KAN, SAÇ, İDRAR VE NEFES ÖRNEKLERİNİN BAĞIMLILIK YAPAN MADDELERİN ANALİZİNDE KULLANIMI

Year 2015, Volume: 19 Issue: 3, 232 - 237, 04.06.2015

Dilek Kaya-akyüzlü Zeliha Kayaaltı

Abstract

Giderek artan kullanımı nedeniyle biyolojik örneklerde bağımlılık yapan maddelerin hızlı ve doğru analizi, klinik ve adli toksikoloji için oldukça önemlidir. Bu maddelerin analizinde kullanılan biyolojik örneklerin kendilerine özgü avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır. Genellikle kullanılan idrar örnekleri bilinmeyen ilaçların tanımlanmasında, diğer biyolojik örneklerle karşılaştırıldığında daha fazla ilaç konsantrasyonuna sahip olması nedeniyle tercih edilmektedir. Bununla birlikte, idrar örnekleri ile çalışıldığında araştırılan ilaçların metabolitlerinin de bilinmesi ve tanımlanması gerekmektedir. Nispeten homojen bir yapıya sahip olan kan örnekleri ile çalışıldığında ise, bozunmamış ilaç tespit edilebileceği gibi araştırılan ilacın miktarı da tayin edilebilmektedir. Kan örneklerinin sadece uzman personel tarafından steril bir ortamda alınması gerekliliği, kan örnekleri ile çalışmayı güçleştirmektedir. Sadece yakın dönem maruziyet hakkında bilgi alınabilen kan ve idrar örneklerinin aksine, saç örnekleri, ilaç vücuttan atıldıktan uzun süre sonra bile ilaç kullanımı hakkında bilgi edinilebilen mahkemelerde önemli ve hatta belirleyici delil olarak kullanılabilmektedir. Ayrıca, çok az miktarı bile analiz için yeterli olan saç örneklerinin oda sıcaklığında uzun süre saklanması oldukça kolaydır. Son yıllarda nefeste amfetamin, metadon ve tetrahidrokannabiol gibi bağımlılık yapan maddelerin tespit edilebilmesi, nefesin alkol analizi gibi bağımlılık yapan madde analizinde de kullanılabilmesini gündeme getirmiştir. Diğer biyolojik örneklerin toplanmasının zor olduğu durumlarda, alternatif olabilecek nefesteki aerosol parçacıklarının taşınabilen aletlerle toplanabilmesi olay yerinde tespit yapabilme olanağı sunmaktadır. Bu derlemede, bağımlılık yapan madde analizinde kullanılan kan, idrar, saç ve nefes örneklerinin avantajları ve dezavantajları ayrıntılı bir şekilde irdelenecektir.      

Keywords

Bağımlılık yapan madde madde, kan, idrar, saç, solunum havası, toksikolojik analiz

References

• Barroso M, Gallardo E, Vieira DN, López-Rivadulla M, Queiroz JA. Hair: a complementary source of bioanalytical information in forensic toxicology. Bioanalysis 2011;3(1):67-79.
• TEK Sözleşmesi (1961), http://www.unodc.org/pdf/convention_1961_en.pdf
• Beck O, Leine K, Palmskog G, Franck J. Amphetamines detected in exhaled breath from drug addicts: A new possible method for drugs-of-abuse testing. J Anal Toxicol 2010;34(5):233-7.
• Wolff K, Farrell M, Marsden J, Monteiro MG, Ali R, Welch S, Strang J. A review of biological indicators of illicit drug use, practical considerations and clinical usefulness. Addiction 1999;94(9):1279-98.
• Dinis-Oliveira RJ, Carvalho F, Duarte J.A, Remião F, Marques A, Santos A, Magalhães T. Collection of biological samples in forensic toxicology. Toxicology Mechanisms and Methods 2010; 20(7): 363–414.
• Gallardo E, Barroso M, Queiroz JA. LC-MS: a powerful tool in workplace drug testing. Drug Test Analysis 2009;1:109–15.
• Skopp G. Preanalytic aspects in postmortem toxicology. Forensic Science International 2004;142:75–100.
• Pragst F, Balikova MA. State of the art in hair analysis for detection of drug and alcohol abuse. Clinica Chimica Acta 2006;370:17–49.
• Beck O, Stephanson N, Sandqvist S, Franck J. Detection of drugs of abuse in exhaled
• breath using a device for rapid collection: comparison with plasma, urine and self-reporting in 47 drug users. J Breath Res 2013;7:026006 (11pp).
• Manolis A, McBurney LJ, Bobbie BA. The detection of ∆9 tetrahydrocannabinol in the breath of human subjects. Clin Biochem 1983;16:229–33.
• Beck O, Sandqvist S, Dubbelboer I, Franck J. Detection of ∆9-Tetrahydrocannabinol in Exhaled Breath Collected from Cannabis Users. Journal of Analytical Toxicology 2011;35:541-4.
• Almstrand A-C, Ljungstrom E, Lausmaa J, Bake B, Sjövall P, Olin A-C. Airway Monitoring by Collection and Mass Spectrometric Analysis of Exhaled Particles. Anal Chem 2009;81:662–8.
• Beck O, Stephanson N, Sandqvist S, Franck J. Detection of drugs of abuse in exhaled breath from users following recovery from intoxication. J Anal Toxicol 2012;36:638–6.
• Beck O. Exhaled breath for drugs of abuse testing-Evaluation in criminal justice settings. Science and Justice 2014;54:57–60.