HİLE ÜÇGENİ, HİLE ELMASI VE HİLE BEŞGENİ: HİLE EYLEMLERİNİN NEDENLERİNE İLİŞKİN TEORİLERE KAVRAMSAL BAKIŞ

Yıl 2021, Cilt: 20 Sayı: 62, 245 - 258, 09.01.2021

Gülçin Kazan

Öz

Dünya çapında etkilere sahip şirket skandalları, hileye ilişkin küresel boyutta endişeleri artırmıştır. Hile konusunda birçok çalışma yapılmış ve genel görüş, hilenin ortaya çıkarılmasından ziyade önlenmesinin ana odak noktası olması gerektiği yönündedir. Hileli eylemin meydana gelmesini önlemek, sonradan tespit etmekten daha az maliyetli ve daha etkilidir. Hileyi araştırmak ve tespit etmek kolay olmamakla birlikte, hilenin doğası, neden işlendiği ve nasıl işlenebileceği ve gizlenebileceği hakkında kapsamlı bilgi gerektirmektedir. Bu noktada hileye ilişkin riskleri proaktif bir şekilde yönetmek için öncelikli olarak failin kim olduğunu, ne zaman ve neden bu fiili işlendiğini anlayarak hileli davranışa yol açan faktörleri tanımlamak oldukça önemlidir. Bu tanımlamayı yapabilmek amacıyla geliştirilmiş ve öncü olarak nitelendirilen teori Hile Üçgeni teorisidir. Bu teorinin akabinde farklı modeller geliştirilmiş olup özellikle hile elması (veya karosu) ve hile beşgeni olarak tanımlanan iki farklı teori hile araştırmalarında kabul gören modeller olarak karşımıza çıkmaktadır.
Hileli davranışlara ilişkin temel motivasyonları daha iyi anlamak amacıyla, bu çalışmada hile üçgeni, hile elması ve hile beşgeni teorileri ele alınmaktadır. Çalışmada öncelikle hile kavramı incelenmiş, sonrasında bu üç teoriye ilişkin kavramsal bir yaklaşım benimsenmiştir. Bu teorilerin tartışılması özellikle adli muhasebeciler, denetçiler, hile denetçileri ve diğer hile ile mücadele eden kurumlara hile eyleminin altında yatan temel nedenlerin anlaşılması noktasında katkıda bulunmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

hile, hile üçgeni, hile elması

FRAUD TRIANGLE, FRAUD DIAMOND AND FRAUD PENTAGON: A CONCEPTUAL OVERVIEW OF THE THEORY OF CAUSES OF FRAUD ACTIONS

Öz

Corporate scandals with global impacts have raised global concerns about fraud. A lot of work has been done on fraud and the general view is that prevention of fraud should be the main focus rather than being exposed. It is less costly and more effective than preventing fraudulent action from happening later. While researching and detecting fraud is not easy, the nature of the fraud requires extensive knowledge of why it is processed and how it can be processed and hidden. At this point, in order to proactively manage fraud related risks, it is essential to identify the factors leading to fraudulent behavior by understanding who the offender is, when and why this act has been committed. The theory developed and qualified as a pioneer in order to make this definition is the Fraud Triangle Theory. Following this theory, different models have been developed and two different theories, especially Fraud Diamond and Fraud Pentagon, are admitted as models accepted in fraud research.
In order to better understand the basic motivations for fraudulent behavior, this study deals with the theories of fraud triangle, fraud diamond and fraud pentagon. In the study, firstly, the concept of fraud is examined, and then a conceptual approach to these three theories is adopted. Discussing these theories especially contributes to forensic accountants, auditors, fraud auditors and other anti-fraud institutions to understand the underlying causes of fraud.

Anahtar Kelimeler

Fraud, Fraud Triangle, Fraud Diamond

Kaynakça

• Abdullahi, R. and Mansor, N. (2015). Fraud Triangle Theory and Fraud Diamond Theory. Understanding the Convergent and Divergent For Future Research. International Journal of Academic Research in Accounting, Finance and Management Sciences, s.38-45.
• ACFE. (2020). https://www.acfe.com/report-to-the-nations/2020/
• Albrecht, C. (2009). International fraud: A management perspective. Ph.D. Dissertation Universitat Ramon Lull.
• Azam, M. R. (2008). Theory Application: Why People Commit Fraud. International Journal of Management, Accounting and Economics, s.54-66.
• Cieslewicz, J. (2012). The fraud model in international contexts: A call to include societallevel influences in the model. Journal of Forensic & Investigative Accounting.
• Donegan, J. and Ganon, M. (2008). Strain, differential association, and coercion: Insights from the criminology literature on causes of accountant’s misconduct. Accounting and the Public Interest, s.1-20.
• Dönmez, A. ve Çavuşoğlu, K. (2015). Hilelerin Ortaya Çıkarılması Bakımından Bağımsız Denetim İle Adli Muhasebenin Karşılaştırılmas. Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, s.34-67.
• Duffield, G. and Grabosky , P. (2001). The psychology of fraud. Trends and issues in crime and criminal justice. Australian Institute of Criminology.
• Erol, S. (2016). Hile Denetiminde Proaktif Yaklaşımlar. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Ticaret Üniversitesi. İstanbul.
• Gee, S. (2014). Fraud and Fraud Detection: A Data Analytics Apporoach. USA: Wiley.
• Holtfreter, K. (2004). Fraud in organization: An examination of control mechanism. Journal of Financial Crime, s.88-95.
• Huber, D. (2017). Forensic Accounting, Fraud Theory, and the End of the Fraud Triangle. Journal of Theoretical Accounting Research, s.28-48.
• J.T. , W. (2011). Corporate Fraud Handbook: Prevention and Detection. New Jersey: John Wiley & Sons Inc.
• Johnson, R. E., Silverman, S. B., Shyamsunder, A., Swee, H. Y., Rodopman, O. B., Cho, E. and Bauer, J. (2010). Acting superior but actually inferior?: Correlates and consequences of workplace arrogance. Human Performance, 23(5),s.403-427.
• Jonathan, M. (2009). Playing Offense in a High-Risk Environment. New York: Crowe Horwath.
• Karacan, S. ve Uygun, R. (2012). Denetim ve Raporlama. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Kassem, R. and Higson, A. (2012). The new fraud triangle model. Journal of Emerging Trends in Economics and Management Science, s.191-195.
• Köksal, İ. (2015). Dijital Ortamdaki Finansal Hile Kontrolünde Adli Muhasebe: Bağımsız Denetçiler Üzerinde Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dumlupınar Üniversitesi. Kütahya.
• Kranacher, M.-J. and Riley, R. (2020). Forensic Accounting and Fraud Examination. Wiley.
• Marks, J. (2020). https://boardandfraud.com/2020/05/21/fraud-pentagon-enhancements-to-the-fraud-triangle-and-under-which-fraud-may-occur/
• Mengi, B. T. (2012). Hile Denetiminde Yetkinliklerin Değerlendirilmesi-Hile Karosu. Mali Çözüm, s.113-128.
• Nanda, S., Zenita, R. and Salmiah, N. (2019). Fraudulent Financial Reporting: A Fraud Pentagon Analysis. Accounting and Finance Review, s.106-113.
• Nindito, M. (2018). Financial Statement Fraud: Perspective of the Pentagon Fraud Model in Indonesia. Academy of Accounting and Financial Studies Journal.
• Noble , M. (2019). Fraud Diomand Analysis in Detecting Financial Statement Fraud. The Indonesian Accounting Review, s.121-132. Özeroğlu, A. (2014). Finansal Aldatmaca ve İşletme Hileleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, s.180-196.
• Rae, K. and Subramaniam, N. (2008). Quality of internal control procedures: Antecedents and moderating effect on organisational justice and employee fraud. Managerial Auditing Journal, s.104-124.
• Silverman, S. B., Johnson, R. E., McConnell, N. and Carr, A. (2012). Arrogance: A formula for leadership failure. The Industrial-Organizational Psychologist, s.21-28.
• Sorunke and Abayomi, O. (2016). Personal ethics and fraudster motivation: The missing link in fraud triangle and fraud diamond theories. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences.
• Sujeewa , G., Yajid , M., Khatibi , A. and Azam , S. (2020). The Relevance of Fraud Diamond Theory in Determining Employee Frauds in Public Sector Entities in Sri Lanka. International Journal of Economics, Commerce and Management, s.15-25.
• Wolfe, D., and Hermanson, D. (2004). The fraud diamond: Considering the four elements of fraud. CPA Journal, s.38-42.
• Yaman, A. (2019). İşletmelerde Hile, Çalışanların Hile Algısı ve Etik Anlayışları Arasındaki İlişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi. İstanbul.
• Yazıcı, N. (2018). Hile Üçgeni: Fırsatların Önlenmesinde Kırık Camlar Teorisi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, s.843-851.
• Yendrawati, R., Aulia, H., and Prabo, H. (2019). Detecting the Likelihood of Fraudulent Financial Reporting: An Analysis of Fraud Diomand. Asia-Pacific Management Accounting Journal, s.43-69.
• Yusof, M., Ahmad, K., & Simon, J. (2015). Fraudulent financial reporting: An application of fraud models to malaysian public listed companies. The Macrotheme Review.