A Study on the Concept of Poetics in Modern Arabic Literature

Year 2024, Volume: 15 Issue: 2, 246 - 259, 31.12.2024

Muhammed Revaha Zor

https://doi.org/10.51605/mesned.1509177

Abstract

The concept of poetics is a new concept that has gained great importance in today's Arabic Literature studies, although it is not mentioned in the Arabic literature of the ancient period. This term, which was introduced into Arabic literature as poetics, has finally taken the form of “poetics”. The poetics is a complex concept that encompasses various meanings. Therefore, poetics has a serious importance in Arabic Literature when we look at current studies. In the Turkish-Arabic literature studies conducted in Turkey, this concept is considered as ‘poetics’. The concept was taken from the Western literature. Although there are various translation books and analyses on this subject in Turkish-Arabic literature, there has not yet been a consensus on a Turkish expression that explains this concept and comprehensively determines its subheadings. When we look at the general studies on poetics in Turkish literature, the concept is expressed as ‘on the art of poetry’. This expression can be considered as a translation rather than a concept. Also, does the expression give a clear meaning to the reader? This may be a matter of serious discussion. Because poetics is not expressed in this way in the literary studies of other societies. Arabic literature studies can be given as an example. For this reason, this article argues that the concept should have a comprehensive meaning and discusses its development in Arabic literature. As a matter of fact, this concept was introduced to the literature without determining its Turkish equivalent because of the studies. This causes problems for researchers and readers in terms of understanding and applying the concept in its full meaning. Therefore bringing a concept and its rules from its own language to another language as it is may cause concept confusion. This concept can be summarised as a way of researching the scientific rules that determine poetics productivity and talent. While poetics was seen as a confusing concept in Arabic criticism, it has completed its development in Western criticism. However, poetics has also caused confusion in the West since Aristotle. Despite this, studies on the concept itself have increased. As a result of these studies, many terms appear in the Arabic criticism tradition. In addition to our preference for the Arabic equivalent of ‘الشِعْرِيَّةُ’, ‘al-Shi'riyya’, that is, ‘poetry’, literary critics have evaluated this concept in various meanings. You can review our entire article for these concepts. When the studies on this concept are analyzed, it is seen that the researchers in the Arab world have generally decided on the concept of ‘الشعرية’ ‘poetry’. However, the fact that there are various translations of this concept reveals the necessity of considering the concept from every angle. This is because the translation of a concept from another language into the native language depends on who and according to what criteria the translation is made. Since its features and criteria will return to the source of the translation, the concept may be expressed in different words because of translation. In this context, poetics is the poet's endeavor to investigate the rules of the subject in his/her poem and to present the most accurate picture. At the same time, the concept that explores the elements that make poem a poem is also called poeticism. The main purpose of poeticism is the comprehensibility of the beauty in literary texts. However, the study of literary texts should be explained directly based on the principles and procedures of poetics, considering the personality of the author, his ability to use certain words and sound sequences. These results prove why the term poetics, which is the subject of this article, has gained so much importance in Arabic. Literary works analyzed with the term poetry will help to make more detailed and productive research. Because today's research, especially studies on poetry and divan, are generally analyzed under the subheadings of poetics. We hope that the poetics will take its rightful place in Turkish-Arabic literature studies. In this way, the theoretical differences of the concept can be further analyzed and shed light on new studies. Finally, because of the explanations and descriptions we have made, the reason why we prefer to examine the concept of poetics in this study is that the concept evokes poetics in its origin and the majority of Arabic literary scholars have decided on this concept. The approach of the Arab world on this subject can contribute to the studies of Turkish-Arab literature. At the same time, as a result of our reading and research, poetics means “şiirsellik”. Poetics in Arabic literature has been agreed upon as ‘الشعرية’ after much research and study. Li-kewise, the evaluation of this concept as poetics in Turkish-Arabic literature and Turkish-Western literature studies in Turkey reflects the purpose of our study.

Keywords

Poetics, on the art of poetry, poetics, the art of poetry, Turkish-Arabic Literature.

Modern Arap Edebiyatında Şiirsellik Kavramı Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Şiirsellik kavramı, eski dönem Arap literatüründen geçmemesine rağmen günümüz Arap Edebiyatı çalışmalarında oldukça önem kazanmış yeni bir kavramdır. Arap edebiyatına poetika olarak geçen bu terim en son olarak “şiirsellik” halini almıştır. Şiirsellik kavramı çeşitli anlamları içinde barındıran kompleks bir kavramdır. Dolayısıyla şiirsellik kavramı güncel çalışmalara baktığımızda Arap Edebiyatında ciddi bir öneme sahiptir. Türkiye'de yapılmış olan Türk-Arap edebiyatı çalışmalarında da bu kavram “poetika” olarak değerlendirilmektedir. Kavram, Batı literatüründen poetika olarak alınmıştır. Poetika, bütünü itibari ile karmaşık ve ortak izahı olmayan bir kavramdır. Türk-Arap edebiyatında, bu hususta çeşitli çeviri kitapları ve incelemeler olsa da henüz bu kavramı izah eden ve alt başlıklarını kapsamlı bir şekilde belirleyen Türkçe bir ifade üzerinde uzlaşılamamıştır. Türk edebiyatında poetika üzerine yapılan çalışmaların geneline bakıldığında kavram, “şiir sanatı üzerine” şeklinde ifade edilmiştir. Bu ifade bir kavramdan ziyade bir tercüme olarak değerlendirilebilir. Ayrıca şiir sanatı üzerine ifadesi, okuyucuya net bir anlamı çağrıştırmakta mıdır? Bu ciddi bir tartışma konusu olabilir. Zira poetika diğer toplumların edebi çalışmalarında bu şekilde ifade edilmemektedir. Buna Arap edebiyatı çalışmaları örnek olarak verilebilir. Bu nedenle bu makalede, kavramın kapsamlı bir karşılığı olması gerektiği savunulmakta ve Arap literatüründeki gelişimi ele alınmaktadır. Nitekim poetika kavramı, çalışmalar neticesinde Türkçe karşılığı belirlenmeden literatüre kazandırılmıştır. Bu da araştırmacı ve okuyucular açısından kavramı tam manasıyla anlama ve uygulama hususunda problemlere sebebiyet vermektedir. Zira bir kavramı ve kurallarını kendi dilinden başka bir dile olduğu gibi kazandırmak beraberinde kavram karmaşasına sebebiyet verebilir. Arap edebiyatında ise bu kavramın serüveni çeşitli merhalelerden geçerek edebiyatçıların geneli tarafından kabul edilen bir izaha kavuşmuştur. Genel anlamda bu kavramlar, şiirsel üretkenliği ve yeteneği belirleyen bilimsel kuralları araştırma tarzı olarak özetlenebilir. Poetika, Arap eleştirisinde kafa karıştırıcı bir kavram iken, Batı eleştirisinden yararlanılmıştır. Bununla birlikte kavramın kendisi üzerine yapılan çalışmalar gelişerek devam etmiştir. Yapılan çalışmalar neticesinde Arap eleştiri geleneğinde birçok terim karşımıza çıkmaktadır. Bizim “الشِعْرِيَّةُ”, “eş-Şiʻriyye” yani “şiirsellik” kavramının Arapça karşılığını tercih etmemizin yanı sıra, edebiyatçılar bu kavramı çeşitli anlamlarda değerlendirmişlerdir. Bu kavramlar için yazımızın tamamını inceleyebilirsiniz. Bu kavram üzerine yapılan çalışmalar incelendiğinde, Arap dünyasındaki araştırmacıların genellikle “الشعرية” “şiirsellik” kavramı üzerine ortak bir kavramın oluştuğu görülmektedir. Ancak bu kavrama ilişkin çeşitli çevirilerin olması, kavramın her açıdan ele alınması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Çünkü bir kavramın başka bir dilden anadile çevrilmesi, çevirinin kim tarafından ve hangi ölçütlere göre yapıldığına bağlıdır. Özellikleri ve ölçüleri de çevirinin kaynağına döneceğinden çeviri sonucunda kavram farklı kelimelerle ifade edilebilir. Bu bağlamda şiirsellik, şairin şiirinde konunun kurallarını araştırması ve en doğru resmi sunma çabasıdır. Aynı zamanda şiiri şiir yapan unsurları araştıran kavrama da şiirsellik denir. Şiirselliğin en temel amacı edebi metinlerdeki güzelliğin anlaşılabilirliğidir. Bununla birlikte, edebi metinlerin incelenmesi, yazarın kişiliği, belirli kelimeleri ve ses dizilerini kullanma yeteneği dikkate alınarak, doğrudan şiirselliğin ilkeleri ve usulleri temelinde açıklanmalıdır. Bu sonuçlar, bu makalenin konusu olan şiirsellik teriminin Arap edebiyatında neden bu kadar önem kazandığını kanıtlamaktadır. Şiirsellik terimi ile incelenen edebi eserler daha detaylı ve verimli araştırmaların yapılmasına yardımcı olacaktır. Çünkü günümüzdeki araştırmalar, özellikle şiir ve divan üzerine yapılan çalışmalar genellikle şiirselliğin alt başlıkları altında incelenmektedir. Umuyoruz ki şiirsellik terimi Türk-Arap edebiyatı çalışmalarında hak ettiği yeri alacaktır. Bu sayede kavramın kuramsal farklılıkları daha fazla irdelenebilir ve yeni çalışmalara ışık tutabilir. Son olarak yaptığımız açıklama ve izahların sonucunda bu çalışmada şiirsellik kavramını incelemeyi tercih etmemizin sebebi, kavramın kökeninde şiiri çağrıştırması ve Arap edebiyatçılarının büyük çoğunluğunun bu kavram üzerinde karar kılmış olmasıdır. Bu konuda Arap dünyasının yaklaşımı, Türk-Arap edebiyatı çalışmalarına katkı sağlayabilir. Aynı zamanda okuma ve araştırmalarımızın neticesinde poetikanın şiirsellik ile aynı anlama geldiğini ifade edebiliriz.

Keywords

Şiirsellik, şiir sanatı üzerine, poetika, şiir sanatı, Türk-Arap Edebiyatı.

Ethical Statement

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm

Thanks

Çalışmalarım süresince engin bilgi ve fikirleriyle desteklerini esirgemeyen Prof. Dr. Abdüssamet Yeşildağ, Prof. Dr. Soner Gündüzöz ve Prof. Dr. Osman Düzgün Hocalarıma ve araştırmalarım sırasında her türlü sıkıntı ve zorlukta yanımda olan eşim Şeyma Yaraşır Zor'a teşekkürlerimi borç bilirim.

References

• Allûş, Saʻîd. Muʻcemu’l-mustalahâti’l-edebiyyeti’l-muʻâsıra. Kazablanka: Menşûrâtu’l-Mektebeti’l-Câmiʻa, 1985.
• Aristoteles. Fennu’ş-şʻir. Çev. Abdurrahmân Bedevî. Beyrut: Dâru’s-Segâfe, 1983.
• Bahtin, Mihael. Şiʻriyyetu Dostoyevski. çev. C. N. Et-Tekrîtî. Bağdat-Kazablanka: Dâru Toubkal li’n-neşri, 1986.
• Cohen, Jhon. el-Kelâmu’s-sâmîyyu nazariyyetun fî’ş-şʻiriyye. Çev. M. el-Velî ve M. el-ʻUmarî. Libya: Dâru’l-Kutubi’l-Vataniyye, 2013.
• Fadl, Salâh. ʻİlmu’l-uslûbi mebâdi’uhu ve icrâ’âtihi. Kahire: Dâru’ş-Şurûk, 1998.
• Fârâbî, Ebû Nasr. Kitâbu’l-hurûf. çev. M. Mehdî. Beyrut: Dârü’l-Meşrik, 1969.
• Furtana, Filiz. “Poetika Kavramı ve Şinasi’nin Poetik Tavrı Üzerine”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi 4/1 (2015), 134-141.
• Ğazâmî, Abʻdullah, Muhammed. el-Hatî’etu ve’t-tefkîru mine’l-bunyeviyyeti ile’t-teşrîhiyye. Mısır: el-Hey’etu’l-Mısriyyetü’l-ʻÂmmetu li’l-Kuttâb, 1998.
• Hufeyân, Kerim. Şiʻriyyetü’l-ʻaşki’l-İlâhiyyi fî Dîvâni’l-Hallâc. Tunus: Mannouba Üniversitesi, Edebiyat, Fen ve İnsan Bilimleri Fakültesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Huleyfî, Şaʻîb. Hûviyyetu’l-ʻalâmât fî’l-utvâti ve binâ’i’t-te’v’îl. Kahire: Yy. 2004.
• İbn Fâris. Makâyîsi’l-luğa. Thk. Abdüsselâm M. Hârûn. Beyrut: Dâru’l-Fikri li’t-Tibâʻati ve’n-Neşri ve’t-Tevzi’, 1979.
• İbn Sînâ. Aristotales Fennu’ş-şiʻri maʻa tercumeti’l-ʻArabiyyeti’l-gadîmeti ve şerhu’l-Fârâbî ve İbn Sînâ ve İbni Ruşd, zımnu kitâbi Fennu’ş-şiʻri li Aristo. Kahire: Mektebetu’n-Nahzati’l-Mısrıyye, 1953.
• İbni Halîfe, Meşrî. eş-Şiʻriyyetu’l-ʻArabiyyetu merciʻiyyâtuhâ ve ibdâlâtuhâ’n-nassiye. Ürdün: Dâ’iretu’l-Mektebeti’l-Vataniyye, 2011.
• İbni Manzûr. Lîsânu’l-ʻArab. Beyrut: Menşûrâtu Mu’esseseti’l-ʻİlmiyyi li’l-Matbûʻât, 2005.
• Kartâcennî, Hâzım. Dîvânu’l-garni’s-sâbiʻi Ebî’l-Hasan Hâzım el-Kartâcennî. Çev. M. el-Habîb. Tunus: Dâru’t-Tûnisiyyeti li’n-Neşr, 1972.
• Kurweil, Edis. ʻAsru’l-Bunyeviyye. çev. Câbir, ʻAsfûr. Kahire: Dâru Suʻâdi’s-Sabâh, 1993.
• Matlûb, Ahmet. “Eş-Şiʻiriyye”. Mecelletu’l-mucemmaʻi’l-ilmiyyi’l-ʻİrâkiyye 3/4 (Aralık 1989), 44-94.
• Munâʻî, Mabrûk. Fî ’inşâ’iyyeti’ş-şʻiri’l-ʻArabiy. Tunus: Dâru Muhammed Alî li’n-Neşr, 2006.
• Museddî, ‘Abdusselâm. el-Uslûbiyyeti ve’l-uslûb. y.y. Dâru’l-ʻArabbiyeti li’l-Kuttâb, 1982.
• Nâzım, Hüsnü. Mefhûmu’ş-şiʻriyye dirâsetu fî’l-usuli ve’l-menheci ve’l-mefâhîm. Lübnan: Dâru’t-Tenvîri li’t-Tibâʻati ve’n-neşr, 2017.
• Özmen, Yaşar. Şiir/Sanat Çözümlemesi: Denemeler-2. yy. Yaşar Özmen, 2021.
• Tâlib, Suhâm. “eş-Şiʻriyyetu mefâhîmun nazariyye ve menâhicun tatbîkiyye”. Mecelletu’l-Âdâbi ve’l-ʻUlumi’l-İnsâniyye 7/2 (2020).
• Taşkent, Ayşe. İbn Sînâ ve Fârâbî’nin Poetikaları Aristoteles’in Poetika’sının İslam Dünyasındaki Yansımaları. Ankara: Türkiye Bilim Akademisi, Türk-İslam Bilim Kültür Mirası Dizisi: 24, 2019.
• Tunalı, İsmail. Aristoteles Poetika. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1993. Türk Tarih Kurumu Sözlüğü. Erişim 7 Aralık 2023. https://sozluk.gov.tr/
• Vağlîsî, Yusuf. Eş-Şiʻriyyâtu ve’s-serdiyyâtu kırâ’atun Istılâhiyyetun fî’l-hudûdi ve’l-mefâhîm. Cezayir: Menşûrâtu Mahberi’s-Serdi, Constantine 1-Fréres Mentouri University, 2007.
• Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım. Esâsu’l-belâğa. çev. M. Bâsil ve A. es-Sevdi. Beyrut: Menşûrâtu Dâri’l-Kutubi, 1998.