6 Şubat 2023’te Yaşanan Depremlerde Rezidansların Gösterdikleri Sismik Performansın Mimari Etik Bağlamında Değerlendirilmesi ve Çözüm Önerileri: Hatay Örneği

Year 2023, Volume: 8 Issue: Special Issue, 142 - 164, 26.12.2023

Kübra Nur Üçkulak , Asena Soyluk

https://doi.org/10.30785/mbud.1328556

Abstract

Kentlerde, kent merkezindeki yapılaşmalar yoğunlaşmış ve merkezde ihtiyaç duyulan sosyal donatılara erişim zorlaşmıştır. Ayrıca ulaşım, otopark, güvenlik gibi sorunlar ortaya çıkmıştır. Orta ve üst sınıflara yönelik üretilen rezidans yapıları ise bahsedilen sorunları çözme vaadi vermektedir. Ancak 6 Şubat Depremleri’ nde depreme dayanıklı olarak nitelendirilen rezidansların büyük hasar aldığı veya yıkıldığı görülmektedir. Bu tezat durum hem kullanıcıların güvenini sarsmış hem de işini doğru yapanlardan bile şüphe duyulmasına neden olmuştur. Sonucunda, Türkiye’de büyük vaatlerle kullanıcıya sunulan rezidans yapılarının vaat ettiği şartları sağlayamadığı, sismik koruma yöntemleri konusunda hukuki yetersizliğin bulunduğu, proje müelliflerinin, yapı uygulayıcılarının ve denetçilerinin meslek etiği hususunda daha çok bilgi sahibi olması gerektiği ve bir mimari projenin sorumlusu olan mimarın deprem ve depremden korunma hakkında asıl bilgi sahibi kişi olması gerektiği saptanmıştır. Çalışmada rezidanslar özelinde yaşanan büyük yıkımların nedenleri araştırılmış olup, Türkiye’de bundan sonra meydana gelebilecek depremlerde aynı hataların yapılmaması ve can kayıplarının önlenmesi amaçlanmıştır.

Keywords

Deprem, 6 Şubat Depremleri, rezidans, sismik kontrol sistemleri, etik

Evaluation of the Seismic Performance of Residences in the Earthquake of February 6, 2023 in the Context of Architectural Ethics and Suggestions for Solutions: The Case of Hatay

Abstract

The residences, which promised to solve many problems, were severely damaged or destroyed in the earthquakes of 6 February, although they were described as earthquake resistant. This contradictory situation has lost the trust of the users and caused suspicion even to those who do their job correctly. In this research, it has been determined that the residential buildings offered to the users with great promises in Turkey do not provide the promised conditions, there is a legal insufficiency in seismic protection methods, project managers should have more knowledge about professional ethics, and the architect should be the person who has the main knowledge about earthquake and earthquake protection. In the study, the reasons for the major destruction of residences were investigated and it was aimed to prevent the same mistakes and loss of life in the earthquakes that may occur in Turkey in the future.

Keywords

Earthquake, February 6 Earthquakes, residence, seismic control systems, ethic

Thanks

Makalede, ulusal ve uluslararası araştırma ve yayın etiğine uyulmuştur. Çalışmada etik kurul izni gerekmemiştir.

References

• Alkan, L. (2014). Ankara’da Değişen Konut Örüntüsünün Yeni Yüzü: Rezidanslar. 5. Kentsel ve Bölgesel Araştımalar Ağı Sempozyumu. 16- 18 Ekim. Ankara.
• Alpman, P. S. & Göker, G. (2010). Sınıfsal farklılıklar bağlamında aseptik mekanların temsili: Konut reklamları örneği. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. 13, s. 67-92. 11 Haziran 2023 tarihinde, https://dergipark.org.tr/tr/pub/akil/issue/48082/6079381 adresinden alındı
• Bal, E. (2015). Neoliberal kentleşmenin mekansal tezhürlerinden biri olarak rezidanslar: İstanbul örneği. Fen ve Mühendislik Dergisi, 17(3), s. 176-190. 11 Haziran 2023 tarihinde, https://dergipark.org.tr/tr/download/article- file/588139 adresinden alındı
• Balkan, E. (1997). “Apartman”. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi (Cilt 1). içinde YEM Yayınları.
• Becan, C. (2017). Kentsel Tüketim ütopyalarından distopik (anti ütopik) mekâna dönüşümün reklamlardaki izdüşümü: Lüks konut reklamlarına yönelik içerik analizi. Global Media Journal TR Edition, 7(14), s. 303-327. 11 Haziran 2023 tarihinde, https://globalmediajournaltr.yeditepe.edu.tr/sites/default/files/cihan_becan_- _kentsel_tuketim_utopyalarindan_distopik_mekana_donusumun_izdusumu_2.pdf adresinden alındı
• Bedirhan, A. (2016). İdeal ev mitosuyla hayaller ve düşler ülkesinde yaşa(t)mak: Lüks konut reklamlarının eleştirel bir analizi. İstanbul Sosyal Bilimler Dergisi, 12, s. 46-80. 11 Haziran 2023 tarihinde, https://docplayer.biz.tr/18014774-Ideal-ev-mitosuyla-hayaller-ve-dusler-ulkesinde-yasa-t-mak-luks-konut- reklamlarinin-elestirel-bir-analizi.html adresinden alındı
• Birinci, F. (2013). Türkiye’nin depremselliği ve yapı stoğu yönünden mevzuat ve mali politikaların kentsel dönüşümü zorlaştıran unsurları. 2. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, (s. 1-14). 25-27 Eylül. Hatay. s. 1-14.
• Cumhuriyet Gazetesi. (2023, Şubat 7). Kahramanmaraş merkezli büyük deprem... 'Guinness' başvurulu makasla açmışlardı, o site enkaza dönüştü. Erişim Adresi (13.06.2023): https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/kahramanmaras-merkezli-buyuk-deprem-guinnes-basvurulu- makasla-acmislardi-o-site-enkaza-donustu-2049045 adresinden alındı
• Dallı, M. & Soyluk, A. (2022). Ethical analysis of architecture on structural irregularities in major earthquakes in Turkey. International Journal of Disaster Resilience in the Built Environment. doi: 10.1108/IJDRBE-01-2022-0012
• Erdi, A. (2009). Mimarlık meslek pratiğinde etik değer ve sorumlulukların değerlendirilmesi için bir yöntem önerisi. (Yüksek lisans tezi): İstanbul Teknik Üniveritesi, İstanbul. İTÜ veritabanından erişildi. Erişim Adresi (08.11.2023): https://polen.itu.edu.tr/items/10473b03-53f7-475d-a333-26ed5a701b09 adresinden alındı
• Erdinç, S. Y. & Öymen Gür, Ş. (2017). Rezidans kültürü üzerine bir inceleme: İstanbul örneği. Yakın Mimarlık Dergisi, 1(1), s. 68-90. 11 Haziran 2023 tarihinde, https://www.academia.edu/34769545 adresinden alındı
• Gazete Duvar. (2023). Hatay'da yıkılan Güçlü Bahçe City’nin müteahhiti Servet Altaş: Bana binayı soramazsınız. Erişim Adresi (13.06.2023): https://www.gazeteduvar.com.tr/hatayda-yikilan-guclu-bahce-citynin-muteahhiti- servet-altas-bana-binayi-soramazsiniz-galeri-1602540 adresinden alındı
• Gazete Vatan. (2023). 'Malzemeyi bol kullandık' dedi kendini böyle savundu: Allah'ın takdiri. Erişim Adresi (13.06.2023): https://www.gazetevatan.com/gundem/malzemeyi-bol-kullandik-dedi-kendini-boyle-savundu- allahin-takdiri-2082362 adresinden alındı
• Google Earth. (2023). Google Earth Pro uygulamasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 13.06.2023 adresinden alındı
• Görgülü, T. (2016). Apartman tipolojisinde geçmişten bugüne; kira apartmanından ''Rezidans''a geçiş. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi(14). 11 Haziran 2023 tarihinde, https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubaked/issue/57267/810020 adresinden alındı
• Güner, B. (2020). Türkiye’deki deprem hasarlarına dönemsel bir yaklaşım; 3 Dönem 3 Deprem. Doğu Coğrafya Dergisi, 25(43), s. 139-152. doi:https://doi.org/10.17295/ataunidcd.730289
• Güner, G. (2012). Bir hastane yapısının klasik yöntemle ve sismik izolatör kullanılarak tasarımının dinamik yönden karşılaştırılmasının yapılması. ( Yüksek lisans tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul. Docplayer veritabanından erişildi. Erişim Adresi (10.06.2023): https://docplayer.biz.tr/186795720-Bir-hastane-yapisinin- klasik-yontemle-ve-sismik-izolator-kullanilarak-tasariminin-dinamik-yonden-karsilastirilmasinin-yapilmasi- yuksek-lisans-tezi.html adresinden alındı
• Güzelci, H. (2018). İstanbul’un değişim sürecinde konut reklamlarının göstergebilimsel çözümlemesi: 2000 sonrası mimari örnekleri. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 8(1), s. 45-60. 11 Haziran 2023 tarihinde, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/408325 adresinden alındı
• Haber Global. (2023, Şubat 21). Hatay'da "depreme dayanıklı" diye pazarlanan site, henüz inşaat halindeyken tuzla buz oldu. Erişim Adresi (13.06.2023): https://haberglobal.com.tr/gundem/hatayda-depreme-dayanikli- diye-pazarlanan-site-henuz-insaat-halindeyken-tuzla-buz-oldu-233265 adresinden alındı
• Habertürk. (2023, Şubat). Antakya'da 'cennetten bir kare' diye reklamı yapılan 250 daireli rezidans depremle yerle bir oldu. Habertürk web sitesi: Erişim Adresi (12.06.2023): https://www.haberturk.com/antakya-da- cennetten-bir-kare-diye-reklami-yapilan-250-daireli-rezidans-depremle-yerle-bir-oldu-3563859 adresinden alındı
• Hubbard, B., Singhvi, A., Glanz, J., Gröndahl, M., İnce, E., Eski, B. & Timur, S. (2023, Mayıs 11). Why One Upscale Apartment Building Became a Death Trap. The New York Times: 13 Haziran 2023 tarihinde, https://www.nytimes.com/interactive/2023/05/11/world/europe/turkey-earthquake-apartment-building- collapse.html adresinden alındı
• Irmak, T. S. & Özer, M. F. (1999). 23 Şubat 1995 Kıbrıs depremi kaynak mekanizması, , Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Deprem Araştırma Dairesi. Deprem Araştırma Bülteni, 80, s. 109-134.
• iskenderunorg Tv. (2019). Güçlü Bahçe City açılışını dev makasla yaptılar... [Video]. Youtube. Erişim Adresi(13.06.2023): https://www.youtube.com/watch?v=cGk9b2EI-Vc adresinden alındı
• Kepenek, E. & Gençel, Z. (2016). Türkiye’de afet zararlarını azaltma çalışmaları: Mevzuat açısından genel bir değerlendirme. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 1(1), s. 44-50. doi:https://doi.org/10.30785/mbud.282563
• Koman, İ. & Kaya, S. (2020). Bir konut projesi örneğinde inşa edilebilirlik değerlendirme yöntemlerinin araştırılması. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 5(2), s. 135-150. doi:https://doi.org/10.30785/mbud.785500
• Korkmaz, H. (2006). Antakya'da zemin özellikleri ve deprem etkisi arasındaki ilişki. Coğrafi Bilimler Dergisi, 4(2), s. 49-66. doi:https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000066
• Maddaloni, G. & Occhiuzzi, A. (2014). Seismic Protection of Structures by Smart Passive Control System using “Regional Algorithms”. 2014 IEEE Workshop on Environmental (s. 1-5). İtalya: Energy, and Structural Monitoring Systems Proceedings. doi: 10.1109/EESMS.2014.6923264
• Maden Tetkik ve Arama (MTA) Genel Müdürlüğü. (2023). Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Web Sitesi: https://www.mta.gov.tr/v3.0/bilgi-merkezi/deprem_potansiyeli adresinden alındı
• Okay, Z. (2018). Çok katlı binalarda akıllı ev sistemlerinin getirdiği mimari çözümlerin araştırılması ve ülkemizdeki gelişim sürecinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi): İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul. YÖK Tez Merkezi veritabanından erişildi. Erişim Adresi(13.06.2023): https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp? id=CAJPfZCCuG0a0MIkzLerqQ&no=YGW1cI-cLEUNjPrUa70V0Q adresinden alındı
• Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ). (2023). 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş-Pazarcık Mw=7.7 ve Elbistan Mw=7.6 Depremleri Ön Değerlendirme Raporu. ( Rapor No: METU/EERC 2023-01). Deprem Mühendisliği Araştırma Merkezi. https://eerc.metu.edu.tr/tr/system/files/documents/DMAM_2023_Kahramanmaras- Pazarcik_ve_Elbistan_Depremleri_Raporu_TR_final.pdf adresinden alındı
• Özlem Ayral / Hayat Takıl Bana. (2023, Mayıs 27). #Hatay Güçlü Bahçe Sitesi Neden Ve Nasıl Yıkıldı? Açılışı Altın Makasla YapılmıştI [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=Blnw2Cf-o7U adresinden alındı
• Özpalanlar, C. G. (2004). Depreme dayanıklı yapı tasarımında sismik izolasyon ve enerji sönümleyici sistemleri. (Yüksek lisans tezi): İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul. İTÜ veritabanından erişildi. Erişim Adresi (10.06.2023): https://polen.itu.edu.tr/items/18ac71ae-5bfe-40df-a958-c81da99a172a adresinden alındı
• Pérouse, J. (2012). Kapalı dikey rezidanslar ve üst sınıfların merkeze koşullu dönüş eğilimi: Eleştirel bir değerlendirme. İDEALKENT, 3(4), s. 84-95. 11 Haziran 2023 tarihinde, https://dergipark.org.tr/tr/download/article- file/460753 adresinden alındı
• Saaed, T. E., Nikolakopoulos, G., Jonasson, J. & Hedlund, H. (2015). A state-of-the-art review of structural control systems. Journal of Vibration and Control, 21(5), s. 919-937. doi:10.1177/1077546313478294
• Sadıkoğlu, H. & Özsoy, A. (2016, Ocak). İdeal Kent Dergisi, 7(18), s. 226-245. 9 Haziran 2023 tarihinde, https://dergipark.org.tr/tr/pub/idealkent/issue/36793/419100 adresinden alındı
• Sadri, H. (2012). Mimarlıkta meslek etiği ve mimarların insanlığa karşı sorumlulukları. İş Ahlakı Dergisi, 5(9), s. 71- 96. doi:8 Kasım 2023 tarihinde, https://isahlakidergisi.com/content/6-sayilar/9-5-cilt-1-sayi/m0048/sadri.pdf
• Sadri, H. (2015). Mimarlık ve etik: Mesleki etik olur mu? METU JFA, 32(1), s. 91-104. doi:10.4305/METU.JFA.2015.1.5
• Savaş, B. (2015). Rezidans konut tipi iç mekan tasarımı ve kimlik kavramının değerlendirilmesi. (Yüksek lisans tezi): Hacettepe Üniversitesi, Ankara. YÖK Tez Merkezi veritabanından erişildi. Erişim Adresi (11.06.2023): https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp? id=QoQ_K56V4dl3nf5DWPvLJQ&no=LxwUS4pL_E6EIH7dAq43Eg adresinden alındı
• Severcan, M. H., & Şen, P. (2019). Sismik izolatörlü binalarda kat adedi etkisi. Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 8(2), s. 922-935. doi:10.28948/ngumuh.598230
• Sosyal TV. (2023). Depreme dayanıklı denilen Altınpark 2 Sitesi depremde yıkıldı. Sosyal TV web sitesi: Erişim Adresi (13.06.2023): https://www.sosyaltv.com.tr/depreme-dayanikli-denilen-altinpark-2-sitesi-depremde- yikildi adresinden alındı
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). Türkiye earthquakes recovery and reconstruction assesment. Türkiye Cumhuriyeti (TC). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/03/Turkiye-Recovery- and-Reconstruction-Assessment.pdf adresinden alındı
• T.C. Hatay Valiliği. (2023, Haziran 12). T.C. Hatay Valiliği Resmi Web Sitesi. 5 Haziran 2023 tarihide,http://www.hatay.gov.tr/ adresinden alındı
• TMMOB Mimarlar Odası. (2023). 6 Şubat Depremleri Tespit ve Değerlendirme Raporu. 10 Haziran 2023 tarihinde, https://www.tmmob.org.tr/sites/default/files/mo06022023depremtespit.pdf adresinden alındı
• Topçu, H. (2015). Rezidans konutların iç mekân özellikleri üzerine bir inceleme: “Eskişehir örneği. (Yüksek lisans tezi): Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. Anadolu Üniversitesi Kurumsal Akademik Arşiv'inden erişildi. Erişim Adresi (09.06.2023): https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/handle/11421/6679 adresinden alındı
• Türk Dil Kurumu (TDK). (n.d.). Rezidans. Güncel Türkçe Sözlük. 30 Mayıs 2023 tarihinde, https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
• Türk Dil Kurumu. (tarih yok). Güncel Türkçe Sözlük. Rezidans. Haziran 11, 2023 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
• Ültay, E., Akyurt, H. & Ültay, N. (2021). Sosyal Bilimlerde Betimsel İçerik Analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 6(10), s. 188-201. doi:10.21733/ibad.871703
• Yackley, A. J., Samson, A., Joiner, S., Clark, D., Arenas, I. T., Williams, J. & Harlow, M. (2023, Şubat 28). From ‘paradise’ to hell. Financial Times: 13 Haziran 2023 tarihinde, https://ig.ft.com/turkey-earthquake-apartment- collapse/ adresinden alındı
• Yıldırım, D. Y. & Varol, E. (2021). Mimari ürünün pazarlanmasında araçlar- vaatler- söylemler: Trabzon'daki rezidans yapıları. International Journal of Social and Humanities Sciences (IJSHS), 5(3), s. 121-142. 8 Haziran 2023 tarihinde, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2190903 adresinden alındı
• Yıldırım, S., Güler, M. D., Özer, C., Sütçü, F., Alhan, C. & Erkus, B. (2019). Sönümleyici yapıların deprem tasarımı Bölüm 1: Uluslararası yönetmeliklerin incelenmesi. 5. International Conference on Earthquake Engineering and Seismology ( 5ICEES ). Ankara. 8 Haziran 2023 tarihinde, https://www.researchgate.net/publication/342110104 adresinden alındı
• Yılmaz, M. (2023). Altınpark Sitesi 2 Antakya satışa sunuldu. Taşınmaz Haber web sitesi: 13 Haziran 2023 tarihinde, https://tasinmazhaber.com/altinpark-sitesi-2-antakya-satisa-sunuldu/ adresinden alındı
• Yüksel, U. & Akbulut, M. T. (2009). Tüketim odaklı mimarlığın son yıllardaki yeni ürünleri: Rezidanslar. Megaron, 4(2), s. 110-118. 8 Haziran 2023 tarihinde, https://jag.journalagent.com/megaron/pdfs/MEGARON_4_2_110_118.pdf adresinden alındı