır.
Kural olarak hiç kimse işlediği zaman kanunda suç olarak tanımlanmamış bir fiilden dolayı cezalandırılamaz, fiilin işlenmesinden sonra daha ağır ceza içeren bir kanun değişikliğinde kişinin lehine olan kanun tatbik edilir. Ayrıca bir suç isnadıyla karşılaşan herkes adil yargılanma hakkına sahiptir.
Evrensel kabul gören ve insan hakları üzerine hazırlanmış bütün uluslararası sözleşmelerde yer bulan bu kurallar 27 Mayıs 1960 tarihinde yürürlükte bulunan 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 1’inci ve 2’nci maddelerinde de yer almaktaydı. Buna rağmen Yassıada yargılamalarında kurulan özel yetkili mahkemelerde başta masumiyet karinesi ve suçta ve cezada kanunilik ilkesi olmak üzere evrensel hukuk ilkeleri ile kanunların amir hükmü sanıklar aleyhine ihlal edilmiştir. Daha da vahimi, bu ihlallerin sözde gerekçeleri, dönemin meşhur hukukçuları tarafından üretilmiştir.
Çalışmamızda Yassıada yargılamaları, ceza ve ceza muhakemesi hukuku kapsamında değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Suçta ve Cezada Kanunilik İlkesi, Lex Praevia, Adil Yargılanma Hakkı, Masumiyet Karinesi, Yassıada Yargılamaları

Kaynakça

• Aldıkaçtı O., Anayasa Hukukumuzun Gelişmesi ve 1961 Anayasası, (İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1978).
• Artuk M. E., Gökcen A., Alşahin M. E. ve Çakır K., Ceza Hukuku Genel Hükümler, (15. Baskı Adalet Yayınevi 2020).
• Aydemir Ş. S., Menderes’in Dramı, (14. Basım Remzi Kitabevi 2013).
• Çakır K., ‘5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Gizliliğin İhlali Suçu ve Ceza Muhakemesi Hukuku İle İlişkisi’ 2012 18(1), MÜHFHAD 227.
• Çelik A., Adil Yargılanma Hakkı Rehberi, (Anayasa Mahkemesi Yayınları 2014).
• Çolak H., Taşkın M., Ceza Muhakemesi Kanunu Şerhi, (Seçkin Yayıncılık 2007).
• Ebert U., Strafrecht, Allgemeiner Teil, (3. Auflage C.F. Müller 2001).
• Erdin S., ‘Yasaların Dili’, Mecmua, (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 2008).
• Erem F., Danışman A. ve Artuk M. E., Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, (14. Baskı Seçkin Yayınevi Ankara).
• Erman S., ‘Hakaret - Karşılıklı Tahkir - Teşrii Masuniyetin Hukuki Mahiyeti ve Şumulü’, (1951) XVII(1-2) İÜHFM 455.
• Gökcen A., Balcı M., Alşahin M. E. ve Çakır K., Ceza Muhakemesi Hukuku, (5. Baskı Adalet Yayınevi 2021).
• Gözübüyük A. Ş., Gölcüklü F., Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, (8. Baskı Turhan Kitabevi 2009).
• Ilıcak N., 15 Yıl Sonra 27 Mayıs Yargılanıyor, C. I (Kervan Yayınları 1977).
• Ilıcak N., 15 Yıl Sonra 27 Mayıs Yargılanıyor, C. II (Kervan Yayınları 1977).
• Kaşıkara M. S., Adil Yargılanma Hakkı ve Türkiye, (Adalet Yayınevi 2009).
• Karakehya H., Ceza Muhakemesinde Maddi Gerçeğin Tespiti, (Savaş Yayınevi 2016)
• Ortaylı İ., Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devletinde Kadı (Kronik 2015).
• Öztürk B., “Ceza Muhakemesi Hukukunda Adil Yargılama Yükümlülüğü”, (2016) 15(1-2) İKÜHFD 413.
• Öztürk B., Tezcan D., Erdem M. R., Sırma Gezer Ö., Saygılar Kırıt Y. F., Alan Akcan E., Özaydın Ö., Erden Tütüncü E., Altınok Villemin D. ve Tok M. C., Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, (14. Baskı Seçkin Yayıncılık 2019).
• Sav A., ‘Adalet Tarihimize İlişkin Notlar’, (2007) 65(3) Ankara Barosu Dergisi 186.
• Seelmann K., Strafrecht Allgemeiner Teil, (2. Auflage Helbing Lichtenhahn Verlag 2005).
• Sungur H. H., Anayasayı İhlal Suçları ve T.C.K. 146 cı Maddesi Hükümleri Sâkıt İktidarın Sorumluluğu, (İstanbul Matbaası 1961).
• Şentop M., “Bir Kanunun Tahlili: 7248 Sayılı Kanun nedir, ne değildir?” (2020) (42), Yasama Dergisi 97.
• Topçu İ., Akılmak Topçu S., ‘Adnan Menderes’in Yargılanması ve İdamı’, (2017) (61) Akademik Bakış Dergisi 59.
• Üzülmez İ., ‘Türk Hukukunda Suçsuzluk Karinesi ve Sonuçları’, (2005) (55) TBB Dergisi 41.